کاهش ۷۰ درصدی بودجه زیارت در لایحه ۱۴۰۵؛ زائران زیاد، خدمات کلان، اعتبار کم!

به گزارش شهرآرانیوز، در لایحه بودجه انقباضی دولت چهاردهم، ردیف «توسعه فرهنگ و خدمات زیارتی با محوریت شهر‌های مشهد، قم، شیراز و شهر ری – کارگروه ملی زیارت» با کاهش قابل‌توجهی مواجه شده است. این در حالی است که در لایحه بودجه ۱۴۰۴، اعتبار این ردیف ۴۰۰ میلیارد تومان پیش‌بینی شده بود و پس از چانه‌زنی‌های صورت‌گرفته در مجلس، در قانون بودجه به ۴۹۲ میلیارد تومان افزایش یافت.

اکنون مقایسه لایحه ۱۴۰۵ با لایحه سال گذشته، کاهش حدود ۷۰ درصدی را نشان می‌دهد و اگر مبنای مقایسه، قانون بودجه ۱۴۰۴ باشد، این کاهش به حدود ۷۵ درصد می‌رسد؛ کاهشی که عملاً زنگ خطر را برای آینده سیاست‌گذاری در حوزه زیارت به صدا درآورده است.

نکته تأمل‌برانگیز آنکه ردیف بودجه زیارت در زمان تولد خود در سال ۱۳۸۸، صرفاً برای شهر مشهد و با رقم ۲۰۰ میلیارد تومان تعریف شده بود؛ رقمی که با توجه به ارزش پول در آن زمان، قابل‌توجه به‌شمار می‌رفت. حالا پس از گذشت ۱۷ سال، باوجود تورم افسارگسیخته و افزایش چندبرابری هزینه‌ها، این ردیف با اضافه‌شدن سه شهر دیگر، به ۱۲۰ میلیارد تومان رسیده است.

البته باید توجه داشت که در لایحه بودجه سال آینده، چهار صفر از ارقام حذف شده و عدد درج‌شده برای این ردیف ۱۲۰ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان است که در این گزارش، برای سهولت درک، به واحد پول فعلی تبدیل شده است.

زیارت آسان با جیب خالی؟

در تمام این سال‌ها، رسانه‌های استان خراسان رضوی بار‌ها نسبت‌به ناچیزبودن اعتبارات حوزه زیارت، تقسیم آن میان چند شهر و کم‌رنگ‌شدن نگاه ملی به زیارت مضجع شریف حضرت علی‌بن‌موسی‌الرضا(ع) هشدار داده‌اند. این حساسیت بی‌دلیل نیست؛ چراکه مشهد سالانه میزبان حدود ۴۰ میلیون زائر است که بنا بر آمار رسمی، نزدیک به ۵ میلیون نفر از آن‌ها را زائران خارجی تشکیل می‌دهند.

زیارت و خدمات وابسته به آن، یکی از پیشران‌های اصلی اقتصاد خراسان رضوی محسوب می‌شود. با این حال، در حالی که طی سال‌های اخیر بار‌ها بر ضرورت «زیارت آسان» تأکید شده، نحوه تحقق این شعار همچنان با پرسش‌های جدی مواجه است.

واقعیت آن است که این اعداد و ارقام، حتی در خوش‌بینانه‌ترین حالت نیز با اهداف اسناد بالادستی و برنامه‌های بلندمدت توسعه زیارت هم‌خوانی ندارد. هرچند برخی معتقدند نباید تنها به این ردیف بودجه‌ای بسنده کرد و باید پروژه‌هایی نظیر آزادراه حرم تا حرم یا قطار برقی مشهد–تهران را نیز در زمره اقدامات مرتبط با توسعه زیارت دانست، اما بررسی عملکرد همین پروژه‌ها نیز نشان می‌دهد هماهنگی مؤثری میان نیاز‌های واقعی مشهد و اقدامات اجرایی وجود ندارد.

به‌ نظر می‌رسد نگاه به توسعه زیارت و پاسخ به نیاز‌های شهر مشهد، همچنان در حد اسناد و شعار باقی مانده و از مرحله اجرا فاصله دارد.

بودجه‌ای که آب رفت

ردیف بودجه زیارت از همان آغاز، مسیر پرچالشی را طی کرده است. این ردیف که در سال ۱۳۸۸ به‌طور مشخص برای مشهد تعریف شد، به‌تدریج دستخوش تغییر شد؛ از تغییر عنوان گرفته تا جابه‌جایی ارقام و ورود استان‌ها و شهر‌های مختلف به چرخه سهم‌خواهی.

ماجرا به روز ۸۸/۸/۸ بازمی‌گردد؛ زمانی که هیئت دولت وقت به‌مناسبت میلاد امام‌رضا(ع)، در مشهد تشکیل جلسه داد و مصوبه‌ای مهم را تصویب کرد: اختصاص سالانه ۲۰۰ میلیارد تومان به خراسان رضوی به مدت پنج سال؛ یعنی مجموعاً هزار میلیارد تومان. تصمیمی که اگر به‌طور کامل اجرا می‌شد، می‌توانست تحول بزرگی در زیرساخت‌های زیارتی مشهد ایجاد کند؛ آن هم در شرایطی که قیمت دلار حدود هزار تومان بود.

با این حال، این مصوبه تنها در سال نخست و آن هم با پرداخت ۸۰ میلیارد تومان اجرایی شد. پس از آن، با ورود سایر استان‌ها و شهر‌ها ازجمله قم و شیراز، سهم مشهد کاهش یافت و دامنه مشمولان این ردیف گسترش پیدا کرد؛ تا جایی که بعد‌ها حتی امامزادگان و مساجد نیز ذیل این ردیف قرار گرفتند. روندی که درنهایت، ماهیت اولیه بودجه زیارت را دچار تغییر اساسی کرد و در سال ۱۳۹۹ به حذف کامل این ردیف انجامید.

اگرچه بودجه زیارت از سال ۱۴۰۱ دوباره به سند بودجه بازگشت، اما این بازگشت نیز با تغییر عنوان و تقسیم میان چهار شهر همراه بود. حالا هم باوجود افزایش آن در لایحه ۱۴۰۴، در لایحه ۱۴۰۵ بار دیگر با کاهش چشمگیر مواجه شده است.

با توجه به جایگاه مشهد به‌عنوان پایتخت معنوی کشور و قطب اصلی گردشگری زیارت، بررسی اعداد و ارقام نشان می‌دهد که این ردیف بودجه‌ای همچنان تناسبی با نقش و ظرفیت واقعی این شهر ندارد؛ مسئله‌ای که اگر چاره‌ای برای آن اندیشیده نشود، شکاف میان شعار «زیارت آسان» و واقعیت‌های میدانی هر سال عمیق‌تر خواهد شد.