نگاهی به توصیه‌های طب سنتی درباره نوشیدن درست آب برای بهره مندی از منافع آن
معصومه متین نژاد | «مصرف روزانه ۸ لیوان آب برای سلامتی ضروری است»، «نوشیدن ناشتای آب با لیمو در صبح به جذب و هضم بهتر غذا کمک می‌کند»، «درهنگام ورزش کردن مرتب آب بنوشید تا دچار کم آبی نشوید» و «نوشیدن آب باران و برف برای سلامتی مفید است»؛ حتم دارم از این دست توصیه‌های آبکی کم نشنیده اید. می‌گویم آبکی، چون هم موضوع آبی دارند و هم برخلاف تصور بیشتر ما پایه علمی ندارند. هرچند بخشی از همین توصیه‌ها را در سایت‌ها و منابع به اصطلاح علمی هم خوانده ایم. این سوژه به ظاهر ساده و تکراری که پایه یک ضرب المثل مشهور (مثل آب خوردن) دربین ما فارسی زبان‌ها هم هست، ما را برآن داشت تا به کمک دکتر غلامرضا غیور، متخصص طب سنتی، سری به متون طبی کهن این مرزوبوم بزنیم و خواندنی‌های زیادی را از دل آن برای شما استخراج کنیم که به طور حتم مطالعه آن به داشتن الگویی صحیح در آب نوشیدن کمک زیادی می‌کند، همچنین در ترک عادت‌های نادرست آب نوشی که باعث ابتلا به بیماری‌های مختلف خواهد شد نیز کمک می‌کند.
آب چه طبعی دارد و چرا نوشیدنش ضروری است؟
۶۰ تا ۷۰ درصد بدن ما را آب تشکیل می‌دهد و این به معنای آن است که بعد اکسیژن حیاتی‌ترین ماده‌ای است که بدنمان به آن نیاز دارد. انتقال موادغذایی به سلول‌های بسیار دور، جلوگیری از احتراق و سوختن غذا درمعده، دفع فضولات بدن از طریق رقیق کردن آن‌ها و برطرف کردن حرارت بدن و یبوست، بخشی از فعالیت‌هایی است که انجام آن بدون حضور آب در بدن غیرممکن است.
آب طبع سرد و تری دارد. وقتی به آن گرما بدهیم، گرمی بر آن عارض می‌شود و اگر آن را منجمد کنیم، طبعش خشک می‌شود. ازاین رو، صرف آب بودن این مایع حیات نمی‌توان آن را فقط نوشید و توجهی به آثار مثبت یا منفی که بربدن دارد متناسب با سن و سال هر فرد، طبع، شرایط سلامتی و میزان فعالیت بدنی و وضعیت اقلیمی محل سکونت او نداشت. این جمله به معنای آن است که برای نوشیدن آب هم نمی‌توان برای همه یک نسخه یکسان تجویز کرد.
نوشیدن آب در این زمان‌ها ضرر زیادی دارد؟
آب در متابولیسم بدن نقش حیاتی را بازی می‌کند و تنها زمانی که تشنگی شما واقعی و صادق باشد، برایتان مفید خواهد بود، درغیر این صورت نوشیدنش جز ضرر چیزی برای بدن نخواهد داشت. در ادامه به برخی از این موقعیت‌ها که نوشیدن آب در آن ممنوع است، به ویژه اگر آب سرد هم باشد، اشاره‌ای می‌کنیم.
در زمان سیری و سیرابی و قبل از آنکه غذا از معده خارج شود
بعد از ورزش و حرکات سنگین یا در حین انجام آن
بعد از ارتباط جنسی
بعد از خوردن شیرینی جات و ترشی جات و میوه‌های تازه و سبزیجات
درحال ایستاده یا خوابیده
بلافاصله بعد از بیداری و ناشتایی
وقتی آب بسیار سرد یا بسیار داغ است
بعد از استحمام و تعریق زیاد
پرنوشی و کم نوشی، هردو مضر است
میزان آب مورد نیاز برای هر فرد متفاوت با دیگری است و باید براساس شرایطی که دارد تعیین شود. اگر آب کمتر از میزان لازم به بدن برسد یا فردی به هردلیل بدنش را از آب موردنیاز محروم کند این کار باعث خفقان قلب، افزایش حرارت کبد، بروز بی اشتهایی، لاغری مفرط و احتراق اخلاط به ویژه در مناطق گرم سیر و فصول گرم و در افراد جوان و گرم مزاج خواهد شد.
درضمن، به همان میزان که کم نوشی می‌تواند برای بدن دردسرساز باشد، پرنوشی هم خطرناک است، بنابراین صرف بی ضرر بودن آب اقدام به نوشیدن بیش از اندازه آن نکنید. نخستین و مهم‌ترین اتفاقی که ممکن است بر اثر پرنوشی آب بیفتد، هیپوناترمی است که در آن کلیه‌ها قادر به دفع آب اضافه نیستند و با افزایش میزان آب و کاهش غلظت سدیم، سلول‌ها متورم می‌شوند و مشکلات جدی برای فرد پیش می‌آید که حتی می‌تواند به مرگ هم منجر شود.
نوشیدن آب هم آداب خودش را دارد
تعجب نکنید؛ آب نوشیدن کار ساده‌ای نیست و برای خودش آدابی دارد که اگر رعایت نشود به طور حتم مشکلاتی را برای فرد ایجاد می‌کند.
آب را باید جرعه جرعه نوشید و مزمزه کرد و نباید یک باره به دهان ریخت.
در ابتدای غذای گرم نباید آب نوشید به ویژه اگر آب سرد هم باشد، چون معده را سرد می‌کند.
ظرف آب باید تمیز باشد و بهتر است که جنس آن چینی یا سفالی لعابدار، سر آن گشاد و رنگش سفید باشد.
چند نکته مهم و ضروری درباره آب
برای برطرف کردن امراض آب از مصلح آن پیاز (ترشی پیاز و سرکه) استفاده کنید.
وقتی آب کم و جیره بندی است و احتمال بیماری وجود دارد، درون آب قدری سرکه بریزید هم رفع عطش و هم آن را ضدعفونی می‌کند.
تشنگی الزاما با نوشیدن آب برطرف نمی‌شود ومصرف تری بخش‌هایی مانند کاهو، سکنجبین، خاکشیر، روغن بادام شیرین و روغن بنفشه نیز به تأمین رطوبت بدن کمک می‌کند.
بخشی از تشنگی‌ها از عطش قلبی است که به علت تنفس در هوای گرم و برخی عوامل روحی ایجاد می‌شود. این تشنگی‌ها معمولا با نوشیدن آب خنک برطرف نمی‌شود و باید آن را با قرار گرفتن در محیط خنک برطرف کرد.
بهترین و بدترین آب‌ها برای نوشیدن
آب باران تری و لطافت بیشتری به نسبت دیگر آب‌ها دارد. باران زمستانی و بهاری که با رعد و برق همراه باشد، گوارا و برای تقویت هاضمه گزینه عالی است. هرچند به دلیل لطافت زیاد عفونت را سریع‌تر هم جذب می‌کند، مگر آنکه جوشانده شود.
در بین آب‌های جاری، آب چشمه از همه بهتر است. چشمه‌ای که زمین خوبی داشته باشد و گوگردی نباشد و در اطراف آن گیاهان خوبی هم روییده باشد. چشمه‌ای که برروی شنزار و از جنوب به شمال یا از غرب به شرق جاری باشد، آب گواراتر و سالم تری دارد.
آبی که از بلندا بریزد و در معرض هوا و نور مستقیم خورشید باشد هم سالم و مناسب است.
آب شور گزینه نامناسبی برای خوردن است و باعث لاغری و برخی مشکلات مانند بیماری‌های اعصاب می‌شود. هرچند شستن پوست با آن برای برخی بسیار مفید هم هست مانند افرادی که بیمار‌های سرد و‌تر دارند.
آب راکد را باید بدترین نوع آب آشامیدنی دانست. آبی که در بین درختان و نیزار‌ها یا آب انبار‌ها و محل‌های سرپوشیده جمع شده است و معمولا در آن می‌توان نشانه‌هایی از کرم و زالو را یافت. مصرف این آب باعث عفونت و بزرگ شدن طحال و ضعف در کبد و سیستم هاضمه می‌شود.
آب‌هایی که شفافیت لازم را ندارند هم حکم آب راکد را دارند و باعث ابتلا به سنگ کلیه و مثانه می‌شوند. آب برف و یخ هم حکم آب راکد را دارند، هرچند لطیف هستند، ولی مضر اعصاب اند و باید کم مصرف شوند مگر اینکه مدتی در جایی جاری باشند و تصفیه شوند.
آب چاه و قنات هم سنگین است و باعث نفخ می‌شود. چاه مناسب برای استفاده باید وسیع و کم عمق و آب در آن پیوسته جاری باشد. بهتر است که مسیر آب مغرب به مشرق و سرچشمه آن هم دورتر باشد.
آبی که در زمین‌های گوگردی یا نزدیک معادنی مانند مس و روی جاری هستند هم برای نوشیدن مناسب نیستند هرچند شست وشوی بدن با آن‌ها برای درمان برخی امراض مفید است.
دمای مناسب برای نوشیدن آب چقدر باید باشد؟
آبی که می‌نوشید نباید زیاد داغ یا زیاد سرد باشد. نوشیدن آب سرد فقط به افرادی توصیه می‌شود که گرم مزاج هستند و معده و کبدی گرم دارند و طاقت تشنگی را هم ندارند، مانند جوانان ورزشکار و عضلانی. افراد سالم هم می‌توانند آب را مختصری خنک بنوشند. نوشیدن آبی که با برف یا یخ خنک شده باشد نه تنها تشنگی را برطرف نمی‌کند، بلکه باعث سردی و ضعف دستگاه هاضمه می‌شود که باید انتظار مشکلات و بیماری‌های زیادی را در درازمدت براثر مداومت بر این عادت نامناسب داشت. مصرف آب بسیار داغ هم اگرچه مضر است، نوشیدن کم آن می‌تواند به رفع برخی بیماری‌ها و مشکلات کمک کند، به طور مثال ازبین برنده نفخ، سردرد‌ها با منشأ سردی و تری، مشکلات ریوی و برخی بیماری‌های عصبی مانند مالیخولیاست و به رفع برخی تشنگی‌های سوداوی و بلغم شور هم کمک می‌کند. آب داغی هم که به منظور درمانی استفاده می‌شود حتما باید جرعه جرعه نوشیده شود.