در هوای نهج‌البلاغه تنفس کنیم

مرحوم سیدرضی با جمع‌آوری سخنان حکمت‌آموز، نامه‌ها و کلمات قصار حضرت امیرالمؤمنین (ع) در نهج‌البلاغه، منش، رفتار و سیره و تعاملات فردی، عمومی، اجتماعی و سیاسی حضرت امیر (ع) را به بهترین شکل برای تاریخ بیان کرده‌اند؛ نوع جمع‌آوری سیدرضی در این کتاب شریف، درحقیقت ترجمان زندگی مولای متقیان (ع) و رفتار ایشان با دوست و دشمن است. همچنین، موضع‌گیری‌های قاطع و رسمی مولا در مصاف با انحراف، ویژه‌خواری دشمنان اسلام و منافقان داخلی و خارجی را نمایان می‌کند و به تاریخ نشان می‌دهد، لذا آنهایی که بخواهند الگو‌های مختلف تربیتی را از امام علی (ع) دراختیار داشته باشند، باید بدانند که نهج‌البلاغه بهترین درس‌آموزِ رفتار‌های سیاسی‌اجتماعی حضرت امیر (ع) است.

منطق زورگویان تاریخ، تغییر نمی‌کند

باید توجه کرد اگرچه شکل‌وشمایل و ابزار کار در طول زمان تغییر می‌کند، منطق زورگویان تاریخ همیشه یکی است؛ یعنی اندیشه‌های فرعون در تاریخ، شناور و در جریان است و محدود و محصور در زمان نمانده است، لذا امیرالمؤمنین (ع) در برخورد‌های مختلف سیاسی‌اجتماعی خود، چگونگی مدارا با دوست و مقابله با دشمن و اساسا چگونه دیدن دنیا را آموزش و به ما الگو داده‌اند.

دنیا را چگونه ببینیم؟

نفس چگونه دیدن دنیا بسیار مهم است؛ برخی‌ها دنیا را انتهای مسیر سعادتمندی انسان می‌دانند، درحالی‌که اتفاقا در نگاه امام علی (ع)، دنیا ابتدای مسیر انسان است و وقتی زندگی او در این دنیا به پایان می‌رسد، تازه انسان با تلاش‌ها، سختی‌ها و کوشش‌های دنیایی خود، در آخرت مواجه می‌شود.

امیرالمؤمنین (ع) حقیقت و گوهر دنیا را به بهترین شکل معرفی کرده‌اند؛ گاهی دنیا را از نگاه زاهدان معرفی می‌کنند و گاهی از نگاه سیاستمداران و قلدران، گاهی از منظر مؤمنان و متدینانِ دین‌باور و زمانی از پشت عینک دین‌شعاران نه دین‌مداران آن را نشان می‌دهند. این نگاه‌ها برای افراد و جامعه، پیامد‌های فرهنگی‌اجتماعی دارد؛ برای همین بر توجه به نهج‌البلاغه و بهره‌گیری از آن در سبک زندگی فردی، اجتماعی و سیاسی، تأکید و سفارش بسیار شده است.

راه تنفس در هوای نهج‌البلاغه

اجرایی شدن بیانات حضرت امیر (ع) بر اساس توصیه‌هایی که رهبر معظم انقلاب دارند، مرهون مجموعه‌ای از تصمیم‌گیری‌ها و تصمیم‌سازی‌هاست که در دو حوزه باید تعقیب شوند؛ یکی حوزه فردی و دوم در حوزه اجتماعی؛ در حوزه اجتماعی، نگاه مردم به مسئولان، دولتمردان و کارگزاران نظام است که باید راه و مرام امام‌علی (ع) را زنده و جاودان نگاه دارند.

مردم باید منش و روش زندگی امیرالمؤمنین (ع) را در رفتار مسئولان و حکمرانان ببینند؛ مثل اینکه دغدغه آنها حل مشکلات زندگی مردم باشد. وقتی مردم این را به‌چشم ببینند، آرامش می‌یابند و اجرا شدن آموزه‌های نورانی نهج‌البلاغه را در جامعه درک می‌کنند؛ چنان‌که امام‌علی (ع) در عین تلاش برای رفاه و عدالت اقتصادی در جامعه و پیشرفت‌هایی که در این باره رقم زدند، به مسئولان توصیه می‌کنند از اشرافیگری و تشبه به مرفهان بی‌درد، پرهیز کنند و خود نیز در دوران خلافت و زمامداری جامعه اسلامی، نان جو و خشک می‌خوردند و لباس زبر و خشن می‌پوشیدند و کمترین بهره‌ها را از دنیا می‌بردند و وقتی از چرایی این رفتار‌ها می‌پرسیدند، حضرت می‌فرمودند: باید به گونه‌ای رفتار کنم که فقیرترین افراد جامعه احساس آرامش کنند و بگویند اگر زندگی بر من سخت است، خلیفه پیامبر (ص) هم در سختی است و نان جوین می‌خورد و از رفاه و آسایش بی‌بهره است!

علی (ع) را یاری کنید!

در حوزه فردی نیز اگرچه زندگی کردن مثل امیرالمؤمنین (ع) غیرممکن است و ایشان خود فرمودند: «شما نمی‌توانید مثل من زندگی کنید»، اما ایشان تأکید می‌کنند: «من را با تقوا، ایجاد اقتدار برای حکمرانی، مدارا با دوستان و سختی با دشمنان، یاری کنید!».

یعنی تلاش کنید درد‌های مردم درد شما باشد، از فقرا و مستضعفان جامعه فاصله نگیرید؛ البته گاهی فقر و ناداری، نتیجه عمل خود انسان است؛ برای مثال فقیری که در اثر ولنگاری و تلاش نکردن به فقر مبتلا شده است که این فرد در نگاه امام‌علی (ع) مطرود است، اما مستضعفان و افراد ناتوانی که فقر دست خودشان نیست، باید مورد حمایت حاکمیت و نیز مردم قرار بگیرند.

نهج‌البلاغه را عامه‌فهم کنیم

زبان نهج‌البلاغه، زبان عربی و به تعبیر امروزی‌ها، شعبی یعنی محلی است؛ برای همین نیاز است مفسران متبحر، منظور و مراد حضرت امیر (ع) را از این بیانات به بهترین شکل درک و استخراج کنند، از این‌رو رسالت مهمی بر دوش نویسندگان، بزرگان و فضلای حوزوی است تا هریک به شکلی فرمایش‌های امام‌علی (ع) را مرادیابی و به‌صورت مفهوم برای همه بیان کنند. رسانه‌ها، فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی نیز می‌توانند در ابلاغ منظور و بیان امیرالمؤ‌منین (ع) بسیار راهگشا و اثرگذار عمل کنند.