تعطیلی مدارس چاره هیچ مشکلی نیست

درس و برف و مدرسه در زمان ما

«به گزارش روابط عمومی اداره کل آموزش و پرورش به دلیل سردی و برودت هوا و یخ بندان معابر همه مدارس ابتدایی، راهنمایی و دبیرستان در شیفت صبح تعطیل‌اند.» احتمالا در خاطر من، شما و بسیاری از دانش آموزان چند دهه قبل این جمله شادی بخش به عنوان یکی از خاطرات زیبای کودکی برجا مانده است. همان زمانی که تلویزیون فقط عصر‌ها و شب‌ها برنامه داشت و تنها مرجع ارتباطی و اخبار رسمی برای مردم صرفا رادیو بود.

 تا برف شروع به باریدن می‌کرد، ما کودکانی که دوست داشتیم از زیر بار و فشار مدارس آن زمان فرار کنیم، امیدوار می‌شدیم که آن قدر ببارد و سنگین باشد که مدارس را به تعطیلی بکشاند؛ البته نمی‌دانم آن زمان چه دیدگاهی حاکم بود که خیلی سخت و در شرایط بسیار خاصی این اتفاق می‌افتاد؛ حتی به یاد دارم زمانی بود که به دلیل برف بسیار سنگین ماشین‌ها در خیابان امکان تردد نداشتند ولی بازهم تعطیلی در کار نبود و با هر طریق ممکن دانش آموزان خود را به کلاس می‌رساندند.

اما مدارس امروز

با گذر زمان و تغییرات گسترده‌ای که در نظام‌های مختلف اجتماعی رخ داده است این موضوع نیز دچار تحول بسیاری شده است. شاید به این دلیل که اکنون فناوری و امکانات آموزش غیرحضوری می‌تواند بخشی از تعطیلی‌های کلاس‌های درس را جبران کند، در اندازه‌ای که آن زمان برای تعطیلی مدارس سخت گیری می‌شد، اکنون این اتفاق رخ نمی‌دهد؛ با وجود اینکه میزان بارندگی اصلا قابل مقایسه با چند دهه قبل نیست و بر عکس آن زمان گازرسانی و برق رسانی تقریبا در همه مراکز آموزشی انجام شده است، کمی سرما و برف کافی است تا مدارس تعطیل شوند.

علاوه بر این مواردی مثل کرونا، آلودگی هوا، کمبود انرژی و ... نیز دلایل جدیدی هستند که مدارس را مکرر تعطیل و در نظام آموزشی اختلال ایجاد و مثلا آموزش مجازی را جایگزین می‌کنند. این در حالی است که همه ما خوب می‌دانیم حداقل تا به امروز به دلیل ضعف در فناوری، جانیفتادگی فرهنگ یا هر دلیل دیگری آموزش‌های مجازی تأثیر لازم و کیفیت مطلوب را ندارند و به هیچ وجه با آموزش حضوری و تنفس در فضای کلاس درس قابل مقایسه نیستند.

خودمان را گول نزنیم

قاعدتا توسعه فناوری، محدودیت در زمان، سرعت بالای فعالیت‌ها و امور و بسیاری دیگر از موارد به نظام آموزشی فشار وارد می‌کنند تا خود را سازگار نماید و برای آدم‌ها و دانش آموزان نسل حاضر طرحی نو در اندازد؛ اما اکنون در این زمینه تا رسیدن به نقطه مطلوب فاصله بسیاری داریم. مثلا بر اساس تجربه شخصی بنده به عنوان فردی که سال‌ها در دانشگاه سابقه تدریس دارم، نسل اول دانشجویان بعد از کرونا که در کلاس حاضر می‌شدند، هم از آمادگی کمتری برخوردار بودند، هم مسئولیت پذیری شان در حوزه وظایف و تکالیف آموزشی در سطح پایین تری بود، هم نسبتا معلومات کمتری داشتند.

هر چند این سخن یک ادعای علمی یا مطالعاتی نیست، حاصل یک تجربه عینی است. پس خودمان را گول نزنیم. وقتی مدرسه را به هر دلیل تعطیل و فرایند آموزش را غیرحضوری و آنلاین اعلام می‌کنیم حتما در خاطر داشته باشیم که این به هیچ وجه نمی‌تواند جای کلاس درس را پر کند و همان کیفیت آموزشی را به دنبال داشته باشد.

چاره چیست؟

قطعا تعطیلی مدارس چاره هیچ مشکلی نیست. مهم‌ترین نکته این است که به یاد داشته باشیم تعطیلی مدارس با هر دلیلی نشان ضعف در برنامه و عملکرد نظام آموزشی است.

همان طور که هر پروازی توسط یک ایرلاین با تأخیر انجام شود یا کنسل شود، حاکی از کاستی‌ها و نقاط ضعف آن ایرلاین است، تعطیلی هر کلاس با هر توجیهی وجهه مدیریت آموزشی را خدشه دار می‌کند. پس باید با توجه به شرایط کنونی و محدودیت‌های مختلفی که بعضا قابل پیش بینی است، توسط تصمیم سازان و برنامه ریزان تدبیری اندیشیده شود. نباید آموزش و پرورش معطل مشکلات و محدودیت‌های محیطی خود بماند. 

مطالعات آینده پژوهی و در نظر گرفتن اقتضائات آتی سبب می‌شود توان برنامه ریزی متناسب با این موضوع افزایش یابد، نه اینکه هر سال با آغاز بازگشایی مدارس، تعلیم و تربیت در کشور هر روز به دلیلی تعطیل یا با نام مجازی شدن از کیفیت و اصول خود خارج شود؛ البته کیفی سازی و افزایش بهره وری و اثربخشی آموزش‌های آنلاین و مجازی هم قطعا باید به صورت موازی صورت پذیرد.