۲ برادر صافکار محله «مهرآباد» از روش‌های جدید این حرفه می‌گویند: ما بالای کارگاه تاریک خانه داریم و صافکاری‌های حساس را آنجا انجام می‌دهیم.
سید محمد عطائی| شهرآرانیوز؛ پراید سفید رنگی را که بر اثر تصادف آسیب دیده و فرورفته، با ضربات چکش مشغول صافکاری آن هستند. با آنکه سر و صدای زیادی از مغازه‌شان شنیده می‌شود، اما وقتی پا به آنجا می‌گذارم بلافاصله متوجه حضورم می‌شوند. محمد و حمید محمدزاده بژمه، ۲ برادر صافکار اهل محله حسین‌آبادند که کارگاهی در همین محدوده دارند و بیش از ۳۰ سال است در این شغل مشغول هستند. محمد ۵۰ ساله است. وقتی خردسال بوده پدرش فوت می‌کند و او به خواسته مادر از ۱۲ سالگی وارد کار صافکاری می‌شود. برادرش حمید هم متولد ۱۳۴۸ است و این کار را با هم شروع کرده‌اند.
کار خوب خودش تبلیغ است
کارگاهشان ابتدا دور فلکه گلشور، خیابان گاز و آخر سی‌متری و... بوده، اما به‌دلیل مزاحمت شغلی‌شان برای دیگران به این محدوده نقل مکان کرده‌اند. محمد آقا می‌گوید: «صافکاری کار پرسر و صدا و اعصاب خراب کنی است و هفته‌ای چند روز سردرد هستم.» می‌پرسم صافکاری بقیه جا‌های دنیا هم همین‌طور است؟ حمید آقا می‌گوید: «خارجی‌ها پیشرفته‌تر هستند. اولا خودروهایشان زیاد کار نمی‌کند و بعد از چند سال از رده خارج می‌شوند، دوم‌اینکه صافکاری‌شان هم متفاوت است و خیلی از قطعات بدنه را به جای صاف کردن تعویض می‌کنند.»
محمد آقا اول کار خوب و بعد تبلیغات را برای پیشرفت و توسعه کار صافکاری مهم می‌داند. او می‌گوید: «کار خوب خودش تبلیغ است و مشتری، مشتری می‌آورد، اما به تازگی خیلی‌ها در فضای مجازی، صفحه‌ای راه انداخته‌اند و از نمونه کارهایشان عکس و فیلم می‌گذارند و از همان طریق مشتری هم زیاد دارند.»
محمد آقا درباره سرمایه اولیه این‌کار و لوازم مورد نیاز می‌گوید: «در این چند سال اخیر لوازم پیشرفته‌ای برای کار صافکاری تولید یا وارد کشور شده است و اگر بخواهی آن‌ها را تهیه کنی دایر کردن مغازه حدود ۵۰۰ میلیون تومانی هزینه دارد، اما اگر بخواهی سنتی کار کنی با ۱۰۰ میلیون هم شدنی است.»
خودرو‌های ارزان کلاس کار را پایین می‌آورند
بعضی صافکاری‌ها حاضر نیستند خودرو قدیمی با ظاهر پوسیده مثل بعضی پیکان‌ها را صاف کنند؟ دلیلش را که از حمید آقا می‌پرسم می‌گوید: «چون فرق می‌کند مشغول صافکاری خودرو میلیاردی باشی یا از رده خارج. بعضی‌ها اگر ببینند صافکار روی خودرو ارزان‌قیمت قدیمی کار می‌کند با خودشان می‌گویند این صافکار کارش خوب نیست.»
تقریبا در و دیوار بیشتر صافکاری‌ها دوده خورده و سیاه است؛ به‌ویژه که دیوار‌ها گچی است. توضیح حمید آقا درباره دلیل گچی بودن دیوار قانع‌کننده است: «دیوار صافکاری باید گچ باشد تا صدا را منعکس نکند. اگر دیوار ما کاشی یا سرامیک بود با هر صدای چکش یک تق هم از دیوار می‌شنیدیم. دیوار باید گچ باشد، اما گچ هم سریع دوده و روغن می‌گیرد.» درباره تعداد نفرات کارگاه حمید آقا معتقد است که کار صافکاری حداقل به ۳ نفر نیاز دارد تا کار بهتر و سریع‌تر پیش برود.
صافکاری تعطیلی ندارد
محمد آقا می‌گوید که کار صافکاری تعطیلی ندارد و مشتری‌هایی هستند که فقط جمعه‌ها که خودروشان را لازم ندارند به مغازه صافکاری می‌آورند و او هم به اجبار صبح تا ظهر جمعه به کارگاه می‌آید: «رونق کار صافکاری در زمستان و عید نوروز بیشتر است و بعد از آن، یعنی همان فروردین و اردیبهشت که از قدیم به آن کاهو بازار می‌گفتند، کار کمی می‌خوابد.»
او ادامه می‌دهد: «هر خودرویی که تصادف کرده یک مدل مخصوص به خودش صافکاری می‌خواهد برای همین باید برنامه‌ریزی کنیم». حمید هم می‌گوید: «شب خانه نشستم و همان‌طور برنامه می‌ریزم که فردا چطور و با چه ترتیبی فلان خودرو را صاف کنیم.»
به گفته حمیدآقا همان‌طور که مدل خودرو‌ها در بالاشهر، امروزی‌تر است، اجرت کار صافکار‌های این مناطق هم با پایین‌شهر فرق می‌کنند و دستشان به دهنشان می‌رسد: «بیشتر مشتری‌های ما یا در اسنپ کار می‌کنند یا خودشان مسافربَری می‌کنند و همیشه باید برای اجرت کار صافکاری با آن‌ها راه آمد. کار ما و کار آن صافکار بالاشهری هیچ فرقی ندارد و شاید کار ما تمیزتر هم باشد، اما اینجا طرف حساب ما مردم کم‌بضاعت هستند.»
ابزار اصلی صافکار، قالب تنه است
به اعتقاد این ۲ برادر صافکار، لوازم و ابزار‌ها در ارائه کار تمیز هم مؤثر است. از قرار معلوم مهم‌ترین ابزار صافکار قالب تنه است. قالب تنه فلزی قطور و صاف است که کمی قوس دارد و آن را از قسمت بیرونی بر روی بدنه کج و معوج خودرو می‌کوبند تا صاف شود. حمید آقا می‌گوید که قالب تنه‌ها ۲ نوع هستند که برای بادگیری و گریسی استفاده می‌شوند. بادگیری یعنی اینکه بدنه خودرو را نقطه نقطه داغ می‌کنند و بعد با قالب تنه می‌کوبند تا صاف شود. قالب تنه این مدل صافکاری فولادی و سیاه است، ولی برای صافکاری گریسی از قالب تنه استیل استفاده می‌کنند تا رنگ خودرو را برندارد. لوازم بسیار دیگری هم در مغازه صافکاری وجود دارد. هر ۲ برادر درباره فضای کارگاه می‌گویند: «صافکاری حداقل به ۵۰ تا ۶۰ متر فضا نیاز دارد، اما اگر بزرگ‌تر باشد خودروی بیشتری در آن جا می‌شود.»
تاریک‌خانه صافکاری
محمد آقا توضیح مفصلی درباره بدنه خودرو‌ها می‌دهد و در نهایت می‌گوید: «بعضی خودرو‌ها بدنه‌هایشان ضعیف است و بعضی قوی. صافکاری خودرو‌ها باهم فرق می‌کند.» می‌پرسم یادگرفتن این‌کار چقدر زمان می‌برد؟
حمید می‌گوید: «شاگردی این‌کار ۷ سال است، اما اگر شاگرد خیلی تیز باشد و بچسبد به کار، حتی ۴ ساله هم می‌شود کار را یاد گرفت.» گرچه او این شغل را خیلی پرخطر و سخت و هنر می‌داند.
این ۲ برادر خلاقیت در کار را در تبلیغات و استفاده از روش‌های نو مثل تاریک‌خانه می‌دانند.
حمید می‌گوید: «ما بالای کارگاه تاریک خانه داریم و صافکاری‌های حساس را آنجا انجام می‌دهیم. تاریک خانه فضایی بدون نور است که تنها یک نور کوچک در زاویه بسیار بسته روی بدنه می‌تابد و پستی و بلندی‌های مختصر بدنه را هم نشان می‌دهد.»