نعیمه زمانی | شهرآرانیوز - نشست «ادبیات و حماسه» در دومین جایزه داستان حماسی به همت حوزه هنری خراسان رضوی در این مرکز برگزار شد. این جایزه با هدف بازخوانی حماسه‌های اساطیر و پیوند آن با حماسه‌های معاصر برای تولید داستان‌های امروزی ارائه شده است. سیدجلال قوامی، دبیر اجرایی، سعید تشکری، دبیر علمی و ساسان ناطق، داوود امیریان و علی اصغر عزتی پاک، هیئت داوران دومین جایزه داستان حماسی را تشکیل می‌دهند. این فراخوان با دو موضوع «اقتباس از داستان‌های شاهنامه فردوسی با رویکرد فتح نامه» و «حماسه‌های بومی در مناطق مختلف ایران اسلامی» در دو قالب داستان نیمه بلند و رمان برگزار می‌شود.
به گفته مسئولان برگزار کننده، به دلیل استقبال نویسندگان از این رویداد ادبی مهلت ارسال آثار نیز تا ۱۵ اسفند تمدید شده است. همچنین بخش دوم این رویداد به بررسی کتاب «مرد‌های مرز شرقی» اثر سجاد خالقی، نویسنده کتاب برگزیده اولین دوره جایزه حماسی در حوزه هنری اختصاص داشت. در ادامه گزارشی از این دو نشست پیش روی شماست.
مجید عسگری، رئیس حوزه هنری خراسان رضوی در نشست نخست گفت: دبیرخانه هنرهای حماسی در حوزه هنری خراسان رضوی حدود چهار سال است که تشکیل شده و فراز و نشیب‌های مختلفی را پشت سر گذاشته است. با این همه در یک سال اخیر تغییراتی نیز برای گسترش و پیشرفت آثار ایجاد شده است.
او برای فعالیت‌های این دبیرخانه چهار محور برشمرد و توضیح داد: محور اول؛ به پژوهش و برنامه ریزی می‌پردازد که با استادان مختلف در مورد اینکه اصل هنر حماسی چه چیزی است و چه باید باشد، نشست‌هایی برگزار کرده ایم. تصمیم داریم در سال آینده دو کتاب با محوریت پژوهش‌هایی درباره رویکرد‌ها و اقتباس‌های هنری درباره شاهنامه فردوسی و همچنین مجموعه اندیشه‌ها درباره هنرحماسی منتشر کنیم.
عسگری ادامه داد: محور دوم؛ برنامه ریزی برای ارتباط با نهاد‌های هنری کشوری و طرح موضوع در فضا‌های مختلف سیاستی کشور است. محور سوم؛ مربوط به تولیدات هنری و برگزاری جلسات و کارگروه‌های مرتبط در رشته‌های تجسمی، تئاتر، سینما، انیمیشن، پرده نقالی و ... است.
او توضیح داد: محور چهارم؛ به گسترش فرهنگ هنر حماسی در میان هنرمندان می‌پردازد. به این منظور دبیرخانه دو فراخوان اصلی به نام‌های «جایزه داستان حماسی» و همچنین «سینما حماسه» منتشر می‌کند.
عسگری از انتشار فراخوان «سینما حماسه» تا قبل از پایان سال خبر داد و گفت: دبیرخانه هنرهای حماسی در نظر دارد رویکرد حماسه و حماسه آفرینی که یکی از نیاز‌های امروز جامعه است را به عنوان رویکرد اصلی در فضای هنری کشور باتوجه به بیانیه گام دوم انقلاب گسترش دهد. به باور او، حماسه و رویکرد حماسی اگر بتواند در هنر نمود پیدا کند زبانش بین المللی می‌شود. همان طور که شاهنامه به زبان‌های مختلف ترجمه شده اگر اثری هم حماسی باشد می‌تواند به زبان‌های روز دنیا ترجمه شود و مخاطبان بین المللی داشته باشد.
سید جلال قوامی، دبیر اجرایی دومین جایزه ملی داستان حماسی نیز در این نشست با اشاره به دوره اول جایزه داستان حماسی گفت: در آن دوره بیش از ۲۲۰ طرح مختلف از ۱۷۰ نویسنده به دبیرخانه رسید و ۱۴ طرح برگزیده به نگارش درآمد. از میان آن‌ها نیز سه رمان برگزیده شد و دونفر هم مورد تجلیل قرار گرفتند. در مجموع پنج کتاب چاپ شد که با استقبال خوبی نیز همراه بود. به گفته او، جایزه دوم نسبت به جایزه اول با تغییراتی همراه است که از آن می‌توان به اضافه شدن بخش‌های حماسه‌های بومی با اقتباسی از شاهنامه و همچنین داستان کوتاه که درخواست بسیاری از شرکت کنندگان دوره قبلی بود اشاره کرد.
قوامی یادآور شد: فراخوان دومین جایزه از مهر امسال منتشر شد و همچنین تاکنون دو نشست حضوری در تهران و نیشابور و چندین جلسه مجازی با نویسندگان برگزار شده است. به گفته او، اکنون بیش از ۱۶۰ اثر از حدود ۲۰ استان به دبیرخانه ارسال شده است و این روند همچنان ادامه دارد.
سعید تشکری، دبیر علمی دومین جایزه داستان حماسی نیز در ادامه بیان کرد: تنها راهی که می‌توان به یک گستره موضوعی و جغرافیایی رسید توجه به شاهنامه از نگاه خیزش‌های اجتماعی است. به این معنا که اگر ما دغدغه ادبیات ملی و اقلیمی را داریم باید به تفاوت‌های جغرافیایی کشور توجه کنیم.
او ادامه داد: با چنین رویکردی بخش داستان نیمه بلند و همچنین رمان فاخر را طراحی کردیم. استقبال نویسندگان از این بخش‌ها سبب شد در کنار آن‌ها بخش‌های «داستان‌های مربوط به کودک و نوجوان» و «جایزه کتاب» که مرتبط به ناشران و نویسندگانی است که با موضوع حماسه کتاب منتشر کرده اند نیز افزوده شود. به گفته تشکری، اصلی‌ترین موضوع در جایزه داستان حماسی ارائه رمان‌های ایرانی با رویکرد حماسی است.
داوود امیریان، نویسنده و یکی از داوران جایزه داستان حماسی نیز در این نشست گفت: جشنواره خوب، جشنواره‌ای است که برگزیدگان را رها نکند بلکه با حمایت‌های خود به ویژه حمایت‌های معنوی و مشاوره، آن‌ها را راهنمایی کند تا راهشان را ادامه دهند. به گفته او، حماسه در زمان حال هم می‌تواند شکل بگیرد. مشهد و خراسان می‌تواند قطب فرهنگی کشور باشد، زیرا سرزمین حماسه خیزی است و حماسه سازانی مانند فردوسی، اخوان ثالث، شهید برونسی، شهید کاوه و .. دارد.
علی اصغر عزتی پاک، نویسنده و دیگر داور این جایزه نیز با اشاره به اهمیت توجه به حماسه گفت: ملت ایران در دوران تجدید حیات به سر می‌برد و همان طور که همه ملت‌ها در دوران تجدید حیاتشان حماسه‌های جدیدی می‌سازند و نیاز‌های فکری و فرهنگی ایجاد می‌کنند، چنین نیازی در جامعه ما هم احساس می‌شود. او افزود: هیچ گاه زمان اسطوره‌ها نگذشته و نخواهد گذشت. چنانچه در غرب هرروزه حماسه‌های خود را به شکل فیلم، سریال و داستان نشان می‌دهند.
در بخش دوم این نشست نیز سعید تشکری گفت: اگر ادبیات امروز به خوبی گسترش یابد به ادبیات شیرین با حفظ هویت‌های خود خواهیم رسید؛ بنابراین ضرورت دارد روح ملی را در ادبیات توسعه دهیم و آن را صاحب اعتبار کنیم.
علی اصغر عزتی پاک، نیز در ادامه در مورد کتاب «مرد‌های مرز شرقی» توضیح داد: شخصیت این داستان همواره تلاش می‌کند تا دولت را متقاعد کند در برابر انگلیسی‌ها بایستد و با آنکه ناامید می‌شود، اما با گروهی دست به دست هم می‌دهند تا از کشور حمایت کنند. او به ارائه دو پیشنهاد برای نگارش بهتر کتاب‌های حماسی پرداخت و گفت: اگر قرار است رمانی حماسی باشد باید شخصیت را در کارزار ببینیم. گاهی ممکن است شخصیت در کارزار جنگ و گاهی در کارزار زندگی باشد. این نویسنده ادامه داد: کار حماسه نیاز به کمی اغراق و مبالغه در رفتار‌ها و کنش‌ها دارد. چنانچه در شخصیت رستم نیز دیده می‌شود.
داوود امیریان، هم در ادامه کتاب را اثر خوبی دانست و توضیح داد: ارتباط شخصیت مهران کابلی در داستان به مهراب کابلی در شاهنامه بسیار درخشان بود و در قسمتی از داستان به ماجرای تعزیه بسیار خوب پرداخته شده است. با این همه، ماجرای سفر شخصیت به تهران می‌توانست مانند هفت خان رستم باشد که نویسنده روی این موضوع خیلی کار نکرده است و به نظر داستان در شروع به پایان رسیده است؛ بنابراین بهتر است کتاب جلد دوم داشته باشد و در آن ماجرای هریک از شخصیت‌ها بیان شود.
سجاد خالقی، نویسنده کتاب «مرد‌های مرز شرقی» نیز بیان کرد: جشنواره‌های بسیاری در کشور برگزار می‌شود، اما زمانی که به پایان می‌رسد شخص برگزیده به حال خود رها می‌شود. به باور او این مسئله در جایزه داستان حماسی وجود ندارد. ویژگی خوب این جشنواره جریان سازی است.
به گفته او هر فرد معمولی ممکن است یک اسطوره باشد و افراد معمولی می‌توانند حماسه‌های بزرگی خلق کنند. در واقع حماسه را نباید تنها به مرز‌های جغرافیایی مرتبط دانست بلکه گاهی ممکن است در کنار ما قرار داشته باشند. خالقی ادامه داد: ما باید نگاهمان را به حماسه و داستان‌های حماسی تغییر دهیم تا بتوانیم در مورد آن کار کنیم.
در واقع حماسه را باید مردمی‌تر کرده و آن را به اجتماع بیاوریم. او درباره موضوع داستان کتاب توضیح داد: داستان در دوره قاجاریه می‌گذرد. زمانی که مرز‌های ایران و رود هیرمند به دلیل دسیسه‌های انگلیس در خطر است. شخصیت اصلی داستان یک نظامی ایرانی است که از حکومت نا امید می‌شود و با کمک چند همراه شروع به مبارزه کردن می‌کنند تا بتوانند جلو این اتفاق را بگیرند.
خالقی یادآور شد: ایده این اثر را از سال ۹۴ در ذهن داشتم و جایزه داستان حماسی جرقه‌ای در من به وجود آورد تا آن ایده قدیمی را به نگارش درآورم. نوشتن کتاب نیز چهار ماه زمان برد.
گفتگو با برگزیدگان نخستین دوره جایزه «داستان حماسی»