سیدمحسن موسوی زاده | شهرآرانیوز - سیدمحمد بهشتی دوم آبان ۱۳۰۷ در اصفهان و در یک خانواده روحانی به دنیا آمد. او تحصیلات خود را در چهارسالگی شروع کرد و پس از اتمام تحصیلات ابتدایی به دبیرستان سعدی رفت. در سال ۱۳۲۱ به علت جاذبه تحصیل علوم حوزوی در مدرسه علمیه صدر اصفهان فراگیری ادبیات عرب، فقه، اصول و منطق و دروس ابتدایی فلسفه را آغاز کرد. او سپس به قم مهاجرت کرد و از محضر استادانی مانند آیت ا... محقق داماد، آیت ا... اردکانی و امام خمینی (ره) بهره برد. در سال ۱۳۲۸ او در جلسات گفتارماه که دانشگاهیان مبارز مسلمان در تهران برگزار می‌کردند، شرکت کرد و در سال ۱۳۲۹ وارد دانشکده معقول ومنقول دانشگاه تهران شد.
بهشتی در سال ۱۳۳۰ همسو با نهضت ملی مردم ایران در ستاد اعتصاب تلگراف خانه اصفهان حضور یافت و به سخنرانی پرداخت؛ برای همین به شهربانی احضار شد. او در سال ۱۳۳۵ وارد تحصیلات دوره دکتری شد. در همین دوران تغییر شیوه تدریس در حوزه علمیه به دغدغه او تبدیل شد؛ به همین دلیل در سال ۱۳۳۹ با جمعی از مدرسان حوزه علمیه برای تهیه یک برنامه، به منظور سازمان دهی فعالیت‌هایی را آغاز کرد. در همین دوران، مقاله‌ای با عنوان حکومت در اسلام و مقاله قانون علیت در دین و علم را به نگارش درآورد.
شهید بهشتی در سال ۱۳۴۱ همراه با دکتر مفتح، کانون دانش آموزان قم و در سال۱۳۴۲ مدرسه علمیه حقانی را تأسیس کرد و به کمک جمعی از فضلای حوزه علمیه، اقدام به تشکیل گروه تحقیقاتی درباره حکومت در اسلام کرد. در همین زمان، سازمان امنیت ساواک وی را از قم به تهران انتقال دادند و در سال۱۳۴۳ در تهیه برنامه جدید تعلیمات دینی مدارس شرکت کرد.
همچنین بهشتی تلاش کرد با ایجاد مدارس جدید حوزه علمیه، توجه به مسائل جدید و علوم روز را نیز وارد مسائل آموزش دینی بکند. بر همین اساس، او در سال ۴۱ با کمک حاج علی حقانی، حوزه علمیه حقانی را پایه گذاری کرد و مدیریت داخلی مدرسه را به مجتهد شبستری داد. افرادی که در این مدرسه تحصیل می‌کردند، به دلیل جو حاکم بر آن با مسائل سیاسی بیشتر آشنا بودند؛ برای همین وارد مبارزات می‌شدند. بر این اساس، مدرسه حقانی یکی از پایگاه‌های مهم انقلاب در قم بوده است.
شهیدبهشتی در سال ۱۳۴۴ به توصیه مراجع تقلید برای سازمان دهی فعالیت‌ها و مدیریت و توسعه مرکز اسلامی هامبورگ به آلمان می‌رود. ایفای نقش کلیدی در تأسیس و توسعه اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان در اروپا (گروه فارسی زبان) و انتشار کتاب‌های صدای اسلام در اروپا و مقالات «کدام مسلک» و مسافرت به عراق و دیدار با امام و آیت ا... صدر و سفر به لبنان و دیدار با امام موسی صدر ازجمله دستاورد‌های او در این سال هاست.
شهیدبهشتی در آلمان نقش بسزایی در ایجاد انجمن اسلامی دانشجویان داشته است، به طوری که براساس اظهارنظر افرادی که در آن زمان دانشجو بودند، جوانان مسلمان برای تشکیل انجمن اسلامی با او مشورت می‌کردند.
صادق طباطبایی درباره تأثیر شهیدبهشتی بر جنبش دانشجویی می‌گوید: «آیت ا... بهشتی هم از لحاظ عقیدتی و هم از جنبه سیاسی، پشتوانه خوبی برای دانشجویان مسلمان بودند، در مقابل اندیشه مارکسیستی و وابستگان ایرانی آن که غرق در چارچوب بافته‌های حزبی و تشکیلاتی بودند. پیش از این دانشجویان مسلمان ایرانی، احساس ضعف می‌کردند و اعتمادبه نفس نداشتند، اما با آمدن مرحوم بهشتی و برقراری ارتباط با ایران و نیز ارتباط دانشجویان با فعالیت‌های فرهنگی در داخل کشور، رفته رفته آن حالت ضعف برطرف شد و دانشجویان به سلاح ایدئولوژیکی اسلامی مجهز شدند.»
شهیدبهشتی بعد از بازگشت به ایران در سال ۱۳۴۹ به دلیل فعالیت‌هایی که در آلمان انجام داده است، ممنوع الخروج می‌شود. او در این زمان به آموزش وپرورش برمی گردد و در تدوین کتاب‌های درسی تعلیمات دینی با افرادی مانند محمدجواد باهنر همراهی می‌کند. وی در همین سال ها، نقش مهمی در هدایت فکری مبارزان داشته است، به طوری که در زمانی که اختلافاتی درباره سخنرانی‌های دکتر‌شریعتی در حسینیه ارشاد به وجود می‌آید، او تلاش می‌کند این مسائل را حل وفصل کند.