الهام مهدیزاده | شهرآرانیوز؛ این روزها بازار شیر و فرآورده‌های آن به حدی شیرتوشیر شده است که هم تولیدکننده و هم مصرف‌کننده از وضعیت ناراضی هستند. براساس آخرین اعلام مرکز آمار ایران، آبان امسال میزان تورم شیر و محصولات لبنی به ۷۲ درصد رسید. افزایش قیمت محصولات لبنی سبب شده است سرانه مصرف شیر از ۹۵ به ۸۰ کیلوگرم کاهش بیابد.
از طرفی به دلیل افزایش چندباره قیمت محصولات لبنی درکنار کاهش وزن آن‌ها تمایل به خرید شیر و فرآورده‌های لبنی از واحد‌های سنتی عرضه‌کننده این محصولات در مشهد افزایش یافته است. واحد‌های لبنیات سنتی مدعی‌اند که گرانی درکنار کاهش کیفیت محصولات صنعتی سبب شده است این روزها تقاضا برای خرید از آن‌ها افزایش بیابد. این واحد‌ها بیان می‌کنند درحالی‌که قیمت هرکیلوگرم شیر عرضه‌شده توسط آن‌ها ۷ هزارو ۸۰۰ تومان است، قیمت شیر نایلونی ۹۰۰ گرمی، ۷ هزارو ۴۰۰ تومان و قیمت یک بطری شیر پرچرب (یک‌لیتری) ۱۲ هزارو ۶۰۰ تومان است.
همچنین قیمت هرکیلوگرم پنیر در لبنیات سنتی ۳۵ تا ۴۰ هزار تومان است، اما پنیر ۴۰۰ گرمی صنعتی به قیمت ۲۰ هزار تومان عرضه می‌شود. این مسئله سبب شده است برخی شهروندان با خرید شیر از واحد‌های سنتی، خودشان از آن ماست، پنیر و... درست کنند. ازطرف دیگر واحد‌های صنعتی نیز با پیش کشیدن بحث نظارت‌های بهداشتی معتقدند که فرآورده‌های لبنی عرضه‌شده ازسوی آن‌ها موردتایید مراجع بهداشتی است و شهروندان می‌توانند با خیال راحت این محصولات را مصرف کنند. هرچند امسال محصولات لبنی سنتی چندبار گران شده است، باتوجه‌به اینکه هزینه‌های سربار آن نسبت‌به واحد‌های صنعتی کمتر است، سبب شده است میزان تورم این محصولات کمتر از کارخانه‌های لبنی باشد، از این‌رو قدرت رقابت آن‌ها در بازار افزایش یافته است.
مریم سراج‌احمدی از بانوان فعال اقتصادی است. او عضو هیئت‌رئیسه اتاق بازرگانی خراسان‌رضوی و یکی از تولیدکنندگان فعال در حوزه تولید لبنیات است.
این تولیدکننده لبنیات، گفتگو درباره چالش‌های صنایع را با آماری از تعطیلی و تولید دست وپاشکسته واحدی‌ها لبنی شروع می‌کند. سراج‌احمدی می‌گوید: ۱۰۸ واحد تولیدکننده لبنیات در استان داشتیم که اکنون یک‌سوم آن‌ها تعطیل شده‌اند. بقیه واحد‌ها نیز با ظرفیت بسیار اندک کار می‌کنند. او وضعیت بی‌سروسامان بازار شیر، حذف شیر مدارس، کاهش توان خرید مردم و همچنین تعطیلی رستوران‌ها و مجالس به‌دلیل کرونا را دلایل کاهش تولید و تعطیلی واحد‌های لبنی ذکر می‌کند.
سراج‌احمدی به اظهارنظر‌های برخی افراد درمورد کیفیت محصولات لبنیات صنعتی نیز اشاره می‌کند. او این اظهارنظر های منفی را به دور از اظهارنظر کارشناسانه می‌داند و حتی می‌گوید که این نوع اظهارنظر‌های مغرضانه سبب تغییر نگاه مردم به لبنیات صنعتی شده است. این تولیدکننده به قیمت‌ها نیز اشاره و بیان می‌کند: یکی از عواملی که موجب اقبال مردمی به لبنیات سنتی شده، قیمت‌هاست.
او در توضیحاتی به فرایند دریافت شیر و تولید محصول اشاره می‌کند و می‌گوید: شیری که وارد کارخانه می‌شود، از نظر بار میکروبی ارزیابی می‌شود و چنانچه دارای کیفیت نباشد، برگشت می‌خورد. دانشگاه علوم‌پزشکی نیز همواره بر تولید محصولات لبنی کارخانه‌ها نظارت دارد. سراج احمدی ادامه می‌دهد: بنابراین کالایی با شناسنامه و بدون عوارضی نظیر ابتلا به بیماری‌های مشترک بین دام و انسان عرضه می‌شود، اما چه کسی بر ماده اولیه و محصولات لبنیاتی‌های سنتی نظارت می‌کند؟ بار‌ها اتفاق افتاده است که کارخانه‌ها شیر را به‌دلیل بار میکروبی برگشت می‌دهند. این شیر برگشتی کجا می‌رود؟ وقتی بیان می‌کنیم محصولات بی‌شناسنامه‌اند، یعنی یک نفر می‌تواند سوءاستفاده کرده، از این شیر برگشتی محصول لبنی تولید کند.
نظارتی نیز وجود ندارد. این تولیدکننده، گردش مالی برخی واحد‌های لبنی سنتی را معادل گردش مالی یک واحد تولیدی می‌داند و می‌گوید: نداشتن مالیات و نداشتن هزینه اخذ تایید سلامت محصول ازجمله موارد اختلافی برای قیمت محصولات لبنی سنتی و صنعتی است. نکته دیگر استفاده از هر نوع افزودنی است؛ به‌عنوان مثال ۵۰ درصد کره سنتی روغن‌نباتی است، اما شهروندان از این مسئله اطلاعی ندارند و تصور می‌کنند کیفیت کره سنتی بهتر از صنعتی است.
مهدی هدایت‌نیا، دبیر اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان لبنیات خراسان‌رضوی است. توضیحات او درباره بازار لبنیات با موضوع قیمت‌گذاری دستوری شروع می‌شود؛ چالشی که به اذعان وی، چهار ماه کارخانه‌های لبنی را دچار سردرگمی کرد و به‌تازگی تعیین‌تکلیف شده است. او می‌گوید: وزیر جهادکشاورزی موافق قیمت‌گذاری دستوری نبود. در این شرایط تنها قیمت شیر، اعلام شد و سایر محصولات قیمت‌گذاری نشد.
وی تاکید می‌کند: براساس علم اقتصاد، وقتی قیمت ماده اولیه شیر افزایش می‌یابد، قیمت محصولات لبنی نیز زیاد می‌شود، با این حال مسئولان، وضعیت قیمت دیگر محصولات لبنی را مشخص نکردند و بازرسی صمت نیز با واحد‌های تولیدی برخورد می‌کرد که درنهایت قیمت ۱۰ محصول لبنی اعلام شد.
هدایت‌نیا در ادامه نگاهی به قیمت شیر در استان می‌اندازد و می‌گوید: قیمت شیر براساس نرخ دستوری اعلام‌شده، ۶ هزارو ۴۰۰ تومان برای هر لیتر تعیین شد، اما اکنون قیمت این کالا در خراسان‌رضوی حدود ۷ هزارو ۲۰۰ تومان است. دبیر اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان لبنیات خراسان‌رضوی دلایل گران‌تر بودن شیر در استان را این‌طور توضیح می‌دهد: به‌دلیل خشک‌سالی، دامداران مجبورند خوراک و نهاده دامی خود را از دیگر کشور‌ها وارد کنند.
ازسوی دیگر بعد مسافت استان با بنادر جنوب سبب می‌شود قیمت خوراک دامی که به دست دامدار خراسانی می‌رسد، در مقایسه با خوراک دامی که یک دامدار خوزستانی دریافت می‌کند بیشتر باشد، بنابراین قیمت شیر در استان، بیشتر از نرخ مصوب می‌شود. او به وضعیت اختلاف قیمت‌ها و واسطه‌ها نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: مردم نیز حق دارند؛ قیمت یک کالای لبنی از کارخانه تا زمانی که به‌دست آنان می‌رسد، ۳۰ تا ۵۰ درصد افزایش می‌یابد که باید برای این مسئله فکری کرد.
ممنوعیت صادرات چربی شیر یکی دیگر از چالش‌های واحد‌های تولیدی است. هدایت‌نیا با ارائه آماری در این زمینه می‌گوید: متاسفانه به‌دلیل افزایش قیمت‌ها و همچنین کاهش توان و خرید مردم، مصرف کره، خامه و دیگر محصولات مرتبط با چربی شیر به میزان درخورتوجهی کاهش یافته است.
هدایت‌نیا ادامه می‌دهد: در استان ۸ هزار تن کره و خامه ذخیره‌شده داریم که از نظر ارزش ریالی، قیمت آن در حدود ۴۰۰ میلیارد تومان است. این میزان خامه و چربی شیر درحالی ذخیره شده است که کارخانه‌های تولیدی استان برای خرید شیر و افزایش ظرفیت خود با مشکل روبه‌رو هستند. دبیر اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان لبنیات خراسان‌رضوی با ذکر مصداقی بیان می‌کند: یکی از زمینه‌های مصرف خامه، حوزه تولید شیرینی و کیک است. اما همان‌طور که گفتم، باتوجه‌به گرانی محصول، قنادی‌ها از مارگارین به‌جای خامه و چربی شیر استفاده می‌کنند. آن‌طور که او می‌گوید، این کره و خامه ذخیره‌شده نه خریداری در استان دارد و نه به‌دلیل محدودیت صادرات، امکان صادرات آن وجود دارد.
یک مقام آگاه در اداره‌کل دام‌پزشکی خراسان‌رضوی هم در گفتگو با شهرآرا، اعلام می‌کند که هرچند دام‌پزشکی بر نحوه انتقال شیرخام به لبنیات‌های سنتی نظارت می‌کند، این واحد‌ها باید از اصناف و علوم‌پزشکی مجوز‌های لازم را دریافت کنند، این واحد‌ها مجاز به عرضه محصولات فرآوری‌شده لبنی هستند و عرضه شیرخام توسط آن‌ها مجاز نیست، اما آن‌ها این کار را انجام می‌دهند.