مرتضی محمدپور | شهرآرانیوز؛ «از زمانی که ثبت ملی اژدرکوه در فاز جدید اجرایی و اداری آن، امید‌ها را برای توفیق پیگیری‌ها تقویت کرده، فعالیت معدن‌کاران هم به‌طرز دیوانه‌واری افزایش یافته است؛ تا جایی که اگر در گذشته ماهانه دو انفجار در معادن این کوه صورت می‌گرفت، امروزه این موضوع به روزانه دو انفجار معدنی رسیده است.»
این جمله تأمل‌برانگیز را محسن هادیان‌فر، رئیس شورای اسلامی روستای «فارمد»، به خبرنگار شهرآرا می‌گوید. فارمد در کنار «برزش‌آباد»، روستای هم‌جوار اژدرکوه است؛ همان کوه تاریخی که در ۲۳کیلومتری شمال مشهد قرار دارد و چشم هر بیننده‌ای را از کیلومتر‌ها دورتر به خود خیره می‌کند و به شکلی آشکار، تصویری ترسناک و گردشگرپسند از یک اژد‌های خوابیده با تنه و دم را پیش چشم بازدیدکنندگان قرار می‌دهد؛ با‌این‌حال کارشناسان محیط‌زیست و به‌طور خاص، اهالی منطقه به‌خوبی می‌دانند که ارزش این کوه نه‌فقط به‌خاطر ظاهر جذاب و رعب‌انگیز آن، بلکه به‌دلیل منافع زیست‌محیطی بسیاری است که در سال‌های اخیر به‌دلیل شدتگرفتن فعالیت معادن در آستانه نابودی قرار گرفته است و ائتلاف بزرگ مسئولان شهری، استانی و حتی ملی هم حریف مافیای معدن‌کاران این کوه نشده است.
جشن پیاده‌روی و کوهنوردی خانوادگی در دامنه اژدرکوه که به همت شورای اسلامی روستای فارمد در تیرماه ۱۴۰۱ و با حضور انبوه جمعیت اهالی منطقه و مسئولان فرمانداری، بخشداری و ادارات کل استان برگزار شد، یکی از آن برنامه‌هایی است که خواست عمومی و فراگیر مردم برای نجات اژدرکوه را به‌روشنی نشان می‌داد؛ موضوعی که اگرچه در جریان بازدید‌های مستمر مسئولان با تأسف صریح و وعده اکید آن‌ها برای پیگیری همراه شد، اما پس از چند روز، امضای همین مسئولان پای حکم تمدید پروانه بهره‌برداری معادن نشست و در این شرایط، کارشناسان بر این باورند که ثبت ملی اژدرکوه، مؤثرترین گام برای نجات این کوه تاریخی و توقف جنایت معدن‌کاران در آن است.
هادیان‌فر، رئیس شورای اسلامی روستای فارمد، هم خسارت‌هایی را که فعالیت معادن اژدرکوه به زیست‌بوم منطقه وارد می‌کند «فاجعه‌بار» توصیف و تأکید می‌کند: فعالیت معادن از پوشش گیاهان دارویی همچون زیره کوهی که یکی از منابع درآمدی زنان روستا‌های مجاور به شمار می‌رود تا بافت جانوری و چرخه زیست‌محیطی را در این منطقه تحت‌الشعاع قرار داده است.
او می‌افزاید: تا پیش از این شاهد حضور روباه، گرگ، بز‌های کوهی و انواع و اقسام پرندگان در دامنه این کوه بودیم و علاوه بر این، اژدرکوه به‌مثابه یک دیوار حائل، از انتقال توفان‌های ریزگردی از آن طرف به سمت مشهدالرضا (ع) جلوگیری می‌کرد، اما امروزه فعالیتهای معدنی باعث کوچ اجباری حیوانات شده و همین عملیات استخراج به عامل تولید ذرات معلق و گرد‌و‌غبار تبدیل شده است.
اگرچه مدت‌هاست که صدای تراکتور کشاورزان و فریاد گله‌داران در دامنه اژدرکوه، جای خود را به صدای مهیب انفجار‌های معدنی داده، اما اشاره به منافع مادی و فرصت مناسبی که این معادن در حوزه اشتغال آفرینی ایجاد کرده‌اند، یکی از کلیدواژه‌هایی است که از آن به‌عنوان مهم‌ترین بهانه برای استمرار فعالیت معدن‌کاران یاد می‌شود. با‌این‌حال، رئیس شورای اسلامی روستای فارمد ضمن رد این ادعا، تصریح می‌کند که در منطقه اژدرکوه، اکنون حداکثر بیست کارگر در این معادن فعالیت می‌کنند، درحالی‌که تا پیش از آغاز فعالیت معادن و ممنوعیت کشتوکار در دامنه کوه، بیش از هشتاد زمین کشاورزی فعال در منطقه وجود داشت و دامداران هم گله‌های خود را در همین منطقه پرورش می‌دادند.
۳۵ روز قبل بود که در جریان نشست حجت‌الاسلام‌والمسلمین نصرا... پژمان‌فر، نماینده مردم مشهد در مجلس شورای اسلامی، با مدیرکل و معاونان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان در خانه تاریخی توکلی، این سازمان مکلف شد در قالب یک ضرب‌الاجل ده‌روزه، پرونده ثبت ملی اژدرکوه را تعیین تکلیف کند، زیرا پیش‌از این، شورای ثبت میراث ملی طبیعی تذکر داده بود که اولا باید محدوده جغرافیایی موردنظر برای این کوه افزایش یابد و دوما اداره‌کل صمت استان درباره زیانبار بودن هرگونه فعالیت معدنی از طریق یک نامه رسمی توجیه شود؛ موضوعی که محمود طغرایی، مدیر دفتر ثبت آثار تاریخی و جرائم اداره کل میراث فرهنگی درباره آن از افزایش محدوده پانزده‌هکتاری منطقه به ۲۲ هکتار خبر می‌دهد تا نخستین استاندارد موردنظر شورای ثبت ملی برآورده شده باشد.
خوش‌خبری طغرایی اگرچه امیدوارکننده است، اما تعلل ۲۵ روزه این اداره‌کل در تنظیم و ارسال یک نامه ساده به صمت استان، همچنان پرسش‌برانگیز است.
او در ادامه پیگیری‌های شهرآرا، سرانجام در روز شنبه، یکم بهمن‌ماه، از ارسال این نامه پرماجرا خبر داد تا بر این اساس، بتوان ثبت ملی پرونده اژدرکوه در فهرست میراث ملی را انجام‌شده و قطعی دانست، زیرا پاسخدادن، پاسخ ندادن یا حتی مخالفت صمت با درخواست میراث، در هر صورت این اختیار قانونی را به شورای ملی میراث‌فرهنگی خواهد داد تا این کوه تاریخی را به رسمیت بشناسد.
اکنون چشم امید بسیاری به سرانجام این ماجرا دوخته شده است تا طبق بند «الف» و «ب» ماده ششم قانون حفاظت از آثار ملی، تخریب‌کنندگان اژدرکوه تحت تعقیب قضایی قرار بگیرند و دیگر صدای انفجار‌های مهیب در معادن آهک، سکوت آرامش‌بخش کوه اژد‌ها را برهم نزند.