عشایر، ستون فقرات اقتصاد و امنیت خراسان رضوی

به گزارش شهرآرانیوز، جامعه عشایری به‌عنوان یکی از کهن‌ترین ساختار‌های اجتماعی ایران، همواره نقشی فراتر از جایگاه جمعیتی خود در تحولات امنیتی، اقتصادی و فرهنگی کشور ایفا کرده است. در استان خراسان رضوی، این نقش با ویژگی‌های خاص جغرافیایی و مرزی، ابعاد تازه‌تری یافته است. اگرچه عشایر این استان تنها بخش کوچکی از جمعیت کل را تشکیل می‌دهند، اما با حضور مؤثر در مرزها، تولید دام، بهره‌برداری از مراتع، صنایع‌دستی و حتی مشارکت در پروژه‌های صنعتی و علمی، حضوری استراتژیک و چندوجهی دارند.

این گزارش، نگاهی دقیق به جایگاه راهبردی عشایر در خراسان رضوی دارد؛ از امنیت مرز‌های شمال‌شرق کشور گرفته تا نقش آنها در تأمین امنیت غذایی و توسعه پایدار. بررسی داده‌ها و اقدامات انجام‌شده، تصویری روشن از جامعه‌ای ارائه می‌دهد که اگرچه اغلب در حاشیه روایت‌های توسعه قرار می‌گیرد، اما در واقع، در متن بسیاری از تحولات کلیدی استان قرار دارد.

نکته قابل توجه این است که ۴۵ درصد از عشایر استان در نوار مرزی استان مستقر هستند؛ مناطقی همچون کلات، درگز، قوچان، سرخس و خواف محل اصلی استقرار این جوامع عشایری هستند. نقش مرزنشینی این جمعیت، تنها به سکونت در مناطق مرزی ختم نمی‌شود، بلکه با عضویت فعال در بسیج و مشارکت در طرح‌های امنیتی، سهم مهمی در تأمین امنیت مرز‌های شمال شرقی کشور دارند.

در بعد اقتصادی، به ویژه در بخش دامداری و کشاورزی، عشایر حضوری پررنگ دارند. طبق آمار، ۱۲.۵ درصد از دام سبک استان در اختیار عشایر است و آنان ۱۵ درصد از گوشت قرمز مصرفی استان را تأمین می‌کنند. همچنین ۲۴ درصد از مراتع استان تحت مالکیت و بهره‌برداری این جمعیت قرار دارد و ۶۰ درصد از شتر‌های موجود در استان نیز در تملک عشایر هستند. این ظرفیت عظیم، جایگاه عشایر را به عنوان یکی از ارکان اصلی تأمین امنیت غذایی استان تثبیت کرده است.

جمعیت عشایری استان در سال ۱۴۰۳، موفق به تولید ۱۳٬۷۰۰ تُن گوشت شد. همچنین در سال ۱۴۰۲، بیش از ۶۳ هزار تُن نهاده دامی از طریق جمعیت عشایری تأمین شده است. یکی از پروژه‌های علمی مهم که در این سال‌ها با مشارکت عشایر و همکاری مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی اجرایی شده، طرح تغذیه علمی دام است که در آن، مصرف علوفه برای افزایش یک کیلوگرم وزن دام از ۱۲ کیلوگرم به ۶ کیلوگرم کاهش یافت. این موفقیت نه تنها در افزایش بهره‌وری تأثیرگذار بوده بلکه گامی مهم در جهت صرفه‌جویی منابع و حفاظت از مراتع به شمار می‌آید.

در حوزه تولیدات صنایع دستی نیز، عشایر توانسته‌اند سالانه حدود ۱۴٬۲۰۰ مترمربع محصول صنایع‌دستی تولید کنند که علاوه بر حفظ فرهنگ بومی، جنبه‌های اقتصادی و صادراتی نیز دارد.

از سوی دیگر، عشایر نقش فعالی در توسعه صنعتی استان ایفا کرده‌اند. پروژه ساخت کارخانه خوراک دام فریمان که هم‌اکنون با ۹۷ درصد پیشرفت فیزیکی در حال تکمیل است، نمونه‌ای از این مشارکت صنعتی به شمار می‌آید. ظرفیت اسمی این کارخانه ۶۰ هزار تن در سال است و طبق پیش‌بینی‌ها، در دو ماه آینده آماده بهره‌برداری خواهد بود.

در مجموع، می‌توان گفت که جامعه عشایری خراسان رضوی، با وجود سهم ناچیز از جمعیت، ستون فقرات امنیت، تولید و توسعه پایدار در شمال‌شرق کشور محسوب می‌شود. نقشی که با نگاهی کارشناسانه و برنامه‌ریزی منسجم، می‌تواند در آینده‌ای نزدیک به یکی از نقاط اتکا و فرصت‌های راهبردی استان در مسیر توسعه تبدیل شود.