پروژه رمز ارز ملی موفق خواهد شد؟

همین چند ماه پیش بود که کنگره «السالوادور» با تصویب یک قانون، «بیت‌کوین» را یک ارز قانونی اعلام کرد.

«السالوادور» کشوری بسیار کوچک در آمریکای مرکزی است که واحد پول رسمی آن هم «دلار آمریکا» است.

اقتصاد این کشور به شدت به انتقال حواله‌های ارزی از سوی اتباع السالوادوری در خارج از این کشور وابسته است.

برآوردها نشان می‌دهند که تنها در سال گذشته، نزدیک به ۶ میلیارد دلار حواله ارزی از این طریق به السالوادور انتقال پیدا کرده که معادل حدود ۲۰ درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور بوده است.

بنابراین، استدلال دولت این کشور در قانونی کردن بیت‌کوین، در واقع به قصد گره‌زدن سرنوشت آن با اقتصاد داخلی السالوادور بوده است.

دولت السالوادور ۲۰۰ دستگاه خودپرداز بیت‌کوین را در سراسر مساحت این کشور نصب کرده که می‌توان از آنها برای تبادل بیت‌کوین با دلار آمریکا استفاده کرد.

پیش‌بینی دولت هم این است که با این تصمیم، دست‌کم موج گردشگران خارجی که بیت‌کوین در اختیار دارند، به این کشور شروع شود.

ایران راه السالوادور را می‌رود؟

ایران تفاوت‌های بزرگی با السالوادور دارد. نخست اینکه ایران ۱۲ برابر پرجمعیت‌تر از السالوادور است و اقتصاد ایران هم (بسته به سالِ معیار اندازه‌گیری) بین ۸ تا ۲۰ برابر بزرگ‌تر از اقتصاد السالوادور است.

علاوه بر این، ایران یک از اصلی‌ترین استخراج‌کنندگان بیت‌کوین (و احتمالا دیگر رمزارزها) در جهان است.

برآوردها نشان می‌دهند که ایران در طول ۳ سال گذشته، همواره یکی از ۱۰ کشور نخست با بیشترین میزان استخراج بیت‌کوین در جهان بوده و از قضا، سهم خود را دائما افزایش هم داده است.

به عنوان نمونه، آخرین داده‌ها در این زمینه که به ماه آگوست سال ۲۰۲۱ بر می‌گردند و توسط Statista منتشر شده‌اند، نشان می‌دهند که ایران ۳٫۷ درصد از کل استخراج جهانی بیت‌کوین را به خود اختصاص داده است.

برآورد‌های شرکت «الیپتیک» و همچنین تحقیقات «دانشگاه کمبریج» هم نشان می‌دهند که سهم ایران از استخراج جهانی بیت‌کوین حدود پنج درصد است و ارزش سالانه آن حدود یک میلیارد دلار برآورد می‌شود.

از آن‌سو، «غلامرضا مرحبا»، سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی هم میزان استخراج رمزارزها در ایران را سالانه ۱٫۱ میلیارد دلار عنوان کرده و خواستار استفاده از آن برای مقابله با تحریم‌های ایالات متحده شده است.

به گفته او، استفاده از رمزارزها مانع رصد مبادلات مالی ایران می‌شود و از این رو می‌توان آن را به عنوان مسیر جایگزین معاملات تهاتری یا تسهیل‌کننده این نوع معاملات در نظر گرفت.

تجارت خارجی ایران و بیت کوین

با این مقدمه، حالا شاید بتوان در مورد آنچه که در ذهن مسئولان ایرانی می‌گذرد، گمانه‌زنی‌های دقیق‌تری داشت.

اگر همه اعداد و ارقامی که در بالا ذکر شد به واقعیت نزدیک باشند، ایران می‌تواند «حداکثر» سالانه یک میلیارد دلار تجارت به وسیله بیت‌کوین داشته باشد.

حجم رمزارزهای دیگر در اختیار اتباع ایرانی مشخص نیست، ولی با توجه به قیمت رمزارزها و اقبال عمومی به آنها، به نظر می‌رسد که اعداد و ارقام در مورد دیگر رمزارزها (نظیر اتریوم یا دوج‌کوین) بسیار پایین‌تر باشد.

علاوه بر این، تمام دارندگان رمزارزی نظیر بیت‌کوین، در کار تجارت یا واردات-صادرات نیستند. به این ترتیب، یک میلیارد دلار، حد بالایِ توانایی ایران در استفاده از بیت‌کوین در امور تجاری است.

آمارهای گمرک ایران نشان می‌دهند که در ۸ ماهه نخست سال ۱۴۰۰ خورشیدی، حجم تجارت خارجی ایران به حدود ۶۳ میلیارد دلار رسیده است.

به این ترتیب، اگر تمام بیت‌کوینِ استخراج‌شده در یک سال به تجارت خارجی اختصاص پیدا کند، باز هم سهم این شکل از انتقال پول به تنها ۱٫۶ درصد از تجارت خارجی ایران می‌رسد، یعنی تقریبا هیچ!

این موضوع در مورد ایجاد یک رمزارز ملی حتی پر ایرادتر هم هست. کشورهایی نظیر چین و روسیه هم به دنبال ایجاد رمزارز ملی خود هستند، اما این کشورها مانند ایران (یا به‌اندازه ایران) تحت تحریم نیستند.