سوادآموزی، گامی کهن در مسیری نو

هشتم سپتامبر (۱۷شهریور)، روز جهانی سوادآموزی، فرصتی است تا دوباره مفهوم «سواد» را بازخوانی کنیم. زمانی، سواد فقط به‌معنای توانایی خواندن و نوشتن بود؛ اما امروز، سواد فراتر از این تعریف ساده است. سواد یعنی تقویت مهارت‌هایی که انسان را قادر می‌سازد سبک زندگی خود را آگاهانه تغییر دهد و بهبود بخشد. از توانایی فهم متون و تحلیل داده‌ها گرفته تا مهارت استفاده ایمن و خلاق از فضای دیجیتال، همه بخشی از سواد معاصر محسوب می‌شوند.

در کشور ما، نقطه عطف این مسیر، صدور فرمان تاریخی حضرت امام خمینی (ره) در دی‌ماه ۱۳۵۸ برای تشکیل «نهضت سوادآموزی» بود؛ فرمانی که درحقیقت حرکتی ملی برای زدودن بی‌سوادی از چهره جامعه و توانمندسازی مردم آغاز کرد. امروز، همان روحیه و همان رسالت همچنان پابرجاست؛ با این تفاوت که شکل بی‌سوادی تغییر کرده و وظیفه ما این است که در گام دوم، به جنگ بی‌سوادی دیجیتال و ناتوانی در مهارت‌های زندگی نوین برویم. باوجود این پیشینه ارزشمند، هنوز نگاه غالب در جامعه همان تعریف سنتی از سواد است و گاه می‌شنویم که «دیگر بی‌سواد نداریم». 

این تصور درحالی است که اگر سواد را با تعریف امروزین آن در نظر بگیریم -شامل سواد دیجیتال، رسانه‌ای، مالی و اجتماعی- درمی‌یابیم که فاصله زیادی تا وضعیت مطلوب داریم. بسیاری از شهروندان هنوز توانایی تشخیص خبر درست از جعلی یا استفاده درست از خدمات دیجیتال برای بهبود کیفیت زندگی خود را ندارند. یونسکو امسال با شعار «ارتقای سواد در عصر دیجیتال» یادآور می‌شود که سوادآموزی باید به توانمندسازی افراد برای زندگی در جهان دیجیتال بینجامد. 

در این نگاه، هدف آموزش فقط انتقال اطلاعات نیست؛ بلکه پرورش مهارت‌هایی است که به تغییر مثبت در سبک زندگی منجر شود: سبک زندگی‌ای سالم‌تر، مسئولانه‌تر و هوشمندانه‌تر. رسالت ما، به‌عنوان متولیان آموزش، ادامه همان نهضت تاریخی، اما با رویکردی متناسب با شرایط امروز است؛ نهضتی برای توانمندسازی شهروندان در عصر دیجیتال. برنامه‌های سوادآموزی باید ساده، کاربردی و متناسب با نیاز‌های واقعی زندگی طراحی شود تا سوادآموزان بتوانند از این مهارت‌ها در مسیر شغلی، روابط اجتماعی و سلامت فردی خود بهره‌مند شوند. 

روز جهانی سوادآموزی به ما یادآوری می‌کند که سواد یک پایان نیست، بلکه مسیری بی‌انتهاست؛ مسیری که از الفبا آغاز می‌شود و امروز به توانایی ساختن آینده‌ای بهتر می‌رسد. اگر خواهان جامعه‌ای توانمند و آینده‌نگر هستیم، باید بکوشیم هیچ‌کس از این مسیر توانمندسازی و تغییر در سبک زندگی جا نماند.