مهدی عسکری - فرمانده پنجاه‌وپنج‌ساله قرارگاه عملیاتی شمال‌شرق کشور، زاده شــــهرستان کلاله اســــتان گلستان است و تقریبا یک دور تمام ایران را برای خدمت دور زده است؛ از شمال و شمال‌غرب گرفته تا جنوب، جنوب‌غربی، جنوب‌شرقی و غرب کشور.
درباره جانبازی شیمیایی‌اش در دوران دفاع مقدس با غرور خاصی سخن می‌گوید. حرف که به عملیات مرصاد می‌رسد، از اقتدار نیرو‌های نظامی درمقابل منافقین به‌عنوان یکی دیگر از مظاهر قدرت کشور یاد می‌کند.
امیر سرتیپ رضا آذریان، برخلاف برخی دیدگاه‌ها که قائل به تفاوت ارتش در دوران قبل و بعد از پیروزی انقلاب هستند، به روز‌های آغازین نهضت امام‌خمینی (ره) و توجه ویژه معمار کبیر انقلاب به ارتش، به‌عنوان افتخار بزرگ نظام، اشاره می‌کند.
او سازندگی، حضور در میادین امدادرسانی، تولید و توسعه امور نظامی و هم‌زمان دفاع از کشور را مأموریت‌های توأمان ارتش می‌داند. در آستانه روز ارتش با فرمانده قرارگاه شمال‌شرق ارتش به گفتگو نشستیم.
بخشی از ارتش شاهنشاهی در جریان انقلاب، مقابل مردم ایران ایستاد. درمقابل، ارتش در دوران جنگ، اولین و مهم‌ترین پرچمدار دفاع از کشور بود. علت این تحول و رنسانس سریع در ارتش را چه چیز‌هایی می‌دانید؟
با اینکه می‌گویید ارتش مقابل مردم ایستاد، موافق نیستم. بهتر است به سال‌ها قبل از آن برگردیم. اولین پیام حضرت امام (ره) به ارتش، در سال ۱۳۴۲ صادر شد. در دوران گذشته بدنه ارتش بدنه متدینی بود. اکثر قریب به اتفاق آن بدنه، خواستار استقلال کشور و رهایی از سلطه نظامیان بیگانه و استقلال کشور بودند. در همان دوران رژیم گذشته، کسانی بودند که با امام و حوزه علمیه ارتباط داشتند؛ چهره‌هایی مثل شهیدان قرنی، صیادشیرازی، کلاهدوز، فکوری، نامجو، فلاحی، ظهیرنژاد و خیلی‌های دیگر. این‌ها برای آرمان‌های انقلاب زندانی هم شدند، اما دست از مبارزه برنداشتند. وقتی امام برای پیشبرد انقلاب از ارتشی‌ها خواستند پادگان‌ها را خالی کنند، آن‌ها جز اطاعت کاری نکردند و با این کار دست رژیم گذشته برای تقابل با مردم بسته شد. تردید نکنید که اگر آن روز‌ها ارتش درکنار رژیم می‌ماند، انقلاب به پیروزی نمی‌رسید. به‌عبارت بهتر، ارتش خیلی زود به انقلاب و مردم پیوست. در همین مشهد فرماندهانی داشتیم که می‌گفتند در اوج روز‌های انقلاب، سربازان را با سلاح‌های خالی به میان مردم می‌فرستادیم تا مبادا احساساتی شوند و به مردم شلیک کنند. آن عده که شما از آن‌ها صحبت می‌کنید یا در فیلم‌ها و رسانه‌ها می‌بینید، کسانی هستند که قبل از پیروزی انقلاب از ایران فرار کردند یا به‌دلیل جنایت‌هایشان، دستگیر و اعدام شدند و ارتش کاملا پاک شد. انقلاب هم که به پیروزی رسید، چه کسانی از انقلاب دفاع کردند؟ در آن زمان که سپاه و بسیج هنوز تشکیل نشده بود، آیا جز ارتش نیروی دیگری درکنار مردم بود؟ نیروی زمینی ارتش اولین جبهه مقدم درمقابل ضدانقلاب در شمال، کردستان و کرمانشاه بود. در همان ایام در کشور گروه‌هایی بودند که می‌گفتند ارتش نباید باشد؛ مثلا دولت موقت، مدت زمان سربازی را کاهش داد. چه کسی به‌جز امام‌خمینی (ره) درمقابل همه این توطئه‌ها ایستاد و به ارتش پیام داد؟ ایشان فرمودند که هرکس می‌گوید ارتش نباشد و شعار انحلال ارتش را سر می‌دهد، منافق و خائن است. ایشان در ۲۹ فروردین سال ۵۸ به ارتش پیام دادند و گفتند که من فردا را روز ارتش جمهوری اسلامی اعلام می‌کنم و ارتش باید با سازوبرگ نظامی در شهر‌های بزرگ به رژه بپردازد و حمایت خود را از جمهوری اسلامی اعلام کند. آن‌هایی که قرار است بمانند، برای ما عزیز هستند و آن‌هایی که قرار است تسویه شوند، هم باید تسویه شوند. در آن ایام سخت، کشور با این پیام تاریخی روبه‌رو بود تااینکه ارتش دوباره احیا شد.
به نظر شما اگر سرفصل بزرگی به نام دفاع مقدس نبود، آیا محبوبیت ارتش در نزد مردم تا این اندازه، افزایش پیدا می‌کرد؟
مردم می‌دانند که ارتش در تمام زمینه‌ها با مردم و انقلاب همراه بوده است و همانند جنگ در حوزه‌های بسیاری، به‌گواه مردم، عملکرد ارتش خیلی خوب بوده است و حتی اگر جنگ هم رخ نمی‌داد، ارتش درکنار مردم، محبوب می‌ماند. همین حالا که جنگی وجود ندارد، باز پهپاد‌های آمریکایی می‌آیند و ما آن‌ها را سرنگون می‌کنیم، حتی اگر جنگی هم رخ نمی‌داد، کشور ما دشمن داشت و ارتش بازهم درکنار مردم به همین میزان محبوب می‌ماند. ارتش از ابتدای پیروزی انقلاب درمقابل دشمنان زیادی ایستادگی کرده است.
چشم‌انداز تلاش‌های ارتش برای خدمت‌رسانی به مردم، با زمان جنگ خیلی تفاوت پیدا کرده است؛ زلزله کرمانشاه، سیل شمال و جنوب و حالا هم کرونا باعث شده است فرضیه «ارتش خاموش» بعد از دوران جنگ، کاملا به چالش کشیده شود. در همین بحران کرونا، ارتش فراتر از تصور عمل کرد. ایجاد قرارگاه زیستی، آزمایشگاه تشخیص کرونا، ضدعفونی کردن شهرها، ساخت سریع بیمارستان و نقاهتگاه و خیلی فعالیت‌های دیگر. درمجموع چقدر به این طیفِ نقش‌آفرینی ارتش برای مردم، معتقد هستید؟
در دوران دفاع‌مقدس مأموریت مستقیم ارتش و سایر نیرو‌های نظامی، حفاظت و حراست از کشور بود و نشان داد که به معنای واقعی کلمه فدایی ملت است. بعد از آن‌هم ارتش در مشکلات و بحران‌های اجتماعی زیادی با مردم همراه بوده است. ۱۷ سال قبل در زلزله بم، در زلزله کرمانشاه، سیل خوزستان، گلستان، لرستان و... همه‌جا ارتش حضور داشته است و خواهد داشت. در سیل گلستان و زلزله کرمانشاه، پادگان ارتش نزدیک سرپل‌ذهاب بود. بعد هم که رهبر معظم انقلاب به آنجا تشریف بردند، نقش نیروی زمینی ارتش را درکنار مردم دیدند. ایشان در جریان سیل گلستان فرمودند ارتش قبل از اینکه مدیریت بحران اعلام کند، پای کار بود. حالا هم جبهه خدمت به مردم تغییری نکرده است؛ یک روز در میدان جنگ بوده و امروز داخل کشور. بعد از انتخابات سوم اسفند، اولین جلسه را تشکیل دادیم و اولین کاری که کردیم، این بود که بیمارستان‌هایمان را آماده کنیم. قرارگاه عملیاتی شمال‌شرق، هفت بیمارستان دارد که از این تعداد پنج بیمارستان در اختیار ستاد کروناست. نزدیک به هزار نفر را در مشهد ویزیت کرده‌ایم و همین حالا هم تعدادی بیمار مبتلا به کرونا در بیمارستان‌های ما بستری هستند. اولین بیمارستان صحرایی در مشهد را هم ما برپا کردیم. درکنار آن ضدعفونی حرم، معابر و خودرو‌ها را در ابتدا ما انجام دادیم. اکنون هم مواد ضدعفونی‌کننده را خودمان تولید می‌کنیم و دراختیار دستگاه‌های مصرف‌کننده قرار می‌دهیم. ضمن اینکه در حاشیه شهر مشهد، ۱۴ ایستگاه پایش سلامت ایجاد کرده‌ایم. طبق مصوبه ستاد کرونای استان، در روز‌های قبل از آغاز سال جدید، پست پایش الکترونیک را برای اولین‌بار، ما در مدخل ورودی مشهد، راه‌اندازی کردیم. در کل منطقه ۵۸ ایستگاه پایش سلامت برپا کردیم که ۱۰ پایگاه از این تعداد در ورودی شهر‌های بزرگ و استان بوده است. تا پایان کرونا هم در خدمت مردم هستیم.
به‌عنوان یک فرمانده و تحلیلگر نظامی، فکر می‌کنید نقش معین و امدادرسان ارتش در دهه آینده برای مردم چگونه می‌تواند باشد؟
ارتش برابر ماده ۱۴۳ قانون اساسی، مسئولیت حراست از مرز‌های کشور را برعهده دارد. حالا هم در مرز زمینی، هوایی و دریایی حضور داریم. آمریکا هم با ما آشتی نکرده است. هنوز همان شیطان بزرگ است و در منطقه حضور دارد. همچنین مقام معظم رهبری فرمودند ارتش باید هر روز آماده‌تر از قبل باشد. ما در ابتدا باید توان نظامی و رزمی مان را در همه ابعاد زمینی، هوایی، دریایی و پدافند افزایش بدهیم. تبدیل تهدید به فرصت، راهبرد بعدی ارتش است. ما در دفاع مقدس تهدید‌های زیادی را به فرصت تبدیل کردیم و برای رسیدن به خودکفایی در برخی نیازمندی‌هایمان، تلاش کردیم. حالا هم هرچه می‌سازیم، براساس نیاز عملیاتی است. رصد دشمن در نزدیکی مرزها، منطقه و حتی دورتر از منطقه، راهبرد بعدی ماست. برای هر حرکت دشمن باید برنامه داشته باشیم. تأثیر شناخت ما از دشمن این است که هیچ‌وقت جرئت و جسارت حمله به ایران را ندارد که اگر دست به این کار بزند، به فرمایش مقام معظم رهبری، سیلی سختی از سمت ارتش و سایر نیرو‌های مسلح به آن‌ها زده خواهد شد. در همین سال ۹۸ که گذشت، آن‌ها چندبار سامانه‌های پدافندی ما را امتحان کردند و با ضربات سنگینی مواجه شدند و پیشرفته‌ترین پهپادشان را هم از دست دادند.
اکنون به‌دلیل تحریم‌ها، خودمان بسیاری از نیاز‌های نظامی مان را در ارتش، سپاه و وزارت دفاع تولید می‌کنیم. شما طرفدار کدام شیوه هستید؟ اینکه ارتش به سبک برخی ارتش‌های بین‌المللی، صرفا به کارکرد‌های نظامی و دفاعی و حراستی بپردازد و ساخت، تجهیز و توسعه نظامی، تمام‌وکمال به کارخانه‌ها و دستگاه‌های خاصی واگذار شود؟ مثل کشور‌های آمریکایی، روسی و کره‌شمالی، یا اینکه تجهیز و توسعه با مسئولیت‌های ذاتی ارتش گره زده شود و هر دو کار با هم انجام شود؟ آیا انجام هر دو کار باعث تداخل و غفلت از مسئولیت‌های ذاتی ارتش و دیگر نیرو‌های نظامی کشور نمی‌شود؟
مأموریت‌های ما مشخص است. شما چند سؤال پرسیدید و نتیجه این است که ما باید حراست، حفاظت و تولید را با هم داشته باشیم و این رویه در سال «جهش تولید» و بعد از آن‌هم باید ادامه داشته باشد. هرکاری انجام داده‌ایم، در آن پیشتاز بوده‌ایم. نیرو‌های ما در مرز، مرزبانی می‌کنند و در داخل، هم حراست و هم تولید را انجام می‌دهیم. در دو جبهه آمادگی رزمی، تولید و نیازمندی‌های عملیاتی در خدمت مردم بوده‌ایم. ما در تمام شرایط، تحریم اقتصادی و تسلیحاتی هستیم، بنابراین باید بدانیم که دولت‌های نظامی قدرتمند قرار نیست به ما کمک کنند. اگر خودمان موشک تولید نکنیم، موشک نخواهیم داشت. شرایط برجام را همه می‌دانیم چه بود و حالا چرا عده‌ای دارند تلاش می‌کنند آن را به توان موشکی ما گره بزنند. ما باید در تمام جبهه‌های نظامی، دفاعی، اقتصادی و فرهنگی آماده باشیم. در جبهه نظامی باید آماده باشیم. در جبهه دفاعی، باید سلاح و تجهیزات تولید کنیم و در جبهه اقتصادی هم هرزمان که دولت بخواهد، درقالب نیرو‌های مسلح و توان وزارت دفاع، آمادگی پشتیبانی داریم.
با وجود تمام تلاش‌های برجسته ارتش در دوران دفاع مقدس، چرا این تلاش‌ها کمتر در اسناد مکتوب، تصویری و صوتی، ثبت و ضبط شده یا به بیان بهتر، این نقش‌ها کمتر برجسته‌سازی شده است؟
باید یادی بکنیم از شهید صیادشیرازی در روزگاری که می‌گفت نسل‌های آینده، فرماندهان، افسران، درجه‌داران، سربازان، مردم و جوانان به دفاع مقدس ما نیاز دارند و برای همین بود که گروه معارف جنگ را ایجاد کرد. من قبول دارم که در ابتدا در آرشیو‌های دفاع مقدس ضعیف بودیم، اما مرحله‌به‌مرحله بهتر و بهتر شدیم و برای تدوین آرشیو ارتش در دفاع مقدس، از بزرگان دفاع مقدس استفاده شد. سازمان حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس سال‌هاست که در ارتش تشکیل شده است. ما مدت‌هاست که شرایط کنونی را مستندسازی می‌کنیم و حضورمان در مرز را هم ادامه می‌دهیم. مستندسازی می‌کنیم تا برای آیندگان بماند. در گذشته شاید در جا‌هایی به‌دلیل مسائل عملیاتی، امکان ثبت تصویری نبود، اما درحال‌حاضر روز‌به‌روز داریم آرشیو‌های غنی‌تری ایجاد می‌کنیم.
عده‌ای همواره تلاش می‌کنند میان ارتش و سپاه، افتراق و جدایی ایجاد کنند. این نگرش‌ها تلاش می‌کنند نقش این نها‌د یا آن یکی را پررنگ‌تر و درمقابل، نقش دیگری را کمرنگ کنند.
این موضوع مربوط به حالا نیست. این کمرنگ کردن و اختلاف انداختن بین سپاه و ارتش، از اولین روز تشکیل سپاه وجود داشته و تابه‌حال موفق نبوده است. متفکران و نخبگانی مثل شهید صیادشیرازی و شهیدچمران از حامیان ارتش و سپاه بودند و نگذاشتند این اتفاق بیفتد. حامی اصلی ما در زمان جنگ، امام‌خمینی (ره) بود و حالا هم رهبر معظم انقلاب هستند. تدابیر رهبری این است که ارتش و سپاه دو بال انقلاب باشند و همچنان از مردم و انقلاب، حفاظت و حراست کنند. در یکی‌دو سال گذشته دیدیم که استکبار جهانی سپاه را به‌عنوان نیروی تروریستی اعلام کرد. موضع ارتش این بود که بلافاصله بیانیه داد و از سپاه حمایت کرد؛ اقدامی که فرمانده‌کل قوا، آن را تحسین کردند. آمریکا امروز سپاه را نشانه گرفته است و فردا ارتش و بعد از آن‌هم کل کشور را نشانه می‌گیرد. این دشمنی هیچ‌وقت تمامی ندارد. خوشبختانه این اتحاد و یکدلی درکنار رقابت‌های خوبی که وجود دارد، به‌خوبی پیش می‌رود. اتحاد و وحدت بین ارتش و سپاه، کاملا محکم است و مستحکم‌تر هم خواهد شد. آمریکا و دیگر دشمنان هم نمی‌توانند به این اتحاد خدشه وارد کنند.