طنین همتی | شهرآرانیوز، سرطان در کشور‌های توسعه‌یافته دومین علت مرگ‌ومیر افراد، بعد از بیماری‌های قلبی و عروقی است و در ایران هم به همین شکل است. طبق اسناد سازمان جهانی بهداشت، از ۴۰ درصد سرطان‌ها می‌توان پیشگیری کرد. مواردی هم که قابل پیشگیری نیستند، اگر در سایه خودمراقبتی، نگاه امیدوارانه به اثربخشی روش‌های تشخیصی و درمانی و مراجعه به‌موقع، زودهنگام تشخیص داده شوند، درمان‌پذیرترند. اگر افراد بدانند که دست‌کم نیمی از سرطان‌ها با درمان مناسب در وقت مناسب درمان خواهند شد، زودتر به علائم مشکوک خود توجه می‌کنند.
مواردی مانند استعمال‌نکردن دخانیات، فعالیت بدنی منظم، کنترل و متعادل نگهداشتن وزن بدن، تغذیه مناسب با تأکید بر مصرف کافی میوه و سبزیجات، محافظت در برابر عفونت‌ها، محافظت از پوست در برابر پرتو‌های خورشید و آسیب‌رسان، داشتن سلامت روانی، زندگی اجتماعی سالم و شرکت در برنامه‌های غربالگری و تشخیص زودهنگام نیز از راهکار‌های ده‌گانه سازمان بهداشت جهانی در راستای پیشگیری از سرطان است.
بنا به اعلام سازمان بهداشت جهانی، در سال ۲۰۰۸ میلادی ۷ میلیون و ۶۰۰ هزار مرگ ناشی از سرطان (۱۳ درصد کل مرگ‌ها) ثبت شده است که از این تعداد حدود ۷۰ درصد از کل مرگ‌های سرطانی در کشور‌های کم‌درآمد و سطح متوسط اتفاق می‌افتد.
رئیس گروه بیماری‌های غیرواگیر معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد در گفتگو با شهرآرانیوز، با بیان این مطلب می‌گوید: سرطان‌های معده، کولورکتال، پوست، پروستات، ریه، مغز، لوکمی، مثانه، مری، کبد، لنفوم غیرهوچکین در مردان و سرطان‌های پستان، رحم، کولورکتال، پوست، معده، مغز، تیروئید، لوکمی، مری، ریه، تخمدان در زنان از سرطان‌های شایع در جمعیت زیر پوشش دانشگاه علوم پزشکی مشهد هستند که سالانه حدود ۱۱۵۰ مبتلای جدید به سرطان پستان، ۷۰۰ ابتلای جدید به سرطان کولورکتال و ۶۰۰ ابتلا به سرطان معده در استان خراسان رضوی گزارش می‌شود.
به‌گفته بابک اقبالی، اکنون بر اساس برنامه ایراپن سه سرطان پستان، روده بزرگ و دهانه رحم در دانشگاه مشهد غربالگری و زودهنگام تشخیص داده می‌شوند.
بر این اساس، درباره سرطان پستان همه زنان ۳۰ تا ۳۹ ساله به‌صورت دوسالانه و ۴۰ تا ۶۹ سال به‌صورت سالانه توسط ماما‌های مستقر در مراکز خدمات جامع سلامت معاینه می‌شوند و در صورت داشتن مشکل در سونوگرافی و ماموگرافی، به سطح دو که متخصص جراح عمومی است، ارجاع داده می‌شوند.
دکتر اقبالی افزود: درباره سرطان سرویکس یا دهانه رحم نیز زنان ۳۰ تا ۵۹ ساله هدف تشخیص زودهنگام و غربالگری هستند و در صورت داشتن مشکل به سطح دو (متخصص زنان) ارجاع داده می‌شوند.
همچنین درباره سرطان کولورکتال (روده بزرگ) برای افراد ۵۰ تا ۷۰ ساله تست فیت (خون مخفی در مدفوع) انجام می‌شود و در صورت مثبت‌بودن تست فیت یا سابقه فردی یا خانوادگی مثبت به سطح دو ارجاع داده می‌شوند.
دکتر سودابه شهیدثالث، متخصص بیماری‌های سرطان، در گفتگو با شهرآرانیوز درباره عوامل تأثیرگذار بر این بیماری گفت: برخی علل سرطان ممکن است ناشناخته باقی بماند، اما علل شناخته‌شده‌ای مانند عوامل محیطی یا سبک زندگی ممکن است به سرطان منجر شود. در فهرست زیر برخی از علت‌های عمده سرطان برشمرده شده است.
وی درباره علائم هشداردهنده گفت: این علائم عبارت‌اند از کاهش وزن غیرمنتظره یا ازدست‌دادن اشتها، نوع جدیدی از درد در استخوان‌ها یا سایر قسمت‌ها متفاوت با درد‌های قبلی، خستگی مداوم، حالت تهوع و استفراغ، تب‌های درجه پایین غیرمنتظره، تکرار عفونت‌هایی که با درمان از بین نمی‌روند.
به‌گفته دکتر شهیدثالث، سن، تحرک کم، مصرف الکل، سیگارکشیدن، تغذیه نامناسب و برخی عفونت‌ها از جمله مواردی است که احتمال بروز سرطان را افزایش می‌دهد.
شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد رژیم غذایی نقش مهمی در سیستم ایمنی بدن برای جلوگیری از رشد سلول‌های سرطانی ایفا می‌کند. همچنین، عوامل دیگری مانند چاقی، ورزش‌نکردن، التهاب مزمن و هورمون‌ها می‌توانند نقش مهمی در ابتلا به سرطان داشته باشند. قرارگرفتن در معرض ترکیبات شیمیایی یا سمی مثل دود توتون و تنباکو یا سیگار (حاوی حداقل ۶۶ نوع ماده شیمیایی سرطان‌زا و سموم شناخته‌شده بالقوه)، پرتو‌های یونیزه‌کننده اشعه ماورای بنفش نور خورشید، منابع تابش اشعه ایکس، پاتوژن‌های HPV، ویروس‌های هپاتیت B و C، هلیکوباکتر پیلوری، ژنتیک که تعدای از سرطان‌های خاص با ژن‌های انسانی مرتبط است، از قبیل پستان، تخمدان، کولورکتال از دیگر عوامل تأثیرگذار بر این بیماری است.
این متخصص بیماری سرطان تصریح کرد: تغییر در عادات روده و مثانه، زخم‌هایی که بهبود نمی‌یابند، خون‌ریزی یا ترشحات غیرعادی، وجود توده در پستان، بیضه‌ها یا دیگر نقاط بدن، درد یا اشکال در بلع، تغییر واضح در اندازه، رنگ، شکل یا ضخامت زگیل یا خال‌ها و سرفه‌کردن یا گرفتگی صدا که بهبود نیابد، از جمله نشانه‌های این بیماری است.
به گفته این متخصص، دو مؤلفه اصلی در توسعه سرطان در ایران دخالت دارد: یکی از آن‌ها افزایش سن و دیگری ریسک‌فاکتور‌ها (عوامل خطر) هستند. بیشتر عوامل خطر سرطان‌ها از شیوه زندگی ناسالم افراد سرچشمه می‌گیرد و همگی قابل پیشگیری هستند. سن، تحرک کم، سیگارکشیدن، تغذیه نامناسب و برخی عفونت‌ها از جمله مواردی هستند که احتمال بروز سرطان را افزایش می‌دهند. نرخ بروز سرطان در ایران با افزایش سن بیشتر می‌شود. بیشترین بروز سرطان در سال ۱۹۹۰ در گروه سنی ۸۰ سال و بالاتر بوده و در سال ۲۰۱۵ بیشترین بروز سرطان در گروه سنی ۷۵ تا ۷۹ سال مشاهده شده است. نرخ بروز و مرگ ناشی از سرطان در مردان بیشتر از زنان بوده و هست.
دکتر شهیدثالث گفت: علل بروز سرطان در کشور ما در مناطق مختلف جغرافیایی متفاوت است؛ در سطح ملی، شایع‌ترین سرطان‌ها شامل پستان، پروستات، معده، لوسمی، روده بزرگ، مثانه و حنجره بوده‌اند. مرگ‌بارترین سرطان‌ها در ایران نیز شامل سرطان‌های معده، ریه، لوسمی، مری، روده بزرگ، مغز و سیستم عصبی، پستان، پروستات، کبد و لوزالمعده بوده است. سرطان معده شایع‌ترین سرطان بدخیم در جمعیت مردان ایرانی است. به‌طوری‌که در سال ۱۳۹۴، ۶هزار و ۵۳۷ نفر به سرطان معده مبتلا شدند. بروز بیشتر سرطان در میان جمعیت مردان ایران، ممکن است به‌علت شیوع زیاد عفونت هلیکوباکتر پیلوری و چندین عامل خطر محلی به‌ویژه مصرف تریاک، مصرف زیاد نمک و سایر عادات غذایی باشد.
به‌گفته این متخصص، سرطان‌های پستان با ۳۲.۹، روده بزرگ با ۱۱.۷۰، پوست (غیرملانوم) با ۱۰.۸۵، معده با ۸.۶۷ و تیروئید با ۷.۳۱ پنج سرطان شایع در بین زنان ایرانی اعلام شده است. از عوامل خطر بروز سرطان پستان و افزایش سرطان روده در بین زنان کشور می‌توان به افزایش شیوع چاقی بین زنان ایرانی به‌دلیل عادات غذایی و کم‌تحرکی اشاره کرد. میزان بالاتر بروز سرطان پستان در زنان ایرانی نسبت به سایر سرطان‌های شایع در این جنس، سیاست‌گذاری‌ها برای پیشگیری، تشخیص و درمان زودهنگام این نوع سرطان را ضروری می‌سازد.