به گزارش شهرآرانیوز نه کودکستان هستند، نه شهربازی. جایی هستند میان این دو؛ مکان‌هایی که چندسالی است در شهر مشهد راه اندازی شده اند و از نگاه والدین محل‌هایی تابستانه و زمستانه برای سرگرم کردن فرزندانشان و فرار از فضای آپارتمان به شمار می‌روند و در حقیقت به نام خانه کودک یا خانه بازی شناخته می‌شوند که سابقه‌ای چندان طولانی ندارد؛ مشتری هایشان کودکانی هستند که در قالب اردو از سوی مراکز آموزشی به آنجا آورده می‌شوند یا والدین این مراکز را برای ساعتی سرگرمی و مثلا برگزاری جشن تولد انتخاب می‌کنند.
این‌ها یعنی این خانه‌ها پاتوق کودکانی هستند که مراقبت‌های بیشتری نیاز دارند؛ مراکزی خصوصی که باید حواسشان به استاندارد‌ها و مراقبت‌های آتش نشانی باشد تا حادثه‌ای آن‌ها را غافل گیر نکند. برای نگارش گزارش امروز سری به چند خانه بازی زدیم و موارد ایمنی و استاندارد را از زبان کارشناس آتش نشانی و اداره استاندارد شنیدیم؛ بخشی هم پاسخ‌های اتحادیه مربوط به آن هاست. خلاصه اش این است که اگر مشتری این مراکز هستید، باید حواستان به جزئیات باشد. همان طور که هدف ما بررسی کیفیت ایمنی آن بود.
صفی از دختربچه‌هایی با لباس فرم صورتی از دور نمایان می‌شود. ساعت از ۱۰ صبح گذشته است و همه منتظرند تا وارد خانه بازی شوند. مربیان مهد باید همه را پشت سرهم بفرستند داخل. چنددقیقه بعد وارد می‌شوند، درحالی که هیجان رسیدن به وسایل بازی نمی‌گذارد تا انتها پشت سر هم بمانند. حالا سالن بازی پر از بچه است. چندکودک دیگر هم وارد می‌شوند. تقریبا از همه اسباب بازی‌ها کودکی در حال بالا و پایین رفتن است. از اینجا به بعد فقط می‌شود گاهی چشم انداخت به اینکه تجمع در کدام وسیله بازی کمتر یا بیشتر است.
حواس هیچ کس به جزئیات وسایل نیست؛ مثلا به اینکه آیا سالن، کپسول آتش نشانی یا مسیر خروجی قابل دسترسی دارد یا خیر، وسایل بازی استاندارد دارد یا اصلا جایی می‌شود استاندارد‌ها را مشاهده کرد یا خیر. از همان فاصله ۱۰ یا ۲۰ متری معلوم است قفل بزرگی روی در خروج اضطراری زده اند، اما برای اطمینان به سمت در می‌رویم تا از نزدیک وضعیت را ببینیم. راه خروج از هردو سو بسته است. یعنی مسیر دسترسی به خروج اضطراری وجود ندارد و این برای خارج کردن تعدادی کودک در هنگام حادثه خطرناک است. کارکنان خانه بازی بدون توجه به ورود و خروج ما سرگرم بچه‌ها هستند.
خانه بازی بعدی، طبقه بالای یک مجتمع تجاری معروف است؛ مجتمعی که از افتتاح آن چندسال می‌گذرد، اما به گفته کارشناس سازمان آتش نشانی هنوز پایان کار را از شهرداری نگرفته است. خانه بازی انتهای یکی از طبقات و میان مغازه هاست؛ یک در ورودی نسبتا کوچک دارد. هرچند که فضای خانه بازی هم خیلی عریض وطویل نیست، اما اینکه همان یکی هم محل ورود باشد، هم خروج، نگران کننده است.
علاوه بر این‌ها بچه‌ها و والدینی که در هنگام حادثه بتوانند با ازدحام از آن در خارج شوند، در سالن مجتمع تجاری گیر خواهند افتاد؛ زیرا خانه بازی از خروجی اضطراری طبقه هم فاصله دارد. سالن سقف کوتاهی دارد و همان به غرفه‌های کوچک تقسیم شده است. طبقات بالایی هم هست. آن‌ها هم به همان جمع وجوری اتاق‌های پایین اند. حالا که ساعت ۱۱ صبح است و هنوز خبری از بچه‌ها نیست، اما هنگام شلوغی و ازدحام معلوم نیست چطور می‌توانند کنترلشان کنند.
به خانه بازی سوم درحالی سر می‌زنیم که عصر یک روز سرد زمستانی است. خانه بازی، صبح‌ها مهدکودک است و شب‌ها درِ آن به قصد بازی بر روی کودکان گشوده می‌شود. خانه بازی در حقیقت یک خانه ویلایی است که برای فضای بازی، بازسازی شده است. در ورودی شاید برای کنترل کردن کودکان انتخاب شده است، اما برای خروج آن همه کودک مناسب نیست. اتاق‌های کوچک و سالن آن پر از وسایل بازی است و باید از لابه لای آن‌ها عبور کرد.
اظهارنظر ابتدایی را می‌گذاریم بر عهده مجتبی حکم آبادی، کارشناس ایمنی سازمان آتش نشانی شهرداری مشهد. وی درباره نکته‌های مهم ایمنی فضا‌های بازی با میزان جمعیت بالا می‌گوید: تعیین تعداد و عرض راه‌های خروجی هر فضا با استفاده از ضرایب تجویزی مبحث سوم مقررات ملی ساختمان محاسبه می‌شود.
چنین مکان‌هایی باید پوشش شبکه بارنده داشته باشند و نیز باید جعبه‌های آب آتش نشانی رؤیت پذیر و به تعداد کافی در این مراکز وجود داشته باشد. به گفته او، راه‌های خروجی باید مناسب و دسترس پذیر و به سمت بیرون از سالن بازی باشد. بسته بودن در خروج اضطراری بسیار خطرناک است؛ به ویژه اینکه مخاطب این فضاها، گروه سنی‌ای است که نیاز به مراقبت دارد و خود توان نجات دادن خود را در مواقع بحرانی ندارد. حکم آبادی این نکته را هم اضافه می‌کند که پنل اعلام حریق هم باید در معرض دید قرار داشته باشد.
وی درباره نحوه نظارت سازمان آتش نشانی بر فضا‌های بازی می‌گوید: به طورکلی این مکان‌ها در دسته مراکز تحت کنترل ما نیستند که برای شروع به کار نیاز به تأیید ما داشته باشند؛ مگر اینکه خودشان درخواست داده باشند؛ مثلا برای بوستانی، شهرداری درخواست کرد و ما ایمنی تجهیزات را بررسی کردیم. حکم آبادی با اشاره به مجتمع موردنظری که از آن بازدید کردیم هم نبود مجوز ایمنی سازمان آتش نشانی را تأیید می‌کند.
نام ایمنی و امنیت فضا‌های بازی و تجهیزات که به میان می‌آید، می‌رویم سراغ اداره کل استاندارد و نحوه صدور مجوزهایش. فرشاد فیروزآبادی، معاون اداره اجرای اداره کل استاندارد استان، توضیحاتش را با این جمله تأکیدی آغاز می‌کند که «به طورکلی خود خانه بازی که محلی برای سرگرمی کودکان و تجهیزات داخلی آن قابل جابه جایی است، از شمول استاندارد اجباری خارج است، مگر اینکه بهره بردار از تجهیزاتی مشمول استاندارد استفاده کند.»
او ادامه می‌دهد: بیش از ۹۰ درصد مکان‌هایی که خانه بازی و محل سرگرمی و نگهداری کودکان هستند، تجهیزات مشمول استاندارد اجباری ندارند. فیروزآبادی یادآور می‌شود: معمولا به دلیل فضای کوچک و ارتفاع کوتاه سقف این فضاها، از تجهیزات استاندارد اجباری استفاده نمی‌شود.
درعین حال اگر مجموعه‌ای از ترامپولین چندتخته، بازی‌های بادی (همچون استخر توپ بادی یا غیربادی) استفاده کند، یعنی یکی از این موارد را داشته باشد، مشمول استاندارد اجباری خواهد شد. وی در ادامه این گونه شرایط را شرح می‌دهد: استفاده از ترامپولین تک نفره به صورت مطلق ممنوع است. سازه‌های بادی اگر وجود داشته باشند، باید گواهی نامه بازرسی سالانه بگیرند؛ به این ترتیب که در سامانه شهربازی‌ها ثبت نام کنند، کد محل و کد بهره برداری به آنان تعلق بگیرد و در سامانه، درخواست بازرسی کنند تا بعد از تأیید بازرس، مجوز بهره برداری صادر شود.
این فرایند برای بهره برداری از استخر‌های توپ بادی و غیربادی هم به همین شکل است، اما دیگر تجهیزاتی که اغلب داخل خانه بازی وجود دارد، شامل استاندارد اجباری نیست. ایمنی فضا و مکان پارک بازی هم استاندارد اجباری ندارد و شبیه به قسمت‌های داخلی فضا‌های بازی مهد‌های کودک است؛ چون وسایل قابل حمل یا به اصطلاح پرتابل دارد.
معاون اداره اجرای استاندارد استان می‌افزاید: دو شرط اساسی اجباری شدن استاندارد یک وسیله این است که در مرحله اول، آن وسیله قابلیت جابه جایی و تغییر مکان نداشته باشد. سرسره مشمول استاندارد اجباری است، ولی همین که پرتابل بشود و از جنس پلی اتیلن یا پلیمر باشد و کاربر بتواند جای آن را تغییر بدهد، از شمول استاندارد اجباری خارج خواهد شد. فیروزآبادی می‌گوید: شرط دیگر وجود تجهیزاتی است که به نوعی کاربر به شکل الکترونیکی با وسیله در ارتباط است، مثل گیم و بازی‌های رایانه‌ای که مختص شهربازی هاست.
درعین حال اگر بهره بردار خانه بازی تصمیم بگیرد از بازی رایانه‌ای برای جذب مشتری استفاده کند، باید استاندارد اجباری آن را دریافت کند. همچنین اگر فضای صخره نوردی در خانه بازی ایجاد شود و ارتفاعش کمتر از ۳.۵ متر باشد، شامل استاندارد اجباری خواهد شد. وی در نهایت به این نکته هم اشاره می‌کند که مراکزی در مشهد داریم که به اسم خانه بازی تأسیس شده اند، اما شکل و شمایل و ابعادشان بزرگ‌تر است، به طوری که شبیه شهربازی شده اند. در مجموع ما به صورت مستقیم عنوانی به نام خانه بازی در تفکیک اماکن تفریحی مشمول استاندارد اجباری نداریم.
پس از پرسیدن سؤالات درباره نحوه مراقبت و رعایت نکات ایمنی و با پیگیری‌های بعدی از سازمان‌های مختلف متوجه شدیم که مجوز این خانه‌های بازی از سوی اتحادیه محصولات فرهنگی صادر می‌شود و چهارچوب تعیین شده خودش را دارد. سجاد اسکافی، رئیس اتحادیه محصولات فرهنگی، پاسخگوی سؤالات ماست و با آمارهایش اطمینان می‌دهد که «خوشبختانه در چندسال گذشته هیچ اتفاقی برای هیچ کودکی در خانه‌های بازی نیفتاده است.»
از سال ۱۳۹۷ براساس مصوبه کمیسیون نظارت بر سازمان‌های صنفی سازمان صمت این رسته به اتحادیه ما پیوست. باتوجه به همایشی که با رؤسای اتحادیه‌ها داشتیم، پس از آن این بخش به همه شهر‌های کشور تعمیم داده شد و اتفاق مشترکی بین همه مراکز استان‌ها رخ داد. یعنی ما شروع کننده این مسیر بودیم و پس از مشهد، اصفهان، شیراز، مازندران و همدان همه این مراکز با عنوان بازی‌های تفریحی غیررایانه‌ای در حال فعالیت هستند.
این مراکز با عنوان خانه‌های کودک و خانه بازی، مراحل کسب مجوز را طی کردند و شروع کار با پنج مرکز بود. اکنون بالغ بر شصت خانه کودک از اتحادیه مجوز دارند و حمایت‌های خوبی از طرف خانم نیره عابدین زاده، معاون دادستان و سرپرست دادسرای عمومی و انقلاب ناحیه ۵ مشهد، شد که توانستیم دوره‌های آموزشی تخصصی این حرفه را به کمک سازمان فنی و حرفه‌ای برگزار کنیم.
بله. به طور مداوم دوره‌های فنی و حرفه‌ای را برگزار می‌کنیم و مسئولان این مراکز موظف به شرکت در آزمون هستند. علاوه بر مسئولان این مراکز حتی مربیان و گاه والدین هم به این دوره‌ها علاقه‌مند شده اند. درحقیقت هدف این است که بتوانیم در حوزه بازی، سرگرمی و خلاقیت، فارغ از بحث آموزش وپرورش به بچه‌ها نکاتی را بیاموزیم. این مراکز به طور مشخص در حوزه بازی و خلاقیت فعالیت دارند.
شهربازی‌ها فضا‌هایی مثل پارک ملت و موارد دیگر هستند که به طور مشخص با لوازم و ابزار مکانیکی کار می‌کنند، درحالی که در مراکز ما خبری از ابزار مکانیکی نیست و همه بازی‌ها در حوزه خلاقیت اند. فقط هم تفریح نیست. هوش حرکتی، کلامی و موارد دیگر هم درحین بازی آموزش داده می‌شود. سعی کردیم عملکرد این مراکز را براساس بررسی‌های دانشگاهی بچینیم. اساتید دانشگاه می‌گویند کودکانی که در سنین قبل از دبستان، آموزش ریاضی می‌بینند، در طول دوران تحصیل ریاضی ضعیفی خواهند داشت، یعنی آموزش‌ها باید مفهومی باشد.
بله. اکنون در حدود هفت شهر مشاغل داریم. خانه‌های بازی برخی امکانات شهربازی (همچون سنگ نوردی) را هم دارند.
بعد از اینکه متقاضی وارد سایت صمت می‌شود، الزامات قانونی برای او توضیح داده می‌شود. هرجا که قانون تشخیص داده است، باید مجوز بگیرند و هرجا که نیازی نیست، براساس آیین نامه ملزم به رعایت آن هستند. ما هم یک شیوه نامه برایشان تعیین کردیم که به آن متعهد شدند. ضوابط آتش نشانی و قوانین و مقررات حوزه انتظامی را هم باید رعایت کنند که ما تعیین کردیم؛ مثل ممنوعیت استفاده از بخاری یا آکوستیک بودن پله ها. این روز‌ها دریافت پروانه کسب تسهیل شده است و ما نمی‌توانیم متقاضی را الزام کنیم که مجوز‌های دیگری بگیرد، اما برخی موارد قانونی را خودمان اعلام کرده ایم و تعهد می‌گیریم و شیوه نامه را تحویل می‌دهیم.
دقیقا. خودمان شیوه نامه داریم که با دیگر اتحادیه‌های کشوری یک الگوی ثابت تهیه کرده ایم و این الگو هم ضوابط انتظامی دارد، هم استاندارد‌های قانونی. بازرسانی هم داریم که از بین خود اعضا انتخاب شده اند که بر رعایت چهارچوب تعیین شده نظارت و به طور مداوم به مراکز مراجعه می‌کنند.
خوشبختانه در این پنج سال هیچ شکایت جدی‌ای به ما نرسیده است. شکایتی هم اگر بوده، مربوط می‌شده است به زمان شیوع کرونا که مثلا والدین ناراضی بوده اند که مربی چرا مراقب رعایت شیوه نامه‌ها نبوده یا با دقت به کودک آموزش نداده است. گاهی هم اختلافات مالی است. شکایتی از اینکه آزار و اذیتی رخ بدهد یا حادثه‌ای جسمانی اتفاق بیفتد نداشته ایم. اگر هم آسیبی ببینند، پیگیری می‌کنیم؛ زیرا همه افراد بیمه مسئولیت دارند و در صورت بروز مشکل دیه پرداخت می‌شود.
قانون داشتن مدرک خاصی را الزام نکرده، اما ما به دلیل دغدغه‌ای که داریم، ترجیح می‌دهیم مسئولان این مراکز دارای مدرک مرتبط با حوزه تعلیم وتربیت کودک باشند؛ به همین دلیل آن‌ها را ملزم به شرکت در دوره‌های فنی و حرفه‌ای می‌کنیم.
بنا داریم همچنان دوره‌های آموزش را (که گاهی به صورت کشوری هستند و به تازگی با حضور ۱۶۰ نفر از استان‌های دیگر درمشهد برگزارشان کردیم) ادامه بدهیم.
اگرچه به گفته مسئولان خانه‌های بازی و کودک براساس ضوابط قانونی و تعیین شده راه اندازی و بهره برداری می‌شوند، اما ازآنجایی که همیشه پای سود و منافع مالی در میان است و همیشه هستند کسانی که به اشکال مختلف قانون را دور می‌زنند، این طور به نظر می‌آید که باید مراقبت‌ها را جدی‌تر دنبال کرد.
ما فرصت کوتاهی برای سرزدن به چند مرکز محدود داشتیم، اما به طور حتم مراکزی با مشکلات بیشتر تجهیزات و خدمات وجود دارند. این تنها فرصتی برای طرح موضوع بود تا والدینی که از خدمات این مراکز استفاده می‌کنند، بدانند مجوز آن‌ها از کجاست و چگونه می‌توان نقص‌ها را پیگیری کرد.