به گزارش شهرآرانیوز؛ از حوالی ظهر روز گذشته بود که خبر ریزش معدن زغال‌سنگ طبس به سرتیتر رسانه‌های داخلی و حتی خارجی تبدیل شد. حوزه زغال‌دار طبس با وسعت بیش از ۳۰هزار کیلومتر‌مربع و ذخیره اکتشافی ۷۵.۲میلیارد تن زغال‌سنگ کک و حرارتی، غنی‌ترین و بزرگ‌ترین ناحیه زغالی ایران محسوب می‌شود و نقش مهمی در تأمین نیاز زنجیره تولید و صنعت کشور دارد.
با‌این‌حال، خبر ریزش یکی از دهانه‌های این معدن که تا زمان تنظیم این گزارش به ازدسترفتن جان ۵۱ کارگر آن انجامیده است، واقعه دردناک و اسف‌باری است که برای واکاوی زمینه‌های وقوع آن با برخی فعالان حوزه معدن گفتگو کرده‌ایم.
«ذات کار معدن خطرناک است و این خطر برای بعضی از انواع خاص حوزه‌های معدنی همچون زغال‌سنگ، مضاعف می‌شود؛ زیرا اولا گاز از آن متصاعد می‌شود که این نکته ضرورت فراهم‌آوری تهویه کامل در معدن را دوچندان می‌کند و دوم اینکه اصل ماده ممکن است اشتعال‌زا باشد»؛ این جملات، بخشی از سخنان آریوبرزن مافی، نایب‌رئیس کمیسیون معدن اتاق بازرگانی خراسان رضوی است.
وی در گفتگو با شهرآرا تصریح کرد که تا پیش از حادثه طبس، آخرین سانحه انفجار و ریزش معدن خراسان رضوی در مرداد ۱۳۹۹ رخ داده و همین موضوع ثابت می‌کند که باید فکری به حال مسئله ایمنی در معادن کرد. مافی افزود: خراسان رضوی از جمله قطب‌های بزرگ ثروت معدنی کشور است. برخورداری از ۵۶ نوع ماده معدنی فلزی و غیرفلزی در خراسان رضوی همچون طلا، مس، کرومیت، سنگ‌آهن، سیلیس، زغال‌سنگ و سنگ‌های قیمتی مانند فیروزه باعث شده است تا استان ما دارنده ارزشمندترین ذخایر معدنی باشد؛ اما متأسفانه توجه و حمایت از معدن‌کار ما متناسب با این فرصت نیست.
نایب‌رئیس کمیسیون معدن اتاق بازرگانی خراسان رضوی با تأکید بر اینکه حادثه معدن طبس، باید مسئولان را ترغیب به تعیین‌تکلیف صنایع پشتیبان حوزه معدن کند، تصریح کرد: با همه این تفاسیر، حتی اگر ماجرای معدن طبس به‌دلیل فرسودگی ماشین‌آلات هم نبوده باشد، واقعیت این است که باید هرچه‌زودتر فکری جدی به حال این صنعت کرد.
من به شما بگویم تا وقتی ماشین‌آلات استخراج بهروزرسانی نشود، هر معدنی در کشور مستعد حادثه است. مفهوم ماشین‌آلات هم طیف وسیعی از تجهیزات را دربر‌می‌گیرد و منظور فقط خودرو‌های سنگین استخراج و حمل نیست. مثلا حسگر‌ها و گازسنج‌هایی که می‌توانند تغییرات مؤلفه‌های حساس در معدن را زودتر اعمال کنند، احتمالا همان عواملی بوده‌اند که در واقعه طبس به‌درستی عمل نکرده و منجر به وقوع حادثه شده‌اند. اینها هم باید بهروزرسانی شوند.
به گفته وی تا‌زمانی‌که واردات همین‌طور محدود باشد و تولیدکننده ایرانی هم به افزایش تولید ملزم نشود، وضع معادن ما درست نمی‌شود و شرایطی رقم می‌خورد که بیش از ۸۵ درصد ماشین‌آلات معادن استان با عمر بیش‌از ۱۰ سال، فرسوده باشند.
احمدرضا صفارطبسی، فعال حوزه معدن، نیز در پاسخ به خبرنگار شهرآرا بیان کرد: اول از همه بگویم وقتی سانحه اتفاق می‌افتد، درست نیست فقط متمرکز بر یافتن مقصر باشیم. هر جای دنیا و در هر شرایطی ممکن است سانحه رخ بدهد. مگر در خود آمریکا و اروپا معدن ریزش نمی‌کند؟ مگر هواپیمایی بوئینگ و ایرباس که غول‌های صنعتی دنیا هستند، محصولشان در خطوط هوایی مختلف سقوط نمی‌کند؟ این‌چیز‌ها طبیعی است. ذات کار صنعتی این است که در شرایطی، اتفاقی می‌افتد و سانحه‌ای رخ می‌دهد؛ حتی به قیمت سنگینی همچون ازدسترفتن جان عزیز کارگران که سرمایه کشور هستند.
وی افزود: با‌این‌حال اگر رویکرد ما واکاوی و آسیب‌شناسی باشد، آن وقت است که می‌توانیم کارشناسی تحلیل کنیم که چه شده این حادثه روی داده است. من از دوستانم که به واقعه نزدیک هستند، سؤال کردم. معلوم شده حادثه به دلیلی غیر از ماشین آلات فرسوده بوده و گزارش‌ها حاکی از آن بود که تجمع گاز‌های قابل‌انفجار، باعث انفجار و ریزش شده است. در این موقعیت‌ها از فرسودگی سیستم تهویه معدن گرفته تا خطای انسانی می‌تواند دلیل ریزش باشد و باید دقیق بررسی کرد تا ببینیم واقعا چه شده است.
براساس برآورد‌های کارشناسی تا چهار سال آینده برای نوسازی ناوگان ماشین‌آلات معدنی، دست‌کم به ۱۵هزار ماشین در حوزه معدن نیاز است؛ درحالی‌که بر اساس آمار وزارت صمت، در کشور ما سالانه ۶۰۰ تا ۱۰۰۰ دستگاه ماشین در حوزه راه‌سازی و معدنی تولید می‌شود.
رئیس سابق کمیسیون معدن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی خراسان رضوی با اشاره به این آمار بیان کرد: باید این نکته را دقیق بررسی کنیم. شما ببینید معدن‌کار ما از اساس از واردات هر نوع ماشینی نهی می‌شود؛ اما وقتی هم که به هزار زحمت می‌تواند مجوز واردات بگیرد، تعرفه‌های گمرکی بلایی سر او می‌آورند که باعث می‌شود مثلا یک بیل مکانیکی ۲۲۰ دسته‌دوم از چین، هم‌قیمت نسخه کارنکرده و صفر از بهترین برند آن یعنی کاماتسوی کره‌جنوبی باشد.
صفارطبسی این را هم گفت که ممنوعیت واردات ماشین‌آلات صنعتی با ادعای حمایت از تولید داخل درحالی بلای جان معدن‌کاران شده که صنایع بزرگ ایرانی همچون هپکو نیز در عمل اقدام به واردات قطعات می‌کنند و فقط مونتاژ آنها در داخل صورت می‌گیرد.
وی با بیان اینکه در کل کشور بیش از ۶ هزار معدن فعال وجود دارد که ۵۰۰ مورد از آن در خراسان رضوی است، تصریح کرد: تولید داخل حداکثر ۲۰درصد نیاز کشور را تأمین می‌کند. مثلا پرکاربردترین ماشین در معدن که بیل مکانیکی ۲۲۰ است و حدود ۹میلیارد تومان قیمت دارد، ازیک‌سو توسط هپکوی ایران به تعداد بسیار محدود تولید می‌شود و از‌طرف‌دیگر، به‌دلیل اینکه این محصول در داخل تولید می‌شود، واردات آن نیز ممنوع است. این گره کوری که قانون به کار ما زده، نتیجه‌اش در فرسودگی فراگیر ماشین‌آلات معدنی مشهود است.