بودجه زیارت با اهداف برنامه هفتم برای مشهد هم‌خوانی ندارد

به گزارش شهرآرانیوز؛ اعتبار توسعه فرهنگ و  خدمات زیارتی در لایحه بودجه ۱۴۰۴ با ۱۴ درصد افزایش به ۴۰۰ میلیارد تومان رسیده است. ردیف بودجه زیارت که زمان تولدش در سال ۸۸ مختص مشهد بود، در طی زمان با کش‌وقوس‌های فراوان و تغییر نام، رقم و سهم‌خواهی استان‌های مختلف همراه بود. درنهایت نیز طی دو سال گذشته با عنوان توسعه فرهنگ و خدمات زیارتی با محوریت شهر‌های مشهد، قم، شیراز و شهر ری- کارگروه ملی زیارت مطرح شده است.

 طی همه این سال‌ها انتقاد به رقم‌های ناچیز این ردیف، شراکت مشهد با شهر‌های دیگر، نادیده‌گرفتن اهمیت نگاه ملی به موضوع زیارت مضجع شریف علی‌ابن‌موسی‌الرضا (ع) و مطالبه‌گری برای رفع چالش‌های مختلف حوزه زیارت در رسانه‌های استان مورد توجه بوده است. چرا؟ چون همان‌طور که بار‌ها گفته شده، مشهد نقطه جذب حدود ۴۰ میلیون نفر از عاشقان زیارت امام مهربانی‌هاست. به گفته مسئولان حدود ۵ میلیون نفر از این افراد، زائران خارجی هستند.

علاوه بر این یکی از چرخ‌های اصلی اقتصاد خراسان رضوی موضوع زیارت و خدمات مربوط به این حوزه است. همچنین در دوره‌های مختلف حرف از زیارت آسان زائران امام رضا (ع) و رسیدگی به این مسئله بوده است. حالا قصد داریم از زاویه دیگری به موضوع بودجه زیارت نگاه کنیم. باتوجه به اینکه امسال قرار بود آلبوم اقتصادی ۱۴۰۴ با درنظر گرفتن برنامه هفتم توسعه تنظیم شود، می‌خواهیم بدانیم این ردیف چقدر با اهداف این برنامه همخوانی دارد. خلاصه بگوییم تقریبا هیچ.

زیارت در برنامه هفتم توسعه

بر اساس جدول اهداف کمّی حوزه گردشگری در برنامه پنج ساله، تعداد گردشگر ورودی به کشور تا پایان سال۱۴۰۷ باید به ۱۵میلیون نفر برسد. حالا ماجرا آنجا به مشهد گره می‌خورد که در سال ۱۴۰۲ از  ۶ میلیون و ۴۰۰ هزار گردشگر خارجی که به ایران آمدند، حدود ۵ میلیون نفر مشهد را  به عنوان مقصد سفر خود انتخاب کردند.

از سوی دیگر هدف کمّی در پایان این برنامه افزایش تعداد هتل‌های کشور به ۱۹۰۰مورد است، در حالی این تعداد اکنون ۱۴۳۰عدد برآورد شده که بیش از ۵۰درصد آن در مشهد است. تحلیل همین موارد نشان می‌دهد که تحقق این اهداف کلی به افزایش جذب زائر و توسعه زیرساخت‌های مشهد گره خورده که این موضوع نیازمند وجود یک نگاه ویژه به این شهر است؛ بنابراین یک حساب و کتاب ساده نشان می‌دهد که رسیدن به نیمی از اهداف برنامه هفتم توسعه در حوزه گردشگری ارتباط مستقیمی با مشهد دارد.

اهمیت زیارت در اسناد بالادستی

پیش از این «زیارت» در برنامه‌های پنج‌ساله به‌طور مستقیم مطرح بود، اما در برنامه هفتم توسعه این موضوع حذف شد و به دلیل اهمیت همیشگی آن برای برنامه‌ریزی‌های کشوری به اسناد بالادستی منتقل شد.

در بند۴۹ احکام دائمی برنامه توسعه کشور آمده است که  «به منظور تعمیق ارزش‌ها، باور‌ها و  فرهنگ مبتنی بر هویت اسلامی و ترویج سیره و سنت اهل بیت (ع) و استفاده بهینه از ظرفیت معنوی شهر‌های مقدس قم، مشهد، شیراز و شناسایی دقیق نیاز‌ها و مشکلات زائران، برنامه‌ریزی و تدوین سازوکار‌های لازم برای سامان‌دهی امور زائران و تأمین زیرساخت‌های لازم از طریق حمایت از  شهرداری‌ها و  بخش‌های غیردولتی و توسعه امکانات، فعالیت‌های فرهنگی و خدمات زیارتی در  این سه شهر مذهبی و  فراهم‌کردن زمینه زیارت مطلوب و اجرای پروژه‌های زیربنایی، دولت مجاز  است اعتبار موردنیاز را در قالب بودجه‌های سنواتی پیش بینی کند.»

اینکه در این سند اشاره مستقیم به شهر مشهد شده و موضوع زیارت به‌عنوان یکی از برنامه‌های توسعه‌ای دائمی کشور مورد توجه قرار گرفته، نکته مثبتی است، اما این اسناد بالادستی چقدر می‌تواند در رفع فقدان نگاه ملی به زیارت مفید باشد؟ از طرفی باتوجه به اینکه مشهد، نقش مستقیمی در رسیدن برنامه هفتم توسعه به اهداف پنج ساله خود دارد، آیا بهتر نبود که موضوع زیارت در  برنامه‌های بالادستی کوتاه‌مدت که اصلی‌ترین آن بودجه سالانه است نیز دیده شود؟

بودجه زیارت با اسناد بالادستی همخوانی ندارد

۴۰۰ میلیارد تومان برای توسعه فرهنگ و خدمات زیارتی آن هم برای چهار شهر، به هیچ عنوان با اهداف اسناد بالادستی و بلندمدت همخوانی ندارد. شاید گفته شود که این ردیف تنها ردیفی نیست که به موضوع توسعه زیارت ارتباط دارد و باید ردیف‌هایی مثل آزادراه حرم تا حرم یا قطار برقی مشهد-تهران را نیز که به توسعه زیرساخت‌های شهر امام رضا (ع) و سهولت در امر زیارت کمک می‌کند توجه کرد، اما نگاه به این ردیف‌ها و نوع عملکرد اجرایی آن نشان‌دهنده نبود هماهنگی بین نیاز‌های مشهد و  اقدامات انجام شده است. پس باید برای تحقق اهداف، نگاه به توسعه زیارت و  نیاز‌های شهر مشهد که برنامه ریزی برایش فقط سال‌ها روی کاغذ باقی‌مانده است، تغییر کند.

هرچند بار‌ها درباره تاریخچه این ردیف نوشته‌ایم، اما بد نیست در اینجا نیز خلاصه‌ای از ردیف قدیمی بگوییم. چون تاریخچه ردیف بودجه زیارتی، مهر تأییدی بر نبود نگاه متناسب با اهداف کلان به موضوع زیارت و شهر مشهد است.

شروع ماجرای بودجه زیارت بازمی‌گردد به یکی از تاریخ‌های رند، یعنی ۸/۸/۸۸  که جلسه هیئت دولت وقت به منا سبت میلاد امام هشتم (ع) در مشهد برگزار و قرار شد در مدت پنج سال متوالی، سالانه ٢٠٠میلیارد تومان و درمجموع ١٠٠٠میلیارد تومان به خراسان رضوی اختصاص پیدا کند. تصمیمی که اگر اجرایی می‌شد، برای مشهدی‌ها آورده خوبی داشت. آن هم در زمانی که دلار حدود هزار تومان بود.

اما از این تصمیم فقط سال اول مشهدی‌ها آن هم به میزان ۸۰ میلیارد تومان بهره بردند و  بعد از آن ماجرای سهم خواهی دیگر استان‌ها و کاهش سهم مشهدی‌ها با اضافه‌شدن دو شهر قم و شیراز آغاز شد.

در سال٩١ یعنی سومین سال اجرای مصوبه، اتفاق تازه‌تری رخ داد؛ در صحن علنی مجلس پیشنهاد سهم‌خواهی تمام استان‌های میزبان امامزادگان از بودجه زیارت مطرح شد، پیشنهادی که به مذاق تمام استان‌ها خوش آمد و با موافقت آنها همراه شد.

این آخرین سرشکنی در ردیف بودجه زیارت نبود؛ به لایحه بودجه سال ۹۳ یک بند دیگر نیز اضافه شد تا طبق آن، مساجد هم از بودجه زیارت بهره‌مند شوند. همچنین طبق قانون، اجازه صرف بودجه زیارت در حوزه‌های فرهنگی وجود نداشت و  فقط در مسائل عمرانی مرتبط با حوزه زیارت باید هزینه می‌شد. با این تصمیم‌ها، ردیف بودجه زیارت به کلی از  اهداف اولیه‌ای که بر مبنای آن پایه‌ریزی شده بود، فاصله گرفت.

درنهایت ابلاغ‌نشدن اعتبارات مصوب در طول دو سال متوالی و  بعد از آن حذف کلی آن از سند بودجه سال۹۹  پرونده این ردیف بسته شد.

پس از کش وقوس‌های فراوان بالاخره در قانون بودجه۱۴۰۱ «بودجه زیارت» ذیل جدول ۱۰-ج قانون بودجه۱۴۰۱ با رقم ۲۰۰ میلیارد تومان به خراسان رضوی اختصاص یافت، اما تاریخ تکرار شد و با سهم‌خواهی دیگر شهر‌ها درنهایت عنوان این ردیف به «توسعه فرهنگ و خدمات زیارتی با محوریت شهر‌های مشهد، قم، شیراز و شهر ری- کارگروه ملی زیارت» در سال ۱۴۰۲ با اعتبار  ۱۰۰ میلیارد تومان برای چهار شهر تغییر کرد. سال گذشته نیز همان طور که گفتیم این ردیف به ۳۵۰میلیارد تومان رسید و در نهایت امسال این رقم با ۱۴ درصد افزایش به ۴۰۰ میلیارد تومان رسید.

حالا با توجه به اینکه مشهد پایتخت معنوی کشور و  قطب گردشگری زیارت است، همیشه ردیف بودجه زیارت یکی از موضوع‌های مهم برای استان بوده است. نگاه به اعداد و ارقام بودجه نشان می‌دهد که این ردیف با ظرفیت‌های مشهد و با اهداف کمی و کیفی برنامه‌های بلندمدت همخوانی ندارد.