نقش مترو در توسعه پایدار شهری

نخستین خط قطار‌شهری مشهد در دوم اسفند‌ماه ۱۳۸۹ به بهره برداری رسید. در این چهارده سال، اقدامات برای توسعه قطارشهری روی ریل خدمات بوده؛ تاجایی‌که در‌حال‌حاضر مشهد رتبه دومین کلان‌شهر ایران را در جا‌به‌جایی مسافر داراست. در سالروز راه‌اندازی نخستین خط قطار‌شهری مشهد، این نکته را باید یادآور شد که در وضعیت امروز کلان‌شهر مشهد، برای حمل‌و‌نقل مسافر، توسعه این شیوه حمل‌و‌نقل ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است؛ چنان‌که از نقش قطارشهری در جابه‌جایی سریع مسافر و بدون ماندن در گره‌های ترافیکی نمی‌توان گذشت. از طرفی اقدامات فراوانی در طول سالیان گذشته برای حل مشکلات ترافیکی مشهد انجام شده، اما معضلات ترافیکی همچنان پابرجاست.

جمعیت‌پذیری، توسعه و گسترش شهر‌ها موجب شده است تا موضوع ترافیک شهری مهم‌ترین دغدغه مدیران شهری باشد؛ بنابراین باید به‌سمت توسعه قطار‌شهری پیش رفت تا تدبیری پایدار برای حمل‌و‌نقل و ترافیک باشد. در باب مزایای سیستم حمل‌و‌نقل ریلی درون‌شهری، به این نکته هم باید تأکید کرد که قطارشهری حلقه‌ای ناگسستنی از زنجیره زندگی شهری است. این سیستم با ایجاد اتصالات حیاتی، کیفیت سطح زندگی در جوامع شهری را بهبود می‌بخشد و با جابه‌جایی سریع و کلان مسافر موجب کاهش استفاده از سایر وسایل نقلیه و به تبع آن کاهش مخاطرات زیست‌محیطی و بهداشتی ناشی از آلاینده‌های منتشرشده می‌شود. 

با نگاهی به خدمات سفر در قطار‌شهری مشهد، می‌توان گفت که جابه‌جایی مسافر روز‌به‌روز در این سیستم بیشتر از قبل می‌شود؛ چنان‌که رکورد جابه‌جایی مسافر در قطارشهری مشهد در شب شهادت امام‌رضا (ع) با ۶۹۱‌هزار مسافر شکسته شد. این آمار نشان از اهمیت استفاده از قطارشهری در ایام پیک شهری را دارد. جابه‌جایی تعداد زیاد مسافر در بازه زمانی کوتاه، ضریب ایمنی و امنیت بالای سفر در مقایسه با سایر وسایل حمل‌و‌نقل، زمان‌بندی دقیق و سرعت بالای سفر، از دیگرمزایای سیستم‌های حمل‌و‌نقل ریلی درون‌شهری است. 

از زاویه دیگر، جمعیت سالیانه زائران کلان‌شهر مشهد که از سیستم قطار‌شهری مشهد برای مسیر‌های درون‌شهری استفاده می‌کنند، نگاه ملی در تخصیص اعتبارات را می‌طلبد. برای تکمیل و توسعه خطوط قطار‌شهری مشهد که ساخت و راه‌اندازی آن جزو سیستم‌های گران‌قیمت حمل‌و نقل شهری است، چه‌بسا با بودجه‌های شهری به‌تنهایی امکان سرعت در پروژه را نمی‌توان انتظار داشت. 

در پایان باید اشاره کرد که سیستم مدیریت بحران شرکت بهره‌برداری قطارشهری مشهد، نظام و الگویی برای فرماندهی کنترل و هماهنگی در مقابله با سوانح در مقیاس شهری فراهم می‌کند تا حفاظت از سلامت شهروندان و مسافران و تجهیزات در خطوط قطارشهری حفظ شود. هر چهار فاز مدیریت بحران شامل پیشگیری، آمادگی، مقابله و بازیابی، از ابتدای بهره‌برداری قطارشهری مشهد در سال ۱۳۸۹ تا‌کنون، در دستور‌کار این شرکت قرار داشته است و به‌صورت مستمر پایش می‌شود.