دغدغه و علاقه خاکپور به هنر چهره پردازی باعث شده با چند تن از همکارانش رشته چهره پردازی را در یکی از مراکز آموزش عالی مشهد راه بیندازند. حاصل تلاش آن‌ها باعث شده امسال نخستین دانشجویان مشهدی رشته چهره پردازی فارغ التحصیل شوند. با او گفت وگویی ترتیب داده ایم و درباره دغدغه‌ها و چالش‌های پیش روی هنر و حرفه اش گپ زده ایم که در ادامه می‌خوانید.
غلامرضا زوزنی | شهرآرانیوز - «در این بیست سالی که در رشته چهره پردازی فعالیت حرفه‌ای دارم این نخستین بار است که رسانه‌ای حاضر شده پای درد دلم بنشیند.» این سخنان را حجت خاکپور، چهره پرداز مشهدی، می‌گوید.
او در سال ۱۳۴۸ زاده شده و از دوره دبیرستان که به هنرهای نمایشی روی آورده به هنر گریم علاقه‌مند شده است. خاکپور بیش و کم ۲۰ سال است که در عرصه چهره پردازی سینمایی و تلویزیونی فعالیت می‌کند. مهدی عارفی، نخستین استادش بوده که پایش را به تلویزیون برای انجام کار‌های چهره پردازی باز کرده است.
خاکپور در بسیاری از تولیدات سیمای مرکز خراسان رضوی به عنوان چهره پرداز فعالیت کرده است. او می‌گوید، چون رشته دانشگاهی مرتبط با علاقه اش در دانشگاه نبوده، او ناچارشده در دانشگاه، تدوین سینما بخواند. آموزشگاه هنری تنها جایی بوده که این هنرمند مشهدی توانسته در دوره جوانی و نوجوانی به فراگیری علاقه مندی اش بپردازد. چند سال در مشهد آموزشگاه آزاد چهره پردازی داشته و چندین هنرجو را هم آموزش داده است، اما پس از مدتی آموزشگاهش را تعطیل می‌کند و به تدریس در دانشگاه روی می‌آورد.
دغدغه و علاقه او به هنر چهره پردازی باعث شده با چند تن از همکارانش رشته چهره پردازی را در یکی از مراکز آموزش عالی مشهد راه بیندازند. خاکپور، آناهیتا موسوی، مریم رستگار، محمد قلی نژاد، عاطفه فاضلی و رضا اسعدی نخستین استادان رشته چهره پردازی در مشهد هستند. حاصل تلاش آن‌ها باعث شده امسال نخستین دانشجویان مشهدی رشته چهره پردازی فارغ التحصیل شوند.
با او گفت وگویی ترتیب داده ایم و درباره دغدغه‌ها و چالش‌های پیش روی هنر و حرفه اش گپ زده ایم که در ادامه می‌خوانید.
چه چیزی باعث شد شما به همراه دوستانتان برای راه اندازی رشته چهره پردازی در مشهد تلاش کنید؟
باید بگویم حتی در دانشگاه هنر تهران نیز رشته‌ای به نام چهره پردازی نداریم و تنها چند سال است در یکی از دانشگاه‌های علمی کاربردی این رشته دایر شده است. فعالیت گروه‌های تئاتر و فیلم سازی در این شهر که در همه جشنواره‌ها حرفی برای گفتن دارد این ضرورت را ایجاب کرده که ما به دنبال راه اندازی این رشته در مشهد باشیم. به نظرمان چهره پردازی در هنرهای نمایشی و سینما نیز باید پایاپای این رشته در مشهد پیش می‌رفت. در حالی که تجهیزات سینمایی پیشرفته برای تولید فیلم به مشهد راه پیداکرده، اما همچنان هنر چهره پردازی نتوانسته جایگاه خود را پیدا کند. سینما و هنرهای نمایشی روزبه روز در حال پیشرفت است، چهره پردازی نیز باید بتواند خودش را در چرخه پیشرفت قرار دهد.
گریم تلفیقی از هنر و علم است. یک گریمور برای اینکه بتواند کار خود را پیش ببرد در کنار داشتن ذوق هنری نیازمند شناخت مباحث علمی است که فقط در دانشگاه و فضای علمی محقق می‌شود.
از طرف دیگر علاقه شخصی به این رشته من را ترغیب کرد تا با دوستان دست به دست هم دهیم و این رشته را در مشهد به صورت دانشگاهی راه اندازی کنیم.
راه اندازی رشته چهره پردازی در دانشگاه چگونه می‌تواند به رونق بیشتر این هنر کمک کند؟
دانشگاه زمینه پیشرفت اصولی در چهره پردازی را هموار می‌کند. فرد علاقه‌مند هرقدر هم که ذوق هنری داشته باشد، اما نمی‌تواند ادعا کند با همه سرفصل‌های مورد نیاز چهره پردازی آشناست. حتی شاید از علوم ضروری این رشته بی اطلاع باشد. آناتومی بدن، شناخت مواد، طراحی و ... نیازمندی‌های این رشته هستند که تنها در محیط علمی فراگیری اش میسر است. از این رو دانشگاه به درک بهتر چهره پردازی می‌تواند کمک کند.
چرا همچنان چهره پردازی در مشهد و در کشور مهجور است. حتی در فعالیت‌های هنری مثل تئاتر و نمایش و ساخت فیلم نیز آنچنان توجهی به آن نمی‌شود؟
این درددل چندین ساله من و همکارانم است. متأسفانه، چون فیلم سازی و تئاتر تجاری شده و تهیه کننده‌ها و فیلم ساز‌ها به آن نگاه مادی دارند فکر می‌کنند اگر برای گریم سرمایه گذاری کنند، از جیبشان رفته است. برای همین به هنر چهره پردازی آنچنان بها نمی‌دهند و به قدر کافی برایش هزینه نمی‌کنند و متأسفانه نخستین بخشی که به ذهنشان می‌رسد برای کاهش هزینه‌ها آن را حذف کنند چهره پردازی است. گاهی دیده ام که سر پروژه‌های فیلم و تئاتر از آرایشگر استفاده می‌کنند و این موضوع بسیار دردناک است. خیلی خوب است که یک آرایشگر با چهره پردازی نیز آشنایی داشته باشد و مشکلات مشتریان خود را رفع کند، اما یک آرایشگر هرگز نمی‌تواند جای یک چهر پرداز حرفه‌ای را بگیرد.
این بدین معناست که عموما نگاه به هنر چهره پردازی سطحی است. نگاه خیلی از تهیه کنندگان، چون کاسب کارانه است به این نتیجه می‌رسند که چهره پردازی را حذف کنند. این افراد با کار ما آشنایی ندارند. در حالی که در کشور بازیگرانی هستند که گریمور برایشان مهم است و این موضوع را نیز در قراردادشان ذکر می‌کنند. من تأکید دارم فضای دانشگاهی و ورود این رشته به دانشگاه به کمرنگ شدن مهجوریت این هنر کمک می‌کند. گاهی کارگردان و بازیگران هم با چهره پردازی و امکاناتی که در اختیار یک اثر هنری قرار می‌دهد بیگانه اند. در این صورت هم فضای آموزشی باید چهره پردازی را معرفی کند و هم رسانه‌ها باید به معرفی مهارت ما به جامعه هنری بکوشند.
«چهره‌پردازی» معمولا در نقد‌های سینمایی نادیده گرفته می‌شود فکر می‌کنید دلیل آن چیست و اینکه نقد‌های رسانه‌ای درباره چهره‌پردازی چطور می‌تواند به امثال شما کمک کند؟
من نمی‌خواهم رسانه از من نوعی تعریف و یا برایم تبلیغ کند. انتظار من این است که رسانه کار من را نقد کند. ایراد‌های چهره پردازی را به من بگوید. به نظر من در این سال‌ها رسانه‌ها به ندرت به موضوع چهره پردازی پرداخته اند.
واقعا به رسانه‌ها این انتقاد وارد است که چرا ما را نقد نکرده اند. چرا به ما توجه نکرده اند. در همه این سال‌ها چقدر رسانه‌ها پای درددل‌های یک چهره پرداز نشسته اند؟ به نظر من نقد رسانه باعث توجه همگان به این رشته می‌شود. توجه توقع‌ها را بالا می‌برد و دست آخر موجب پیشرفت رشته چهره پردازی خواهد شد.
غیر از هنر و آموزش، تجهیزات چقدر در چهره پردازی اهمیت دارد؟
بخشی از کار ما وابسته به ذوق هنری است، بخش مهم دیگر آن به تجهیزاتی که در اختیار چهره پرداز قرار دارد متکی است. نه تنها در شهر و استان ما که در کشور نیز چهره پردازی به استعداد ذاتی افراد متکی است. هنرمندان چهره پرداز هرگز امکاناتی که چهره پرداز‌های خارجی در اختیار دارند را در دسترس ندارند. هنرمندان داخلی بیشتر به خلاقیت و استعدادشان تکیه زده اند. ابزار را نمی‌توان در این رشته نادیده گرفت. ما از این امکانات بی بهره هستیم. اگر ابزار با کیفیت وجود داشته باشد چهره پردازی در کشور و حتی در استان خودمان پیشرفت درخور توجهی خواهد داشت.
برای مثال اگر چهره پردازی بخواهد ماسک چهره‌ای را با استفاده از مواد سیلیکونی، که مواد درجه یک این کار است، بسازد چند میلیون تومان برایش آب می‌خورد. شما حساب کنید یک دانشجو در این شرایط شاید حتی یک بار هم نتواند این تجربه را کسب کند و چهره‌ای را بازسازی کند و شاید هرگز شانس این را نداشته باشد که با تهیه کننده و کارگردانی همکاری داشته باشد که اهمیت چهره پردازی را بداند و حاضر باشد برای این کار هزینه کند و مواد مرغوب در اختیارش بگذارد. آن‌هایی که حرفه‌ای هستند نیز ناچارند برای کار، از مواد ارازن قیمت‌تر که کیفیت کار را پایین می‌آورد استفاده کنند.
بهترین راه حمایت از هنرمندان چهره پرداز را برای جذب در بازار کسب و کار چه می‌دانید؟
اکنون ما در مشهد نزدیک به پنجاه دانشجوی چهره پردازی داریم. این‌ها نیاز به کار دارند. باید سر کار‌های حرفه‌ای حاضر شوند تا تجربه کنند. حمایت از این‌ها با فعال شدن گروه‌های نمایشی و فیلم سازی ممکن می‌شود. وقتی از تولید آثار نمایشی و فیلم سازی حمایت شود تهیه کنندگان و کارگردانان نیز به چهره پردازی توجه می‌کنند. مثل یک چرخه است و اگر چرخ تولید نچرخد کار چهره پردازی نیز لنگ می‌ماند. اوضاع برای همه رشته‌های هنری یکسان است. در کنار تلاش و کوشش فردی باید شرایط پیشرفت نیز برای هنرمندان جوان علاقه‌مند وجود داشته باشد.
کارگردان‌ها در چه مرحله‌ای از فرایند ساخت فیلم و یا تئاتر به سراغ چهره پرداز‌ها می‌روند؟
اساس کار این است که در زمان پیش تولید و قبل از انتخاب بازیگر چهره پرداز انتخاب شود. در آثار حرفه ای‌تر چنین است. اساسا چهره پرداز روی انتخاب بازیگر نظر می‌دهد و تأثیرگذار است. نظر چهره پرداز برای کارگردان مهم است. اما در کار‌های غیر حرفه‌ای که بیشتر به چهره پردازی به چشم هزینه می‌نگرند خیلی دیرتر از این با چهره پرداز وارد مذاکره می‌شوند. در صورتی که چهره پردازی آن قدر مهم است که حتی می‌تواند روی انتخاب بازیگر یک کارگردان نیز مؤثر باشد.