عادل نجفی | شهرآرانیوز - همه‌گیری کووید ۱۹ حکومت‌ها، مدیران شهری و همه ما را به بازنگری درباره آینده شهرها وادار کرده است. افزایش فعالیت‌های اقتصادی به صورت دورکاری بر فعالیت‌های حضوری در دفاتر، الگو‌های حمل‌ونقل و عادات مصرفی شهروندان اثرگذار خواهد بود. از سوی دیگر، افزایش گستره کاربری‌های هوش مصنوعی و اتوماسیون امور می‌تواند تعاریف نیروی کار را تغییر دهد.
در ابتدای شیوع بیماری، شاهد گمانه‌زنی‌هایی درباره «پایان شهرها» به عنوان مراکز ثقل فعالیت‌های علمی، تجاری و فرهنگی بودیم، اما با گذشت زمان، خام بودن این ایده بیشتر مشخص شد هرچند نمی‌توان چالش‌های عظیمی را که بیماری برای کلان‌شهر‌های جهان ایجاد کرد نادیده گرفت. اگرچه نمی‌توان تصویر دقیقی از این آثار درباره شهر‌های مختلف ارائه داد، سیاست‌گذاران، اهالی فناوری و شهرسازان در تلاش برای بهره‌برداری از فرصت ایجادشده برای بازنگری در الگو‌های خود برای ایجاد شهر‌هایی تاب‌آورتر، فراگیرتر و پایدارتر هستند.
بدون تردید، در چنین فضایی، مفهوم «شهر هوشمند» با توانمندی‌های آن در حل مشکلات پیچیده، بیش از گذشته توجهات را به خود جلب می‌کند.
شهر هوشمند به صورت خلاصه به مجموعه‌ای متشکل از اینترنت اشیا و رایانش ابری اشاره دارد که داده‌های مختلف را گردآوری، مدیریت و تحلیل می‌کند تا شهرها را برای شهروندان کارآمدتر کند.
چنین شهری می‌تواند کاربری‌های متنوعی داشته باشد: مدیریت ترافیک مبتنی بر اینترنت اشیا با کاهش تصادفات و حجم ترافیک تا شبکه‌های هوشمند توزیع انرژی که موجب کاهش مصرف و به‌کارگیری بهینه‌تر انرژی‌های تجدیدپذیر است. در سال ۲۰۱۹ و تا پیش از همه‌گیری کووید، ۳۷۹ شهر در ۶۱ کشور پروژه‌های هوشمندسازی را به طور کامل دنبال می‌کردند. برآورد‌های اقتصادی حاکی از ارزش بازار این تحولات تا حدود سه تریلیون دلار تا سال ۲۰۲۳ است.
نظرسنجی از مقامات ۱۶۷ شهر در ۸۲ کشور نیز نشان می‌دهد ۶۵ درصد مدیران شهری بر اهمیت برنامه‌های شهر هوشمند برای مدیریت شهرها در دوران پساکرونا واقف هستند. این دیدگاه‌ها با توجه به تجربیات اندوخته‌شده در دوران کرونا تقویت شده‌اند. برای نمونه، مدیریت شهری شیکاگو با استفاده از سیگنال تلفن‌های همراه به تحلیل الگو‌های رفت‌وآمدی شهروندان پرداخت و رعایت قرنطینه را رصد کرد. شورای شهر هلسینکی با استفاده از بستر‌های سایبری و سامانه‌های تحلیلی به اتخاذ سیاست‌های مبارزه با کووید و اطلاع‌رسانی آن به عموم مردم اقدام کرد.
اگرچه شیوع کووید ۱۹ توانست رویکرد بسیاری از مدیران به اهمیت و ضرورت اتخاذ راهبرد‌های نوین درباره آینده شهرها را تغییر دهد، همه پیامد‌های این همه‌گیری برای شهر‌های هوشمند خوشایند نبود. بحران سلامتی ایجادشده موجب اختلال در روند تأمین بودجه بسیاری از طرح‌های هوشمندسازی شد و مدیران شهری در دوراهی سلامتی و هوشمندسازی، مجبور به انتخاب گزینه اول شدند.
به صورت خلاصه، می‌توان از جمله آثار بلندمدت شیوع کووید ۱۹ بر روند طرح‌های هوشمندسازی را در کاهش بودجه شهرها مشاهده کرد که در نگاهی فراتر، کشور‌ها و دولت‌های ملی را نیز به چالش کشیده است. اما همه شهرها و کشور‌ها در این زمینه رویکرد یکسانی ندارند. برای نمونه، اتحادیه اروپا با توجه به اهمیت مسئله هوشمندسازی در قالب پروژه «نسل آینده اروپا» صندوقی ۷۵۰ میلیارد یورویی برای تسریع در روند بازیابی و اجرای طرح‌های اقتصادی با اولویت طرح‌های دولت الکترونیک و اقتصاد دیجیتال اختصاص داده است. هم‌چین لندن و پنج شهر اروپایی دیگر در قالب برنامه «شهر‌های مشترک» ۲۵۰ میلیون یورو در فناوری‌های هوشمند شهری سرمایه‌گذاری کردند.
اما بودجه تنها چالش آینده شهر‌های هوشمند نیست. یکی دیگر از درس‌های مهم کووید ۱۹ برای مدیریت شهری کلیدواژه «اعتماد» بود. اعتماد مؤلفه بسیار مهمی برای اجرا و عملیاتی‌سازی هر سرویس، محصول یا اکوسیستم دیجیتال است. در سنگاپور که هوشمندترین شهر جهان شناخته می‌شود، از شهروندان خواسته شد با اسکن یک کد QR هنگام حضور در فضا‌های عمومی، اطلاعات هویتی خود را در اختیار مقامات قرار دهند. اگرچه دولت تضمین عدم افشا یا استفاده دیگر از این اطلاعات را داده بود، با فاش شدن استفاده نیرو‌های امنیتی از این اطلاعات، ناامیدی و بی‌اعتمادی وسیعی در جامعه شکل گرفت.
اتخاذ سیاست‌های حامی حقوق شهروندان از سوی مدیران شهری برای حمایت از شهروندانی که خواسته یا ناخواسته با اجرای طرح‌های هوشمندسازی اطلاعات خود را در اختیار مقامات قرار می‌دهند ضرورت دارد.
آخرین، اما مهم‌ترین چالشی که مدیران شهر‌های هوشمند در دنیای پساکرونا باید پیوسته به آن بپردازند مسئله امنیت است. اینترنت اشیا که سنگ بنای شهر‌های هوشمند است می‌تواند مورد نفود مجرمان سایبری قرار بگیرد که نیازمند اتخاذ سیاست‌های پیش‌گیرانه از سوی مدیران شهری است.
بزرگ‌ترین چالش پیش روی «شهر‌های نوآور» چیست؟
شهر‌های هوشمند آینده؛ نوآوری و دیگر هیچ!