پیرامون شخصیت حضرت زهرا (س) چند نکته اساسی وجود دارد. جایگاه حضرت زهرا (س) را وقتی ما می‌توانیم به درستی تبیین کنیم که شخصیت آن بانوی والامقام را در موقعیت و نقش‌های مختلفی که ایشان ایفا کردند، در کنار یکدیگر قرار دهیم تا نقش آفرینی حضرت را در عرصه‌های مختلف دختری، مادری، فرزندی و همسری در ساحت‌های مختلفِ تربیتی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و… ببینیم. نکته بسیار مهمی که درباره حضرت زهرا (س) وجود دارد، این است که ایشان به دلیل اینکه تربیت شده دامان پیامبر (ص) بودند، زیرساخت‌های تربیتی ایشان در زمان کودکی و سایر دوره‌های مختلف زندگی شان در جایگاه الگو به زمان کنونی منتقل شده است.
ازاین رو ما با نوعی از «تربیت» برمبنای سیره ارزشمند پیامبر گرامی اسلام (ص) رو به رو هستیم. از طرفی دیگر ما می‌بینیم که جایگاه اجتماعی حضرت زهرا (س) بسیار ویژه بود؛ چراکه پیامبر گرامی اسلام (ص) در موقعیت‌های مختلف جایگاه این بانو را در جامعه اسلامی و به تبع آن در نظر مسلمانان تعالی می‌بخشیدند و این مسئله سبب شد که نگاه مردم آن زمانه به جایگاه زن تغییر پیدا کند؛ بنابراین تعامل پیامبر (ص) با حضرت زهرا (س) در جامعه‌ای اتفاق افتاد که عملا زن دارای هیچ جایگاه اجتماعی نبود و کسی هیچ حقوقی برای زن قائل نبود. اما پیامبر گرامی اسلام (ص) در چنین شرایطی حضرت زهرا (س) را تکریم می‌کردند.
ما در روایات متعددی داریم که نبی مکرم اسلام (ص) به استقبال حضرت زهرا (س) می‌ایستادند و حتی چندقدمی به دنبال ایشان می‌رفتند و روزانه چند مرتبه زمان گذر از درب منزل حضرت زهرا (س) و امیرالمؤمنین (ع) می‌ایستادند و به اهل آن خانه سلام می‌کردند.
از این رو در جامعه‌ای که دختران را زنده به گور می‌کردند، پیامبر (ص) یک جایگاه ویژه برای زن قائل شدند و همین اقدام، سبب اثر مثبتی در اذهان عمومی شد و باعث تغییر نگرش مردان آن دوره نسبت به زنان شد. به دنبال آن کنشگری حضرت زهرا (س) نیز در موقعیت‌های مختلف در تربیت و اثرگذاری اجتماعی بسیار مؤثر واقع شد. ایشان در موقعیت‌ها و ساحت‌های مختلف در وظایف و جایگاه خویش، نقش آفرینی ویژه‌ای از خود بروز می‌دادند. این بانو در جایگاه دختری «ام ابیها» و در جایگاه همسری، مادری و تعامل با فرزندان نیز بسیار برجسته بودند.
روایات متعددی داریم که ایشان در دوران نوزادی فرزندانشان، شعر‌هایی با الگوسازی ایجاد کرده بودند که منجر به تربیت صحیح، تمدن سازی و جامعه سازی می‌گشت و این اقدام نیز تلنگری به زنان جامعه ماست که در موقعیت‌های مختلفِ مسیر تربیتی فرزندان خود، از هر لحظه و زمان و مکانی استفاده کنند تا الگو‌های رفتاری درست به فرزندان خویش ارائه دهند و همین باعث شد که نسلی از حضرت بر جای بماند که در تاریخ ماندگار شود.
حضرت زهرا (س) به عنوان مرجع همه زنان مدینه و مکه بود. در ابعاد مختلف زندگی آن بانو، نکات مؤثری برای تعالی زندگی مردان و زنان جامعه یافت می‌شود. درحال حاضر نیز ایشان یک الگوی جامع و کامل برای همه بانوان تلقی می‌شوند.
حضرت زهرا (س) در امورات دینی، تربیتی، فرزندپروری و حتی در ایفای نقش اجتماعی به عنوان یک مدرس تمام عیار محسوب می‌شوند. جایگاهی را که نبی مکرم اسلام (ص) در بین مردم برای حضرت صدیقه طاهره (س) ایجاد کردند، ما می‌توانیم تبلور آن را در قالب سه رویکرد اساسی زندگی حضرت مطرح کنیم:
اول اینکه جایگاه مادری حضرت (س) برای پدر که از آن به «ام ابیها» یاد می‌شود، شایسته تبیین دقیق است؛ دوم جایگاه مادری برای فرزندان و اهل بیت (ع) است و سوم اینکه جایگاه همسری برای امیر مؤمنان (ع) بُعد مهم شخصیتی آن حضرت است. امیرمؤمنان (ع) فرمودند هرجا در سختی‌های زندگی در تنگنا قرار گرفتم، زمانی که به چهره حضرت زهرا (س) نگاه می‌کردم، همه سختی‌ها و مشکلات فراموش می‌شد.