مهدی عسکری | شهرآرانیوز؛ ۶۳ سال قبل، زمانی که یکی از مجهزترین کارخانه‌های نوشابه سازی کشور در مشهد احداث می‌شد، کمترکسی گمان می‌کرد شتاب و گسترش شهرنشینی باعث شود روزی قلب تولید در این کارخانه از تپش بیفتد و کارخانه بزرگ کوکاکولا تبدیل به انبار محصولات این کارخانه شود. همچنان که کمترکسی گمان می‌کرد روزی روزگاری به جای مزاحمت تردد «دم به دقیقه» تریلی‌ها و کامیون‌ها و لرزش روز و شب در و پیکر خانه و کاشانه اهالی محل، کارخانه‌ای بنا شود که این بار نه دودودم دارد و نه تردد و لرزش و نه هیچ نوع سلب آسایش.
اولین توافق‌ها برای جمع آوری این کارخانه از سال ۸۰ انجام شد، اما هربار سنگی بزرگ پیش پای انتقال انداخته می‌شد. سال ۸۲ بود که صلح نامه‌ای میان شهرداری مشهد و صاحب کارخانه کوکاکولا امضا و مقرر شد در ازای صدور ۱۰ طبقه پروانه برای زمینی متعلق به این کارخانه، زمین انبار‌های کارخانه واقع در بولوار کوثر آزاد شود و در اختیار شهرداری مشهد قرار گیرد، اما تا سال ۸۸ این کار انجام نشد. صاحب کارخانه بعد از مدتی اعلام کرد که ۱۰ طبقه پروانه کم است و حاضر نشد زمین را تخلیه کند؛ لذا محمدپژمان، شهردار وقت، صورت جلسه‌ای تدوین کرد و قرار شد پروانه ۲۰ طبقه‌ای صادر شود، اما با این شرط که ۱۰ طبقه براساس صلح نامه امضاشده به قیمت سال ۸۲ و ۱۰ طبقه دیگر به قیمت کارشناسی مصوبه شورای شهر زمان مراجعه برای دریافت پروانه و تهاتر محاسبه شود، اما باز هم صاحب کارخانه رغبتی برای انتقال انبار‌ها و تحویل زمین به شهرداری نداشت.
رفت وآمد‌ها و توافق‌های نیم بند ادامه یافت تا اینکه سرانجام در سال ۹۲ بود که کلنگ آبادانی بر درو دیوار کارخانه قدیمی و متروک به زمین زده شد. حرف و حدیث برای انبار متروکه که از لحاظ موقعیت شهری و مساحت، بهترین جایگاه را در مشهد داشت زیاد بود؛ برج سازی، ایجاد ساختمان مرکزی شهرداری، شهربازی، ایجاد پارکی بزرگ برای شهروندان منطقه، ایجاد فروشگاه‌های بزرگ عرضه ارزاق عمومی و خدماتی و بالاخره بازگشایی مسیری برای دسترسی آسان و اتصال کوثر ۲۹ به کوثر. اما همه این موارد فقط روی کاغذ بود و برای اجرای هرطرح هم طرف دارانی وجود داشت.
در میان همه طرح ها، مهم‌ترین ایده، ایجاد بوستانی بود به نام بوستان پژوهش و طبق طرح و بررسی قرار بود بخش اعظم مجموعه ۳.۷ هکتاری به بوستان تبدیل شود و ۲ سوله کارخانه هم به قوت خود باقی بماند و بشود مرکزی برای خلاقیت نوآوری جوانان شهر، اما این تمام ماجرا نبود.
ایده‌ها و طرح از مرحله ایده و طرح فراتر نرفت تا اینکه در سال ۹۷ طبق توافق نامه دکتر سورنا ستاری معاون علمی فناوری ریاست جمهوری و محمدرضا کلائی شهردار مشهد قرار شد سازوکار احداث این مجموعه در سطحی وسیع و با حجم سرمایه گذاری وسیع تری انجام شود.
قرار است در این کارخانه به مرکز رشد دولتی و خصوصی و دانشگاهی، شتاب دهنده‌های خصوصی و دولتی، پارک علم و فناوری خراسان رضوی، سرمایه گذاران و شرکت‌های سرمایه گذاری، شرکت‌های بزرگ فناوری منطقه، استارت آپ‌ها و کسب وکار‌های نوپا، فضا‌های کاری اشتراکی و ارائه دهندگان خدمات تجاری خدمات رسانی شود. در واقع این مرکز بزرگ‌ترین مرکز هم افزایی برای مؤلفه‌های اکوسیستم فناوری در شرق کشور خواهد بود و به ویژه در این منطقه خدمات ارائه می‌دهد و با ایجاد یک کریدور ارتباطی، صادرات خدمات و انتقال و ارائه فناوری به سراسر کشور و کشور‌های دیگر را دنبال می‌کند.
معاون برنامه‌ریزی و توسعه سرمایه انسانی شهرداری مشهد با تأیید آنچه به عنوان اهداف ایجاد این‌کارخانه ذکر کردیم، به خبرنگار ما می‌گوید: کارخانه نوآوری محل هم افزایی جامعه خلاق و گروه‌های اثرگذار در کنار یکدیگر است به نحوی که این افراد از هم نشینی در کنار هم از هم مزایای یکدیگر برخوردار می‌شوند، اکوسیستم فضای کارخانه نوآوری به نحوی است که عناصر نوآوری را در کنار یکدیگر جمع می‌کند، این عناصر شامل استارت آپ‌ها، شتاب دهنده‌ها و حتی شرکت‌های بزرگ است که این استارت آپ‌ها از مزایای همجواری با شرکت‌های بزرگ بهره‌مند شده و از سوی دیگر اتصال این دو با یکدیگر موجب می‌شود تا شرکت‌های بزرگ به طور مداوم بتوانند خود را به روز کرده و از دانش‌روز بهره ببرند.
آیدا مهربان به این‌نکته هم اشاره می‌کند که مساحت زمین این کارخانه ۳.۷ هکتاری است و زیربنای این کارخانه ۱۰ هزار متر مربع و ۲.۲ هکتار فضای باز است که بخشی از عرصه شهری خواهد بود که شهروندان می‌توانند از بخش‌هایی از آن بهره ببرند.
او ادامه می‌دهد: اصلی‌ترین دلیل انتخاب مکان کارخانه نیز وجود اراضی بلااستفاده‌ای بود که پس از جابه جایی کارخانه نوشابه‌سازی شکل گرفته بود و می‌توانست تبدیل به محلی برای گسترش اسیب‌های اجتماعی باشد.
برای این کارخانه امکانات متعددی در نظر گرفته شده است؛ خدماتی عمومی همانند خدمات رستوران زمستانی و تابستانی با متراژ ۸۱۰ مترمربع، فضای اشتراک کاری ۵۲۴ مترمربع، فضای اداری ۱۳۸۸ مترمربع، فضای گفتگو ۱۳۵ مترمربع، آمفی تئاتر در ۲ طبقه ۶۳۲ مترمربع، کافی شاپ در ۲ طبقه ۶۱۵ مترمربع، کلاس استودیو و تولید محتوا ۴۳ مترمربع، کلاس‌های آموزشی در ۲ سالن کوچک و بزرگ ۵۲۵ مترمربع، آزمایشگاه نوآوری ۱۲۶ مترمربع، فضای پذیرش ۵۳ مترمربع، انبار و صندوق نگهداری امانات ۱۱۷ مترمربع، مدیریت با ۲۴۱ مترمربع، فضا‌های نوآوری ویژه کودک ۴۰۷ مترمربع و همچنین خدمات تخصصی‌ای مانند بهره مندی از فرصت‌های شبکه سازی، خدمات منتور‌ها و مربیان و نیز ارتباط با سرمایه گذاران که نقش مهمی در رشد استارت آپ‌ها را بر عهده دارند. اگر روزگاری و در سال‌های دور ۲۰۰۰ نفر در کارخانه کوکای مشهد توسط مرحوم محمدجعفر یزدی صاحب شغل شدند، قطعا آثار تولید و خلاقیت در کارخانه جدید، برای اشتغال و سرافرازی بسیاری دیگر از شهروندان مفید است.