الهام ظریفیان | شهرآرانیوز؛ دیوار‌ها در فضا‌های شهری فرصتی برای برقراری ارتباط شهروندان، هنرمندان و سیاست گذاران فرهنگی، اجتماعی و هنری هستند. همچنان که فضای شهری به زیبایی نیاز دارد، می‌تواند به عنوان یک رسانه به بهبود سلیقه، آگاهی و فرهنگ مردم نیز کمک کند. با همین رویکرد بود که اواسط تیرماه فراخوان طراحی نقاشی دیواری ویژه مناطق مشهد از سوی اداره هنری سازمان فرهنگی و اجتماعی شهرداری مشهد منتشر و برای رفع نیازمندی‌های مناطق از همه هنرمندان برای شرکت در فراخوان طراحی نقاشی دیواری ویژه دیوار‌های مدارس، بوستان ها، مجموعه‌های ورزشی و بوستان‌های ویژه بانوان دعوت شد.
مشاهیر بانو، اهمیت خانواده، ارتقای اخلاق اجتماعی و فرهنگ شهروندی، معرفی بازی‌های بومی محلی، جذابیت‌های کتاب و کتا ب خوانی، هویت ملی، داستان‌ها و اشعار کهن ایرانی، هویت دینی و سیره ائمه اطهار و امام رضا (ع) ازجمله موضوعاتی بود که در این فراخوان بر آن‌ها تأکید شده بود. در این گزارش معاون فرهنگی و هنری سازمان اجتماعی شهرداری مشهد جزئیات بیشتری از این فراخوان ارائه می‌دهد. در ادامه به سراغ داوران این رویداد رفتیم و نظر آن‌ها را درباره آثار رسیده پرسیدیم.
محمد اسکندری نژاد، معاون فرهنگی و هنری سازمان فرهنگی و اجتماعی شهرداری مشهد، با ذکر جزئیاتی از فرایند برگزاری فراخوان طراحی دیوارنگاری ویژه مناطق مشهد در سال ۱۴۰۳ می‌گوید: این فراخوان ۱۶ تیر امسال در راستای زیباسازی شهر توسط اداره امور هنری سازمان فرهنگی و اجتماعی شهرداری مشهد منتشر شد. مهلت ارسال طرح‌ها تا ۲۸ تیر بود که پس از درخواست‌های مکرر هنرمندان تا ۶ مرداد تمدید شد.
او با بیان اینکه اجرای این دیوارنگاره‌ها به عهده مناطق شهرداری است، اضافه می‌کند: در این فراخوان پنج مکان شامل فضای سبز و بوستان ها، مدارس، دیوار‌های کوچک، زمین‌ها و مجموعه‌های ورزشی و مساجد معرفی شده بود.
اسکندری نژاد می‌افزاید: تفاوت این فراخوان با فراخوان‌های سال‌های قبل اضافه شدن یک بخش ویژه برای بوستان بانوان بود. طبق نظر و صورت جلسه کمیسیون بانوان، طرح‌های نقاشی دیواری برای معرفی مشاهیر بانو در زمینه‌های مختلف علم و دانش، فرهنگ و هنر، شعر و ادب، انقلاب اسلامی و رشادت‌های بانوان در این زمینه‌ها باید در نظر گرفته شوند.
این مسئول می‌گوید: داوری آثار در ۱۴ مردادماه با حضور استادان، حسین ششکلانی، سیدطاهر موسوی، و عمار سالخورده حقیقی که در زمینه نقاشی و گرافیک دارای تخصص هستند، انجام شد. در این مرحله از میان ۳۷۰ اثر ارسالی، ۱۳ اثر در مرحله اول انتخاب شدند. این آثار در مرحله بعد باید اصلاحات مدنظر داوران را اعمال کنند. پس از این مرحله، طرح‌ها دوباره توسط داوران بررسی می‌شوند و نتیجه نهایی در سایت و رسانه‌های امور هنری اعلام خواهد شد.
عمار حقیقی، هنرمند نقاشی دیواری و داور این فراخوان که سابقه سیزده سال طراحی و اجرای نقاشی دیواری را در مشهد دارد، می‌گوید: سال اولی است که به عنوان داور دعوت شدم، اما بسیاری از طرح‌های ارسالی به آثاری که در گذشته اجرا شده اند، شباهت داشتند. معمولا هنرمندانی که در این فراخوان شرکت می‌کنند، کار‌هایی را که در گذشته تأیید و اجرا شده اند، الگو قرار می‌دهند و متناسب با آن‌ها طرح می‌زنند.
او می‌افزاید: بسیاری از کار‌ها کپی بودند و بسیاری نیز با هوش مصنوعی طراحی شده بودند که همه این آثار در همان مرحله اول رد شدند. بعضی طرح‌ها قابلیت اجرایی متناسب با فراخوان را نداشتند. بعضی طرح‌ها متناسب با اندازه‌های دیوار‌های مدنظر نبودند و بسیاری از طرح‌ها نیز مشکل مبانی هنرهای تجسمی داشتند. در نهایت درصد کمی از طرح‌ها موردتوجه داوران قرار گرفتند.
این هنرمند تأکید می‌کند: یکی از معیار‌های اصلی، اجراپذیربودن طرح‌ها بوده است، چون این طرح‌ها قرار است از سوی مناطق اجرا شوند و مجریان مناطق مقرون به صرفه بودن آن‌ها را در نظر می‌گیرند. قوانین نقاشی دیواری که در همه جا ثابت است، معیار اصلی دیگری بود که سعی کردیم طرح‌های متفاوت تری نسبت به سال‌های گذشته انتخاب کنیم.
سالخورده حقیقی با بیان اینکه به دلیل مسائل مالی استقبال کمی از سوی هنرمندان صورت گرفته است، می‌گوید: در چند سال گذشته شهرداری پرداخت‌های منظمی نداشته است و به همین دلیل هنرمندان حرفه‌ای کمتر وارد شده اند. باید وضعیتی فراهم شود که هنرمندان حرفه ای‌تر وارد این عرصه شوند و طرح‌های متفاوتی را ارائه کنند تا نقاشان نوپا و دانشجویان بتوانند از این طرح‌ها ایده بگیرند.
او پیشنهاد می‌کند خانه هنرمندان قبل از انتشار چنین فراخوان‌هایی کارگاه‌هایی برگزار کند و نشانه‌ها و مواردی را که قرار است مدنظر قرار دهند، به طراحان عرضه کنند تا هنرمندان متوجه شوند در چه فضایی باید اثر خلق کنند. او تأکید می‌کند: البته این موضوع درباره نقاشی دیواری‌های مناطق چندان نمی‌تواند صدق کند، چون مجریان به زیادبودن متراژ دیوار و مسائل مالی بیشتر از بعد هنری توجه می‌کنند.
حسین ششکلانی، نقاش، گرافیست و هنرمند شناخته شده هنرهای شهری و دیگرداور فراخوان طراحی نقاشی دیواری ویژه مناطق، به بخش ویژه این فراخوان برای زیباسازی بوستان بانوان اشاره می‌کند و می‌گوید: پیشنهاد من این است که بانوان، خودشان به فرم خاصی در بخش بوستان‌های بانوان دست یابند. این اتفاق مستلزم تجربه‌های بیشتر در زمینه‌های موضوعی، تلاش مداوم و مطالعه تصویری و شناختی در این حوزه، توسط بانوان طراح است.
او می‌افزاید: برای ایجاد چنین فضای حرفه‌ای زحماتی کشیده شده است که دانشجویان و هنرجویان باید از این فرصت‌ها نهایت استفاده را ببرند، چراکه هم از نظر کسب تجربه هنری و بالابردن مهارت نقاشی در فضای باز و هم از نظر آورده مالی و تجربه کسب وکار در این حوزه می‌تواند مفید باشد.
سیدطاهر موسوی، نقاش شناخته شده مشهدی و دیگرداور این جشنواره، نیز با اشاره به اینکه داوری طبق موضوعات و بخش‌های مختلف فراخوان صورت گرفته است، می‌گوید: قابلیت اجرای طرح ها، مطابقت با فضای شهری از نظر فرم و رنگ و جدیدبودن آن‌ها از مواردی بود که در داوری‌ها مدنظر قرار دادیم.
تفاوت مثبت جشنواره امسال با سال‌های گذشته اختصاص موضوعی با عنوان بانوان مشهدی بود که قرار است در جا‌هایی مانند بوستان‌های بانوان اجرا شوند. در همین موضوع چند طرح خوب ارسال شده بود که جدید و خلاقانه بودند و فکر می‌کنم بازخورد خوبی داشته باشند.
او می‌افزاید: کمتر اتفاق می‌افتد که هنرمندان به طرح‌های جدید فکر کنند. آن‌ها معمولا سعی می‌کنند مشابه کار‌هایی که قبلا اجرا شده اند، طرح بزنند. ما هرسال سعی می‌کنیم طرح‌هایی با موضوعات جدید و خلاقانه را انتخاب کنیم، بااین حال خیلی از هنرمندان به دنبال این هستند که بدانند سال‌های قبل چه طرح‌هایی پذیرفته شده اند که همان طرح‌ها را تکرار کنند.
برای مثال چیزی که در سال‌های گذشته خیلی تکرار شده، آوردن نشانه‌هایی از نقاشی ایرانی و نگارگری در طرح هاست. ما سعی کردیم دیگر چنین طرح‌هایی را قبول نکنیم تا ببینیم چه طرح‌های جدید دیگری می‌آیند که با معنای شهر و مشهد سازگاری دارند.
این هنرمند با بیان اینکه در این فراخوان هم هنرمندان مطرح و هم هنرمندان تازه کار و دانشجویان طرح می‌دهند، می‌گوید: کیفیت آثار هرسال رو به نزول است. رقمی که شهرداری در چند سال گذشته برای طرح‌ها پرداخته است، برای خیلی از هنرمندان نمی‌صرفد، به همین دلیل هنرمندان قوی‌تر معمولا شرکت نمی‌کنند.
موسوی تأکید می‌کند: اگر شهرداری حمایت مالی بهتری از این فرایند داشته باشد، اتفاقات خوبی می‌افتد، ولی تا زمانی که پول خوب نباشد، کار خوبی هم درنمی آید. هنرمندان مطرح زیادی در مشهد داریم که به دلیل اوضاع مالی بهتر با شهر‌های دیگری مانند تهران کار می‌کنند. اگر این وضع بهبود نیابد، کمتر کسی حاضر می‌شود برای این جشنواره کار کند.