نوجوانان امروز با فراگیر شدن استفاده از تلفن همراه، بیشتر زمان فراغت خود را در شبکه‌های مجازی و اینترنت سپری می‌کنند. مسیر جامعه‌پذیری از میدان و زمینه تعامل رودررو و مستقیم در کوچه‌ها و زمین‌های خاکی فوتبال محله یا کلاس‌های آموزشی هنری، به فضا‌های مجازی و تعامل‌های غیرمستقیم انتقال یافته است.
دکتر مهتاب علی‌نژاد | شهرآرانیوز ؛ دوره کودکی یا دوره نوجوانی‌تان را به یاد می‌آورید؟ آن سال‌ها که کودکان در کوچه‌ها بازی می‌کردند: هفت‌سنگ، فوتبال، معلم بازی و ... کوچه فضایی بود برای اجتماعی شدن افراد. آن‌ها در کوچه و از طریق تعامل در بازی‌های کودکانه یا همراهی‌های نوجوانانه بزرگ شدن را فرامی‌گرفتند. میدان یا همان زمینه گفتگو‌ها و تعامل بزرگ‌سالان هم شب‌نشینی‌های خانوادگی یا دوستانه بود. تعطیلات پایان هفته پارک‌ها و ییلاقات اطراف شهر رونق می‌گرفت و مردم زنبیل‌به‌دست و خانواده همراه، در دامان طبیعت به بازی و گفتگو و دیدار گرد هم می‌آمدند.
در این سال‌های تقریبا دور خبری از تلفن همراه و اینترنت نبود، تلویزیون و رادیو تنها رسانه‌های جمعی خانواده‌ها محسوب می‌شدند و سریال‌های تلویزیونی و داستان‌های رادیویی ابزاری برای انتقال تجربه‌ها و سبک زندگی‌های متفاوت در میان مردم بودند. تا پای خبر تلویزیون نمی‌نشستید یا به سفر نمی‌رفتید، از احوال دیگر اقوام و وقایع مختلف در سطح شهر یا کشور مطلع نمی‌شدید. به مرور زمان، ابزار‌های ارتباطی و روش‌های مختلف جامعه‌پذیر شدن نیز تغییر کرد.
نوجوانان امروز با فراگیر شدن استفاده از تلفن همراه، بیشتر زمان فراغت خود را در شبکه‌های مجازی و اینترنت سپری می‌کنند. مسیر جامعه‌پذیری از میدان و زمینه تعامل رودررو و مستقیم در کوچه‌ها و زمین‌های خاکی فوتبال محله یا کلاس‌های آموزشی هنری، به فضا‌های مجازی و تعامل‌های غیرمستقیم انتقال یافته است.
علاوه بر آن، شرایط ویژه‌ای نظیر بحران کرونا قالب کلاس‌های آموزشی و هنری حضوری را نیز به غیرحضوری و اینترنت تغییر داده است. اگر در گذشته والدین امکان نظارت بر همبازی‌های فرزندان خود و زمین بازی یا گفت‌وگوی آنان را داشتند و می‌توانستند نظارت حداکثری بر رفت‌وآمد‌ها و گروه دوستان داشته باشند یا می‌توانستند با رفت‌وآمد‌ها و شب‌نشینی‌های خانوادگی، پیوند ارتباطات اجتماعی فرزندان خود را با کسانی که خودشان مصلحت می‌دانستند ایجاد یا محکم کنند، امروزه این قدرت نفوذ را از دست داده‌اند. تلفن همراه به مثابه وسیله‌ای شخصی و حریم خصوصی، به ابزاری تقریبا خارج از نظارت والدین تبدیل شده است.
اگرچه این ابزار در دسترس همه نوجوانان نیست یا آنان که دسترسی دارند تحت نظارت حداقلی و زمان‌بندی والدین هستند، نمی‌توان از راهیابی این وسیله به زندگی روزمره نوجوانان چشم پوشید. تغییر میدان اجتماعی شدن را باید پذیرفت و درباره آن بیشتر دانست. یعنی اگر پیش‌تر والدین درباره کوچه و محله‌ای که فرزندانشان در آنجا بازی می‌کردند و دوست پیدا می‌کردند، باشگاه ورزشی و هنری‌ای که رفت‌وآمد می‌کردند و خانواده‌هایی که با آن‌ها در تماس بودند و پاتوق‌های حضوری تحقیق و مراقبت داشتند، امروزه باید درباره فضا‌های مجازی که با اتصال به اینترنت در دسترس نوجوانانشان قرار می‌گیرد تحقیق و مراقبت کنند.
متأسفانه از آنجا که مشکلات اشتغال و اقتصادی امروزه والدین را به‌شدت به خود مشغول کرده، فرصت آنان برای نظارت بر نوجوانشان در مقایسه با گذشته کاهش یافته است.
از سوی دیگر، تحصیلات و دستیابی به همین رسانه‌های مجازی سبب شده است شناخت بیشتری از فرزندپروری داشته باشند. این شناخت می‌تواند در مسیر تحقیق درباره میدان‌های جدید اجتماعی شدن و رشد فرزندشان به آنان اطلاعات بدهد و یاری رساند. یعنی اگرچه وسایل ارتباطی اینترنتی مخاطرات متعددی ایجاد کرده، به همان نسبت می‌توان گفت رفاه و دسترسی‌پذیری‌های مفیدی در مسیر فرزندپروری به وجود آورده است که اگر والدین دانش استفاده از این ابزار را فرابگیرند، خواهند توانست با نگاهی آگاهانه‌تر بر مسیر رشد فرزند خود نظارت کنند و از دغدغه‌های نگران‌کننده پرورشی در عصر کنونی بکاهند.
می‌توان گفت یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی که والد امروزی با ابزار‌های اینترنت‌محور و نظارت بر فرزند خود دارد، نداشتن دانش کافی درباره نحوه استفاده از این ابزار‌ها و چگونگی برقراری ارتباط از این طریق به نوجوان یا کودک خود است. آنچه والدین گمان می‌کنند بین آنان و سبک فرزندپروری‌شان گسست و اضطراب مضاعف ایجاد کرده است نه‌تن‌ها این ابزار‌ها و میدان‌های جدید و فراگیر بلکه تسلط نداشتن بر این ابزارهاست.
آیا شما به عنوان مادر یا پدر می‌توانید بدون نیاز به کمک فرزندتان اینترنت منزل یا تلفن همراهتان را فعال یا موضوعی را در گوگل جست‌وجو کنید؟ آیا با روش‌های محدودسازی دسترسی به برخی سایت‌ها یا کانال‌های نامناسب برای فرزندتان آشنایی دارید؟ آیا مهارت استفاده مناسب از تلفن همراه را می‌دانید؟ امروزه که زندگی بیشتر جامعه به فضا‌های مجازی گره خورده است و دیدار‌ها و گفتگو‌ها و آموزش‌ها بدون اینستاگرام، تلگرام، واتس‌اپ و سایر میدان‌های اجتماعی مجازی به امری تقریبا ناممکن تبدیل شده است، نمی‌شود از تغییر‌های جاافتاده فرار کرد، زیرا قسمت اعظمی از زندگی روزمره در همین میدان‌های فراگیر انجام می‌شود. به‌ویژه در شرایط بحرانی کنونی، از خرید و فروش موادغذایی گرفته تا خودآموزی‌ها و کلاس‌های درس، به دانش درباره این میدان‌های اجتماعی و حضور در آن‌ها وابسته است.
جدا از اینکه چه آسیب‌هایی خانواده‌ها، نوجوانان و روابط اجتماعی را در این میدان‌ها تهدید می‌کند شایسته است با توجه به نوع و میزان استفاده‌ای که از این وسایل ناگزیر ارتباطی دارید، به محاسن و کاربرد‌های مثبت آن‌ها نیز توجه کنید. سپس با در نظر داشتن کاربرد‌های مثبت و بررسی جنبه‌های منفی و آسیب‌زا بکوشید دانش خود را درباره استفاده روزمره این میدان‌های اجتماعی افزایش دهید.
نمی‌شود نیاموخت و بیرون گود نشست و برای نوجوانان ابراز نگرانی کرد که میدان‌های اجتماعی فراملی و اینترنتی به آنان آسیب می‌زنند. قطعا آسیب‌هایی نیز وارد می‌کنند، اما نقش شما به عنوان یک والد در کاهش یا افزایش این آسیب‌ها چه‌قدر است؟ برای پاسخ به این پرسش، در گام نخست از خود بپرسید: چه‌قدر در استفاده از اینترنت مهارت دارید؟