به گزارش شهرآرانیوز بر اساس قانون تامین اجتماعی، بازنشستگی به معنای عدم اشتغال بیمه شده به کار به سبب رسیدن به سن و شرایط بازنشستگی است. برای احراز بازنشستگی در قانون مذکور دو معیار رسیدن به سن مقرر و داشتن سنوات پرداخت حق بیمه به میزان آنچه در قانون تامین اجتماعی تعیین شده است.
پرداخت مستمری به بیمه‌شدگان اصلی و تبعی از جمله مهمترین ماموریت‌های سازمان تامین اجتماعی محسوب می‌شود. بر اساس قانون تامین اجتماعی، بازنشستگی به معنای عدم اشتغال بیمه شده به کار به سبب رسیدن به سن و شرایط بازنشستگی است. برای احراز بازنشستگی در قانون مذکور دو معیار رسیدن به سن مقرر و داشتن سنوات پرداخت حق بیمه به میزان آنچه در قانون تامین اجتماعی تعیین شده، است.
قاعده کلی در پرداخت مستمری بازنشستگی رعایت ماده ۱۱۱ قانون تامین‌اجتماعی است. به موجب این ماده مستمری‌های پرداختی نباید از حداقل حقوق مصوب شورای عالی کار در سال مربوطه کمتر باشد. ولی در چند مورد این قاعده اجرا نمی‌شود.
البته موارد استثنائی باید به طور موردی و مصداقی در قانون تعیین و تصریح شود. در موارد بازنشستگی فوق‌الذکر از بند اول تا بند ۷ این قانون، قاعده یاد شده جاری است، ولی برای بند‌های ۸ و ۹ مبنای محاسبه مستمری و پرداخت آن، میزان سنوات پرداخت حق‌بیمه یا اصطلاحا مستمری استحقاقی است. در این صورت ماده ۱۱۱ اجرا نمی‌شود و در صورتی که حقوق استحقاقی از حداقل حقوق کمتر باشد تا حداقل ارتقاء نخواهد یافت.
در تمامی موارد ذکرشده فقط بیمه‌شده می‌تواند به سازمان تامین‌اجتماعی درخواست بازنشستگی دهد و کارفرما نمی‌تواند بازنشستگی کارگر خود را تقاضا کند. صرفا در یک مورد کارفرما می‌تواند خواستار بازنشستگی کارگر خود شود و آن هم در موردی است که سن کارگر بیمه‌شده حداقل ۵ سال از زمان قانونی بازنشستگی گذشته باشد که این موضوع برای بانوان ۶۰ سالگی است. یعنی کارفرما می‌تواند از سازمان بخواهد که کارگر زن خود را که به ۶۰ سالگی رسیده بازنشسته کند.
سن بازنشستگی، بر اساس بند ۱ ماده ۷۶ قانون تامین اجتماعی، ۶۰ سال سن برای مردان و ۵۵ سال سن برای زنان است که در این حالت فرد بیمه شده با داشتن حداقل ۲۰ سال سابقه پرداخت حق بیمه می‌تواند بازنشسته شود. در صورتی که مستمری استحقاقی فرد بر اساس این بند کمتر از حداقل حقوق سال مربوطه باشد تا حداقل حقوق ارتقاء خواهد یافت. همچنین باید گفت که شرایط بازنشستگی برای کلیه بیمه شدگان اعم از بیمه شدگان اجباری، اختیاری و حرف و مشاغل آزاد یکسان است.
۱- فرد تحت پوشش با ۶۰ سال سن و ۲۰ سال سابقه پرداخت حق بیمه می‌تواند با حداقل حقوق پایه و بیشتر بازنشسته شود.
۲- فرد تحت پوشش با ۶۰ سال سن و زیر ۲۰ سال سابقه پرداخت حق بیمه متناسب با تعداد سال‌های پرداخت حق بیمه بازنشسته می‌شود.
۳- فرد تحت پوشش با ۶۰ سال سن و ۱۰ سال سابقه
* در شرایطی که فرد زیر ۱۰ سال سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشد می‌تواند سابقه خود را با خرید حق بیمه تکمیل کرده و با ۱۰ روز حقوق بازنشسته شود.
۴- فرد تحت پوشش با ۵۰ سال سن و ۳۰ سال سابقه پرداخت حق بیمه با حقوق کامل باز نشسته می‌شود.
۵-فرد تحت پوشش بدون شرط سنی با ۳۵ سال سابقه خدمت می‌تواند بازنشسته شود.
* حداکثر سابقه برای پذیرش و محاسبه در تعیین مستمری ۳۵ سال است.
شرایط سنی بازنشستگی برای زنان پنج سال از آقایان کمتر است. به این معنی که زنان با سن کمتری می‌توانند بازنشسته شوند. در مورد سابقه لازم برای بازنشستگی نیز عموما شرایط برای زنان و مردان یکسان است، ولی در چند مورد برای زنان از نظر سابقه شرایط سهل‌تری در نظر گرفته شده است. نکته سوم مربوط به وجود شرایط همزمان سن و سابقه برای بازنشستگی زنان است. به این معنا که به غیر از سه مورد (بازنشستگی در مشاغل سخت و زیان‌آور، بازنشستگی جانبازان و بازنشستگی با ۳۵ سال سابقه پرداخت حق‌بیمه) قاعده اصلی در بازنشستگی تحقق توامان شرط سن و سابقه در احراز بازنشستگی است.
۱- فرد تحت پوشش با ۴۵ سال سن و ۳۰ سال سابقه می‌تواند بازنشسته شود.
۲-فرد تحت پوشش با ۵۵ سال سن و حداقل ۲۰ سال سابقه می‌تواند درخواست بازنشستگی کند.
۳-فرد تحت پوشش با ۴۲ سال سن برای مشمولان قانون کار و ۲۰ سال سابقه می‌تواند بازنشسته شود.
*در خصوص این گروه از بیمه شدگان، در صورتی که مستمری استحقاقی از حداقل حقوق سال مربوطه کمتر باشد، تا حداقل حقوق افزایش نمی‌یابد.
۴- فرد تحت پوشش با داشتن ۳۵ سال سابقه بدون شرط سنی می‌تواند بازنشسته باشد.
۵- فرد تحت پوشش اگر معلول عادی باشد می‌تواند با ۴۵ سال سن و با داشتن حداقل ۲۰ سال سابقه پرداخت حق بیمه تقاضای بازنشستگی کند.
۶- فرد تحت پوشش بازنشستگی با داشتن ۵۵ سال سن با حداقل۱۰ سال سابقه متناسب با سنوات پرداخت حق‌بیمه می‌تواند بازنشسته شود.
* در این حالت بیمه‌شده می‌تواند با ۱۰ سال سابقه و بیشتر تا ۲۰ سال، درخواست بازنشستگی کند که مستمری وی به میزان سنوات پرداخت حق‌بیمه خواهد بود (بین ۱۰ تا ۲۰ روز حقوق). در این صورت ماده ۱۱۱ قابل اجرا نیست و چنانچه حقوق وی از حداقل پایین‌تر باشد، مستمری تا حداقل حقوق افزایش نمی‌یابد.
* بانوانی که سن آن‌ها به ۵۵ سال رسیده، ولی زیر ۱۰ سال سابقه دارند می‌توانند با پرداخت حق‌بیمه سنوات کسری تا ۱۰ سال سابقه، با ۱۰ روز حقوق بازنشسته شوند که در این صورت نیز چنانچه حقوق آن‌ها از حداقل حقوق مصوب شورای عالی کار کمتر باشد، ترمیم نخواهد شد.
طبق قانون بازنشستگی در مشاغل سخت و زیان آور، افرادی که حداقل ۲۰ سال متوالی و ۲۵ سال متناوب در کار‌های سخت و زیان آور (مخل سلامتی) اشتغال داشته اند و در هر مورد حق بیمه مذکور را به سازمان پرداخته باشند، بدون شرط سنی می‌توانند تقاضای بازنشستگی کنند.
همچنین چنانچه کمیسیون‌های پزشکی موضوع ماده ۹۱ قانون تامین اجتماعی قبل از رسیدن بیمه شده شاغل در کار‌های سخت و زیان آور به سابقه مقرر (۲۰ سال متوالی و ۲۵ سال متناوب برای کار‌های سخت و زیان آور) فرسایش جسمی و روحی وی را ناشی از اشتغال به کار‌های سخت و زیان آور تشخیص دهند، فرد بیمه شده می‌تواند درخواست بازنشستگی کند. بر این اساس هر سال سابقه پرداخت حق بیمه در کار‌های سخت و زیان آور ۱.۵ سال محاسبه خواهد شد.
تبصره ۱ از ماده ۷۶ قانون بازنشستگی سازمان تامین اجتماعی مقرر می‌دارد افرادی که ۳۰ سال حق بیمه پرداخت کرده باشند در صورتی که به سن ۵۰ سالگی برای مردان و ۴۵ سالگی برای زنان رسیده باشند می‌توانند بازنشسته شوند.
طبق تبصره ۳ ماده ۷۶ قانون تامین اجتماعی، بیمه‌شده در هر شغلی که باشد با پرداخت ۳۵ سال حق بیمه و بدون در نظر گرفتن سن او بازنشسته می‌شود. این میزان بالاترین مقدار محاسبه سنوات کاری در بیمه تامین اجتماعی است و اگر سوابق بیشتر از ۳۵ سال باشد، مورد پذیرش و محاسبه مستمری قرار نمی‌گیرد؛ بنابراین همه افراد در هر سنی با داشتن ۳۵ سال سابقه بیمه می‌توانند بازنشسته شوند.
مستمری همان مبلغی است که سازمان تامین اجتماعی به صورت ماهیانه به حساب فرد بازنشسته واریز می‌کند. اما لازم است بدانیم که این مبلغ چقدر است و چگونه محاسبه می‌شود؟
طبق ماده ۷۷ قانون تامین اجتماعی، مستمری بازنشستگی عبارت است از یک سی ام متوسط دستمزد بیمه شده، ضرب در سنوات پرداخت حق بیمه به شرط این که از (۳۰/۳۵) سی و پنج / سی ام متوسط دستمزد تجاوز نکند.
این ماده بیان می‌کند که مستمری دریافتی هر ماه فرد بازنشسته عبارت است از: متوسط دستمزد بیمه شده ضرب در تعداد سال‌هایی که حق بیمه پرداخت کرده است (که حداکثر ۳۵ سال مورد قبول است) تقسیم بر ۳۰ می‌شود.
اما مسئله مهم این است که متوسط دستمزد مذکور در این ماده چیست و چگونه در نظر گرفته می‌شود؟ متوسط دستمزد عبارت است است جمع مزد یا حقوق و مزایای مشمول کسر حق بیمه ظرف آخرین دو سال پرداخت حق بیمه تقسیم بر بیست و چهار و اگر در خلال آن بیمه شده مدتی به هر علت کارکرد نداشته باشد کسر مدت از ماه‌های قبل از ۲۴ ماه تأمین می‌شود.
به عبارت دیگر، فرض کنید فردی ۳ میلیون تومان ماهیانه حقوق می‌گیرد، اما آن مبلغی که بابت حق بیمه پرداخت می‌کند ۷ درصد ۱ و نیم میلیون تومان باشد. یعنی در حقیقت نصف حقوق اون مبنای حق بیمه وی قرار می‌گیرد، در این صورت همان ۱ و نیم میلیون تومان در متوسط دستمزد محاسبه می‌شود.
مسئله مهمی که لازم است به آن توجه شود این است که فردی به دلیل این که حق بیمه اندکی پرداخت کرده و به دنبال آن مستمری کمی دریافت خواهد کرد، دو سال آخر میزان حقوق مبنا را افزایش دهد و حق بیمه بیشتری پرداخت کند دچار مشکل می‌شود، چرا که قانونگذار بیان کرده که اگر دو سال آخر نرخ رشد حقوق و دستمزد غیر طبیعی باشد، پنج سال آخر در نظر گرفته می‌شود.
بیشتر بخوانید: نحوه محاسبه متناسب سازی حقوق بازنشستگان + جزئیات