قبل از بحث درباره اینکه گمرک چگونه می‌تواند به اقتصاد ملی هر کشور کمک کند، بیان یک درک کلی از رقابت پذیری اقتصادی، مفید است؛ زیرا اغلب این مفهوم در بحث‌های مربوط به سیاست عمومی ملی، نامشخص یا اشتباه تفسیر می‌شود. رقابت‌پذیری اقتصادی به‌معنای رقابت بین مشاغل در هر صنعت است و کسب‌و کار‌ها برای جذب مشتریان با یکدیگر رقابت می‌کنند.
در‌این فضا برخی کسب‌وکار‌ها اگر تعداد کافی مشتری به‌دست نیاورند یا هزینه‌های عملیاتی زیادی داشته باشند، شکست خواهند خورد و از بازار خارج می‌شوند. با‌این‌حال، در سطح ملی، رقابت نباید به‌طور‌کامل به‌معنای رقابت بین کشور‌ها بر سر مسائل اقتصادی یا تجاری باشد.
در‌این‌میان، گمرک نهادی ضروری برای کشور جهت تأمین درآمد، تسهیل تجارت و صیانت از جامعه محسوب می‌شود و به‌عنوان مرزبان اقتصادی کشور، نقش مهمی در وصول درآمد‌های دولت و همچنین اجرای سیاست‌ها و خط‌مشی‌های اقتصادی‌بازرگانی کشور دارد. استان خراسان رضوی به‌دلیل هم‌جواری با کشور‌های آسیای میانه و نیز غنی‌بودن از نظر تولیدات کشاورزی و صنعتی از جایگاه ویژه‌ای در‌زمینه صادرات کالا‌های غیرنفتی و نیز ترانزیت کالا برخوردار است. عمده معطلی کالا در گمرک به‌دلیل تشریفات گمرکی است که شامل اظهارنامه گمرکی، ارزیابی، کارشناسی و درنهایت صدور پروانه است.
این فرایند برای کالا‌های صادراتی سه‌چهار ساعت و کالا‌های وارداتی ۲۴تا۴۸ ساعت طول می‌کشد. کالا‌هایی که صادرات و واردات می‌شوند، حتما باید استاندارد، پروانه بهداشتی، زمان قرنطینه‌ای و چکاپ محیط‌زیستی انجام دهند که قطعا سیر این مراحل زمان می‌طلبد؛ اما عمده معطلی کالا‌ها در گمرک مربوط به ثبت سفارش و کد ارسالی تخصیص ارز است که از طرف بانک مرکزی انجام می‌شود.
کالایی که همه مجوز‌های قانونی را گرفته باشد و هیچ مشکلی در مجوز سازمانی نداشته باشد، عمدتا معطلی زیادی ندارد. گمرک ایران به‌منظور کاهش ماندگاری و رسوب کالا که مربوط به تشریفات خارج‌از‌گمرک است، دستورالعملی صادر کرده است که طبق آن، مقرر شده است سازمان‌های ارائه‌دهنده مجوز، ظرف مدت یک هفته، مجوز را صادر کنند تا کالا ترخیص شود.
بیش از ۹۹درصد کالا‌های صادراتی، چون تمامی مجوز‌ها را در داخل گرفته‌اند، نهایت معطلی و ماندگاری کالای آنها سه‌چهار ساعت است. واردات کالا، چون از نظر سلامت و استاندارد و بهداشتی مهم است، قطعا به زمان طولانی‌تری نیاز دارد. عمده معطلی کالا‌ها در گمرک مربوط به تخصیص ارز از بانک مرکزی است که باید مجوز ثبت سفارش را به واردکننده بدهند. سامانه‌های گمرک به‌صورت الکترونیکی برخط و دوراظهاری است.
سامانه جدیدتری هم در گمرک به‌کارگیری می‌شود که کمبود‌ها و نواقص قبلی را برطرف می‌کند. استفاده از دستگاه‌های کنترلی، سگ‌های موادیاب در مرز‌ها و... از این دسته از تجهیزات هستند. در گمرک خراسان رضوی، بیش از دو سال است که انبار‌های اختصاصی در سطح استان برای واحد‌های تولیدی در نظر گرفتیم که کالا را در انبار دپو می‌کنند.
این مزیت باعث می‌شود کالا با شرایط خاص ماده اولیه، در شرایط مطلوب نگهداری شود؛ بنابراین هیچ خسارتی به کالا وارد نمی‌شود. در‌این‌صورت هزینه‌های درخورتوجهی مانند انبارداری، تخلیه و بارگیری حذف می‌شود.
نکته دیگر اینکه در گمرک، اصطلاح «کار‌چاق کن» نداریم. معمولا افرادی که به گمرک مراجعه می‌کنند، دانش کافی دارند و، چون مدام با گمرک سروکار دارند، از قوانین گمرکی مطلع‌اند؛ ولی در گمرک، افرادی به‌عنوان «حق‌العمل‌های گمرکی» داریم که این افراد رسمی هستند و به‌نیابت از واحد‌های تولیدی، تشریفات گمرکی را انجام می‌دهند که رسما به‌عنوان کارگزاران گمرکی شناخته می‌شوند.