شکیبا افخمی راد | شهرآرانیوز - مشهد به عنوان قطب دوم تئاتر کشور همواره با معضل کمبود سالن‌های نمایش و تماشاخانه روبه رو بوده است، اما نه تنها برنامه ریزی‌ای برای افزایش سالن‌ها انجام نمی‌شود بلکه از تماشاخانه‌های خصوصی فعال در شهر هم که با وجود همه مشکلات تلاش می‌کنند به کارشان ادامه دهند، حمایتی صورت نمی‌گیرد. این در حالی است که در دو سال اخیر با شیوع بیماری کرونا و تعطیلی اجرا‌های تئاتر، تماشاخانه ها، بسیار متضرر شده اند و به سختی توانسته اند خودشان را سرپا نگه دارند.
بعد از دو سال هم درست زمانی که اجرا‌های نمایش دوباره داشت جان می‌گرفت، با شروع ناآرامی‌ها در کشور، بار دیگر تماشاخانه‌ها تعطیل شدند تا چالشی دیگر برای هنرهای نمایشی ایجاد شود. دراین بین حسام حصاری، بازیگر و کارگردان تئاتر و مدیر تماشاخانه خورشید مشهد، از تعطیلی و تخریب این تماشاخانه برای همیشه خبر داده است. خبری تلخ برای اهالی تئاتر که ازدست رفتن یکی از ظرفیت‌های فرهنگی هنری این شهر را نشان می‌دهد. حسام حصاری در گفتگو با ما درباره تصمیم خودش بیشتر توضیح داده که در ادامه پیش روی شماست.
حصاری حدود هشت سال است که در چهارراه دانش آموز ۵۰۰ متر ملک را اجاره و آن را تبدیل به سالن تئاتر کرده است. او با اشاره به زمان و هزینه‌هایی که برای تماشاخانه خورشید صرف کرده است با ناامیدی می‌گوید: من برای این مؤسسه و ثبتش بسیار زحمت کشیدم، هزینه کردم و توان گذاشتم، ولی دیگر نمی‌خواهم این راه را ادامه دهم. من اگر در این ملک آدامس می‌فروختم، الان متضرر نبودم. این هنرمند ادامه می‌دهد: کم و کسری‌هایی را که در تماشاخانه وجود داشته است می‌پذیرم، اما درهرحال یک سالن تئاتر در شهر احداث شده است که آنجا در طی چند سال اخیر بالغ بر ۷۰ تئاتر روی صحنه رفته و سه دوره جشنواره تئاتر استانی برگزار شده است.
او با اشاره به حمایت نکردن اداره متولی از تئاتر و تماشاخانه‌ها یادآور می‌شود: تماشاخانه‌ها و اجرا‌های تئاتر جزو اولین مشاغلی بودند که با شیوع کرونا در کشور تعطیل شدند و بعد از گذشت چندین روز مشاغل دیگر فعالیتشان متوقف شد. در دو سال گذشته من، همکارانم و همه اهالی تئاتر با مشکلات زیادی دست وپنجه نرم کردیم و بسیار سختی کشیدیم. باوجوداین حمایت‌های تأثیرگذاری هم از ما صورت نگرفت.
مدیر تماشاخانه خورشید تأکید می‌کند: روشن نگه داشتن چراغ یک اتاق خیلی سخت است، اما در دو سال سخت کرونا من و همکارانم بدون حمایت ۵۰۰ متر ملک را در حاشیه بولوار معلم حفظ کردیم و حتی ارتقایش دادیم.
حصاری با اشاره به سخت گیری‌هایی که برای اجرا‌های نمایش صورت می‌گیرد بیان می‌کند: من به عنوان مدیر فرهنگی این شهر از اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی و اداره ثبت مجوز گرفته ام، یعنی از نظر آن‌ها صلاحیت داشته ام و مورد تأیید بوده ام، باوجوداین به محض آنکه تئاتری مجوز می‌گیرد و روی صحنه می‌رود، دائما تماس می‌گیرند که به طور مثال هر روز از تئاتر برایشان فیلم بفرستم. اگر من صلاحیت نداشته ام، چرا مجوز داده اند یا چرا مجوز را در طی این سال‌ها تمدید کرده اند؟
او ادامه می‌دهد: مگر قرار نبود بخش دولتی کوچک و بخش خصوصی بزرگ شود؟ پس چرا بخش خصوصی را تحت فشار می‌گذارند؟ قطعا در این شرایط هیچ رشدی اتفاق نمی‌افتد. این کارگردان همچنین خاطرنشان می‌کند: من به عنوان مدیر یکی از تماشاخانه‌های خصوصی این شهر نباید یک ساعت در اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی معطل شوم و التماس کنم تا بگذارند پنج دقیقه با مدیر صحبت کنم و در آخر هم نتوانم او را ببینم.
حصاری درباره بدهی‌ای که اداره ارشاد به تماشاخانه خورشید دارد نیز یادآور می‌شود: اداره ارشاد از حدود چهار سال پیش برای برگزاری جشنواره تئاتر استانی در تماشاخانه خورشید ۲ میلیون تومان بدهکار است و من به هر مدیری که در این مدت مسئولیت را بر عهده گرفته است، این موضوع را گوشزد کرده ام.
او با اشاره به سختی‌هایی که تئاتری‌های مشهد در طی دو سال گذشته متحمل شده اند می‌گوید: امروز من به عنوان مدیر تماشاخانه خورشید نمی‌توانم از طریق حرفه و شغلم امرارمعاش کنم و واقعا از لحاظ روحی و مالی خسته شده ام.
حصاری درباره شرایط نامساعد برای گروه‌های تئاتری خاطرنشان می‌کند: ۹۰ درصد تئاتر‌هایی که در تماشاخانه خورشید روی صحنه رفته اند، با وجود همه زحماتی که کشیده اند ضرر کرده اند. د رواقع وضعیت تئاتر آن قدر نا بسامان است که گروه‌های تئاتری نه تنها نمی‌توانند ارتزاق کنند، بلکه متضرر هم می‌شوند. این اتفاق محدود به تماشاخانه خورشید نیست و در همه تماشاخانه‌ها رخ می‌دهد. در تماشاخانه خورشید یک گروه فقط سود کردند که برای روی صحنه بردن سه کار پشت سرهم قرارداد بستند؛ البته همان دوستان هم پشت سر تماشاخانه بسیار حرف زدند.
این هنرمند با اشاره به استاندارد‌های لازم برای یک بلک باکس می‌گوید: تماشاخانه خورشید همواره تلاش کرده است استاندارد‌های لازم را برای احترام به مخاطبان خود فراهم کند و در واقع امکانات خورشید از بسیاری از تماشاخانه‌ها نه تنها کمتر نبوده بلکه بیشتر هم بوده است.
اما به نظر من مبحث احترام به مخاطب تئاتر فراتر از این صحبت هاست و ما اگر می‌خواهیم به مخاطب احترام بگذاریم باید تئاتر خوب تولید کنیم. او ادامه می‌دهد: درهرحال من از همه کارگردانانی که طی این سال‌ها در تماشاخانه خورشید اجرا داشته اند و با کم و کسری‌هایی روبه رو بوده اند عذرخواهی می‌کنم.
حصاری در بخش دیگری از صحبت‌های خود بر ضرورت انجام آسیب شناسی در زمینه تئاتر توسط اداره هنرهای نمایشی کشور زیر نظر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تأکید می‌کند و می‌گوید: یکی از موضوعات اصلی که در تئاتر مشهد باید پیگیری شود، موضوع صدور مجوز برای کسانی است که در این رشته کار می‌کنند و آموزش می‌دهند.
او ادامه می‌دهد: باوجودآنکه مدتی است موضوع بررسی صلاحیت‌ها و اهدای کارت تدریس مطرح شده است، باز هم می‌بینیم افرادی از راه می‌رسند و بدون پیشینه و تخصص و تجربه، به تدریس تئاتر می‌پردازند. در این شرایط هنرجو‌ها که آینده تئاتر مشهد هستند قرار است چه چیزی را فرابگیرند؟
به گفته حصاری گروه‌هایی هم که الان در حال دریافت مجوز هستند و می‌خواهند نمایشی را روی صحنه ببرند، همان افرادی هستند که سال‌های گذشته در کلاس‌های این افراد بی تجربه شرکت کرد ه اند.
مدیر تماشاخانه خورشید با اشاره به تجربه چهارده ساله خود در حوزه آموزش یادآور می‌شود: من احساس می‌کنم، در حوزه آموزش اصلا آسیب شناسی صورت نگرفته و هیچ نظارتی بر کار مدرسان تئاتر وجود نداشته است.
او درباره نظارت بر تولیدکنندگان تئاتر که در رأس آن کارگردان‌ها قرار دارند بیان می‌کند: در حوزه تولید تئاتر هم باید آسیب شناسی صورت گیرد و مشخص شود چه کسانی می‌توانند کارگردان باشند. نباید اوضاع به صورتی باشد که هرکس از راه رسید با مطالعه دو یا سه کتاب و گذراندن یک دوره آموزشی، بتواند در جایگاه کارگردان قرار گیرد.
حصاری ادامه می‌دهد: در سینما این مسیر مشخص است. یعنی وزارت ارشاد و سازمان امور سینمایی زمانی که می‌خواهد برای شخصی مجوز کارگردانی صادر کند، کارنامه اش را بررسی می‌کند، ولی در حوزه تئاتر به این صورت نیست؛ اتفاقی که آسیب‌های زیادی به خود آن کارگردان، گروهش، تماشاخانه و مخاطب وارد می‌کند. درواقع در این شرایط است که تئاتر متضرر می‌شود و مخاطبش را از دست می‌دهد.
او با اشاره به نمایش‌هایی که به تئاتر ضربه زده اند می‌گوید: برخی نمایش‌ها به طورمثال ۱۰ هزار مخاطب را با روش‌های مختلف به تماشاخانه‌ها می‌کشانند، ولی آن قدر ضعیف هستند که به جای اضافه کردن به تعداد تماشاگران تئاتر، ضدتبلیغ می‌شوند تا جایی که عده‌ای بگویند تئاتر خوب نیست و به درد نمی‌خورد.
به نظر این هنرمند اگر نظارت وجود داشته باشد و قوانین برای بررسی صلاحیت‌ها وضع شود، نمایش‌های جدی‌تر و اصولی تری تولید می‌شوند و به روی صحنه می‌روند.
حصاری ابراز امیدواری می‌کند که نظارت بر روی کیفیت کار کارگردان‌ها و آموزش و بررسی صلاحیت افراد بیشتر شود. همچنین از بخش خصوصی و تماشاخانه، حمایت جدی تری صورت گیرد.