درباره ویژگی‌های شیعه از زبان امام صادق (ع)

مفهوم «شیعه» و ویژگی‌های حقیقی آن، موضوعی اساسی در آموزه‌های اسلامی به‌ویژه در کلام پیامبر اسلام (ص) و ائمه اطهار (ع) است. شکل‌گیری و نام‌گذاری شیعه برپایه وحی الهی و سخنان پیامبر اکرم (ص) بوده است و در طول تاریخ، اهل‌بیت (ع) بار‌ها ویژگی‌های واقعی شیعه را تبیین کرده‌اند. یکی از شاخص‌ترین این بیانات، حدیثی است از امام جعفر صادق (ع)، احیاگر مکتب تشیع، که هویت و وظایف شیعیان را به‌روشنی بیان کرده‌اند.

در عمل شیعه باشید!

امام صادق (ع) در این روایت پرمغز می‌فرمایند: «لَیْسَ مِنْ شِیعَتِنَا مَنْ قَالَ بِلِسَانِهِ وَ خَالَفَنَا فِی أَعْمَالِنَا وَ آثَارِنَا، وَلَمْ یَعْمَلْ بِأَعْمَالِنَا. وَلَکِنْ شِیعَتُنَا مَنْ وَافَقَنَا بِلِسَانِهِ وَ قَلْبِهِ، وَاتَّبَعَ آثَارَنَا، وَعَمِلَ بِأَعْمَالِنَا، أُولَئِکَ شِیعَتُنَا: کسی که به زبان بگوید شیعه است، اما در عمل و آثار با ما مخالفت کند و به کردار ما عمل نکند، از شیعیان ما نیست، بلکه شیعه واقعی کسی است که با زبان و قلب با ما هم‌سو باشد، از آثار ما پیروی کند و به افعال ما جامه عمل بپوشاند. اینها شیعیان ما هستند» (وسائل‌الشیعه، ج‌۱۵، ص‌۲۴۷؛ بحارالانوار، ج‌۱۳، ص‌۱۶۴).

مسئولیت‌های سلبی (نبایدها)

در بخش نخست این حدیث، خطوط قرمز هویتی شیعه از طریق بیان اموری که نباید در وی دیده شود، مشخص شده است: شیعه‌پنداری صرفا با زبان و ادعا، بدون تعهد عملی، مردود است. کسی که صرفا خود را شیعه بنامد، اما سیره علمی، اخلاقی و عملی اهل‌بیت (ع) را در زندگی‌اش جاری نسازد، از دایره شیعیان واقعی خارج است. بنابراین، شناخت صحیح سبک زندگی اهل‌بیت (ع) و عمل بر مبنای آن، شرط لازم تشیع است و شیعه حقیقی، تنها با هماهنگی گفتار و رفتارش با آموزه‌ها و آثار خاندان رسالت شکل می‌گیرد.

مسئولیت‌های ایجابی (بایدها)

شخصیت شیعه حقیقی نه‌تنها باید در ادعا، بلکه باید در رفتار و گفتار و گرایش قلبی، تجلی یابد. مطابق با بخش دوم حدیث، معیار‌های اصلی برای تحقق این امر عبارتند از:
۱. تطابق لسانی (هم‌سویی سخن با اهل‌بیت (ع))
۲. تطابق قلبی (هم‌سویی باور قلبی با امامان (ع))
۳. تبعیت دقیق از آثار و سبک زندگی اهل‌بیت (ع)
۴. جامه عمل پوشاندن به سیره و اعمال پیشوایان معصوم (ع)؛
چراکه تمام ارزش‌ها و شاخصه‌های تعالی معنوی، سعادت و کمال، در سبک زندگی و سیره اهل‌بیت (ع) تبلور یافته است. آن بزرگان الگوی حیات طیبه، هدایت و رستگاری انسان‌ها هستند.

پیروی صادقانه

امام‌صادق (ع) با این بیان، تکلیف هر شیعه را درباره هویت خویش روشن ساخته‌اند. پیروی صادقانه از اهل‌بیت (ع) به معنای هماهنگی تمام ابعاد شخصیتی اعم از اعتقاد، سخن، عمل و اخلاق با ایشان است. چنین شیعیانی، مایه زینت اهل‌بیت (ع) هستند و نقش سازنده‌ای در هدایت و جذب دیگران به‌سوی حقیقت ایفا می‌کنند.