آمنه مستقیمی | شهرآرانیوز اگرچه عبادت و رازونیاز با خداوند به زمان و مکان خاصی نیاز ندارد و هرجا که فطرت آدمی اقتضا کند، همان‌جا امکان ارتباط با خداوند و دعا و نیایش فراهم می‌شود، اما او که خالق ماست، فرصت‌هایی طلایی برای نزدیک شدن به خود را دراختیارمان قرار داده است؛ فرصت‌هایی مثل ماه رجب که لحظه‌لحظه‌اش و مناسبت‌های متعددش برای ما سکوی اوج گرفتن در مسیر قرب و بندگی است.
در نام‌گذاری ماه رجب به «رجب‌الاصب» و «رجب‌الاصم» از پیامبر اکرم (ص) نقل است که فرمودند: «ماه رجب را اصب نامیده‌اند؛ چون در این ماه، رحمت الهی بر امت من فرو می‌ریزد و ماه اصم می‌گویند؛ چون در این ماه از جنگ با مشرکان نهی شده است و، چون صدایی برای فراخواندن به جنگ (نه فراخوانی برای جنگ و نه شیهه اسب و نه صدای کشیده شدن شمشیر از نیام) در این ماه شنیده نمی‌شود، گویا این ماه از این نظر ناشنواست» (بحارالانوار، ۱۴۰۳قمری، ج۴۹، ص۵۰).
ماه مبارک رجب از ماه‌های بسیار باعظمتی است که در آن، رحمت بی‌پایان الهی مثل ابر بهار بر بندگان سرازیر می‌شود. آنان که حرمت این ماه را نگه دارند و حق آن را ادا کنند، در روز قیامت با ندای «أین‌الرجبیون» از عرش الهی مخاطب قرار می‌گیرند و با همراهی هزاران فرشته و نورانیت خاص، وارد بهشت می‌شوند و از جایگاه بسیار والایی برخوردارند.
رجب یا رجب‌المرجب، هفتمین ماه از ماه‌های قمری و نخستین ماه از ماه‌های حرام است. بر انجام حج عمره، روزه و عبادت در این ماه تأکید شده است و پیامبر (ص) درباره آن فرموده‌اند: «رجب ماه خداست، شعبان ماه من است و رمضان، ماه امت من است». همچنین، ثواب روزه‌داری یک روز ماه رجب را ثواب یک ماه روزه، ذکر کرده‌اند.
رجب به معنای بزرگ داشتن و عظیم شمردن است. به معنای ماهی است که بزرگ و محترم شمرده می‌شود. به نقل از منابع لغوی، عرب از دوران پیش از اسلام، این ماه را بزرگ می‌داشته و از جنگ در آن پرهیز می‌کرده است. مرجب هم به معنای «بزرگ داشته‌شده» است؛ البته این ماه به «رجب‌الاصم» و «رجب‌الاصب» هم شناخته می‌شود.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین مهدی ماندگاری درباره راه‌های بهره‌مندی از برکات ماه رجب می‌گوید: سه راهکار برای حفظ اندوخته‌های این ماه وجود دارد؛ اول اینکه برای حفظ اعمال، استغفار زیاد کنید. دومین راهکار، توسل و سومین راهکار این است که اعمالتان را دست صاحب‌الزمان (عج) امانت دهید. وی تأکید می‌کند: هر روز زیارت رجبیه را بخوانید. در ماه رجب، زیارت امام‌حسین (ع) نیز خیلی تاکید شده است. در خانه‌ای که توسل به ائمه (ع) باشد، رفت‌وآمد ملائکه به آن زیاد است.
آن‌قدری که برای زیارت امام‌حسین (ع) فضیلت است، برای عمره مستحبی نیست. مناسبت‌های مهم ماه رجب بر ارزش و مضاعف شدن ثواب‌های آن افزوده است؛ این ماه با ولادت امام‌باقر (ع) آغاز می‌شود. ولادت امام‌جواد (ع) در دهم و ولادت امیرالمؤمنین (ع) در سیزدهم آن، ارج و قربی بی‌مثال به آن بخشیده است؛ جورچینی که با مبعث پیامبر خاتم (ص) در بیست‌وهفتمین روز رجب، تکمیل می‌شود.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین حبیب‌ا... فرحزاد درباره اعمال و فضیلت‌های ماه رجب می‌گوید: روزه گرفتن در ماه رجب سفارش شده است. یک روز روزه گرفتن در ماه رجب به اندازه یک سال ثواب دارد، موجب خشنودی خدا و دوری از آتش جهنم می‌شود و دری از در‌های جهنم را می‌بندد. سه روز روزه گرفتن در ماه رجب، نیز بهشت را بر انسان واجب می‌کند.
رجب اسم نهری در بهشت است که از شیر سفیدتر و از عسل شیرین‌تر است و به کسانی تعلق دارد که در این ماه روزه می‌گیرند. این کارشناس مذهبی بیان می‌کند: یکی از اعمال رجبی این است که اختلاف دربین ما نباشد. با هرکه قهر هستید، بروید آشتی کنید، والّا معلوم نیست دعا‌ها و زیارت‌هایتان قبول شود. صلح و آشتی را خدا و امام‌زمان (عج) خیلی دوست دارند.
وی با بیان اینکه از مستحبات ماه رجب، زیارت آقا علی‌بن‌موسی‌الرضا (ع) است، ادامه می‌دهد: شخصی به امام‌جواد (ع) گفت: «من وضع مالی‌ام خوب است؛ به خانه خدا رفته‌ام. به کربلا و نجف و کاظمین رفته‌ام و حالا آمده‌ام با شما مشورت کنم آیا امسال هم به مکه و نجف و کربلا بروم یا بار سفر ببندم و به زیارت پدر بزرگوارتان، آقا علی‌بن‌موسی‌الرضا (ع)، بروم». امام‌جواد (ع) فرمودند: «اگر به زیارت پدرم بروی، از همه این‌ها افضل است». در بعضی روایات آمده است ثواب زیارت امام‌رضا (ع) برابر هفتاد حج قبول‌شده است و بعضی روایات می‌گویند که ثوابش برابر با ۷۰ هزار حج قبول‌شده است.
همان‌طور که بیان کردیم، رجب از بهترین فرصت‌ها برای تمرین بندگی و عبودیت است. پیامبر (ص) در این‌باره فرموده‌اند: «خداوند تبارک و تعالی، ملکی را در آسمان هفتم قرار داده است که به او داعی [دعوت‌کننده]می‌گویند. هنگامی که ماه رجب فرامی‌رسد، هر شب تا صبح ندا می‌دهد که «خوشا به حال ذاکرین [خدا]، خوشا به حال طاعت‌کنندگان» و خدای متعال می‌فرماید: «من هم‌نشین کسی هستم که با من هم‌نشین باشد و از هرکه از من اطاعت کند، اطاعت می‌کنم و می‌بخشم فردی را که طلب استغفار کند؛ [زیرا]ماه [رجب]ماه من است و بنده، بنده من است و رحمت، رحمت من. هرکه مرا در این ماه بخواند، او را اجابت می‌کنم و هرکه از من [چیزی]درخواست کند، به او عطا می‌کنم و هرکه از من هدایت بخواهد، او را هدایت می‌کنم. این ماه [رجب]را ریسمانی بین خودم و بندگانم قرار دادم، پس هرکه به‌وسیله این ماه [به این ریسمان]چنگ بزند، به [قرب]من خواهد رسید» (مستدرک‌الوسائل، ج ۷، ص۵۳۵، ح یک).
در تمام روز‌های ماه رجب، خوب است که این دعا خوانده شود: «یَا مَنْ یَمْلِکُ حَوائِجَ السَّائِلِینَ، وَیَعْلَمُ ضَمِیرَالصَّامِتِینَ، لِکُلِّ مَسْأَلَه مِنْکَ سَمْعٌ حَاضِرٌ، وَجَوَابٌ عَتِیدٌ. اللّهُمَّ وَمَواعِیدُکَ الصَّادِقَه، وَأَیادِیکَ الْفَاضِلَه، وَرَحْمَتُکَ الْوَاسِعَه، فَأَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّىَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ، وَأَنْ تَقْضِىَ حَوائِجِى لِلدُّنْیا وَالْآخِرَه، إِنَّکَ عَلَى کُلِّ شَىْءٍ قَدِیرٌ».
پیامبر اکرم (ص) در جایی دیگر درباره ماه رجب فرموده‌اند: «هرکه در ماه رجب صدمرتبه بگوید «أَسْتَغْفِرُا... الَّذِی لاإلهَ‌إِلاّهُوَ، وَحْدَهُ لا شَرِیکَ لَهُ وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ» و در پایان نیز صدقه‌ای بدهد، خداوند کارش را با رحمت پایان دهد و هرکه چهارصدمرتبه آن را بگوید، به فضیلت شهیدان نائل خواهد آمد». همچنین حضرت فرموده‌اند: «هرکه در ماه خدا، هزارمرتبه «لااِلهَ‌اِلاَّا...» بگوید، خداوند برای وی حسنات فراوانی خواهد نوشت».
نقل است یکى از یاران امام‌صادق (ع) در اواخر ماه رجب، خدمت ایشان رسید. چون نظر مبارک امام (ع) به او افتاد، فرمودند: «آیا در این ماه روزه گرفته‌اى؟ گفت: نه. فرمودند: «آن‌قدر ثواب از تو فوت شده است که اندازه آن را کسى جز خدا نمی‌داند. این ماهى است که خداوند، آن را بر سایر ماه‌ها برترى بخشیده و احترام آن را عظیم شمرده و براى روزه داشتن آن، پاداش‌هاى مهمى قرار داده است».
آن مرد پرسید: «آیا اگر در بقیه این ماه روزه بدارم، به بخشى از ثواب می‌رسم؟» امام (ع) فرمودند: «آرى». سپس ثواب‌هاى مهم براى فردی که فقط روز آخر ماه، یا دو روز آخر ماه، یا سه روز آخر ماه را روزه بدارد، بیان کردند؛ مانند نجات از سکرات مرگ، نجات از عذاب قبر و نجات از لغزش بر صراط و شداید قیامت و نائل شدن به برائت و رهایى از آتش دوزخ».
برای شب اول، نخستین شب جمعه ماه رجب، شب سیزدهم، ایام‌البیض (روز‌های سیزدهم تا پانزدهم) به‌ویژه نیمه این ماه و شب مبعث حضرت رسول (ص)، نیز اعمال بسیاری توصیه شده است که شرح آن‌ها در مفاتیح‌الجنان شیخ‌عباس قمی و دیگر کتاب‌های دعایی آمده است و هریک ثواب و برکات بسیار را نصیب ما می‌کند.
اولین شب جمعه ماه رجب را «لیله‌الرّغائب» گویند. رسول خدا (ص) در روایتی که فضیلت ماه رجب را بیان می‌کرد، فرمودند: «از اولین شب جمعه ماه رجب، غافل نشوید که فرشتگان، آن را «لیله‌الرغائب» نامیده‌اند». سپس ایشان اعمال آن شب را بیان کردند:
«روز پنجشنبه اول ماه را روزه می‌گیری. چون شب جمعه فرارسید، میان نماز مغرب و عشا، دوازده رکعت نماز می‌گزاری (هر دو رکعت به یک سلام) و در هر رکعت از آن، یک مرتبه سوره «حمد» و سه مرتبه «إناانزلناه» و دوازده مرتبه «قل‌هوا... احد» را می‌خوانی. پس از اتمام نماز هفتاد مرتبه می‌گویی: «أللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّد النَّبِیِّ الاُْمِّیِّ وَ عَلی آلِهِ»، آن‌گاه به سجده می‌روی و هفتادبار می‌گویی: «سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّ الْمَلائِکَه وَ الرُّوحِ».
سپس سر از سجده برمی‌داری و هفتاد بار می‌گویی: «رَبِّ اغْفِرْ وَ ارْحَمْ وَ تَجاوَزْ عَمّا تَعْلَمُ، إِنَّکَ أنْتَ العَلِیُّ الاْعْظَمُ». بار دیگر نیز به سجده می‌روی و هفتاد مرتبه می‌گویی: «سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّ الْمَلائِکَه وَ الرُّوحِ» آن‌گاه حاجت خود را می‌طلبی که ان‌شاءا... برآورده خواهد شد. رسول خدا (ص) در فضیلت این اعمال فرموده‌اند: «هرکه چنین نمازی را بخواند، خداوند همه گناهانش را بیامرزد...».
بنا بر آنچه درباره فضیلت و ظرفیت ماه رجب بیان شد، می‌توان دریافت که خدا یکی از بهترین فرصت‌ها را برای رشد دراختیار انسان قرار داده و راه‌های آسان و هموار را هم برای آن ترسیم کرده است. این ماییم که باید زرنگ و فرصت‌شناس باشیم و با کمی برنامه‌ریزی از این فرصت طلایی، بیشترین استفاده را بکنیم.