ارزش و پاداش تحصیل حسن خلق در ماه مبارک رمضان

همه ما به‌واسطه قوه و میل به کمال در طلب پیشرفت و رسیدن به نسخه‌ای بهتر از آنچه در اختیار داریم، هستیم؛ این روحیه کمال‌طلبی در انسان خوب است که فقط در خواست امکانات مادی و دنیوی خلاصه نشود و انسان برای خودش هم برنامه‌ای برای کسب فضائل و درک مقامات کمال مهیا کند. کما این‌که هر انسانی در خودش ویژگی‌های منفی و ناپسندی را پیدا می‌کند که برای رفع آن کافی است نفس خودش را به محاسبه بکشاند و در ترازوی وجدان به خودش نظر کند.

از این رو می‌گویم به‌دنبال بهتر شدن هستیم و تلاش می‌کنیم به نسخه‌ای بهتر از آنچه هستیم، تبدیل شویم.

«تحصیل حسن‌خلق» در نظام اخلاق اسلامی از جایگاه عالی برخوردار است. برخی افراد براساس جبر غریزه، محیط، مزاج یا اقتصاد، اخلاق انسان‌ها را مبتنی‌بر عواملی خارج از اراده آنها می‌شمارند، از این‌رو تغییر اخلاق را غیرممکن و محال یا بسیار سخت می‌دانند. اما از دیدگاه اخلاق اسلامی، تغییر اخلاق امکان‌پذیر است و سرنوشت اخلاقی هر انسان دراختیار خود اوست. تزکیه نفس و تهذیب نفس و اصلاح اخلاق انسان‌ها، فلسفه بعثت پیامبران الهی به‌ویژه آخرین پیامبر خدا و بهترین آنها حضرت محمد (ص) است.

به حکم آیات قرآنی و احادیث اهل‌بیت (ع)، تحصیل حسن‌خلق، وظیفه هر فرد و تکلیف اخلاقی هر مسلمان است. این مأموریت بشر در تلاش و کوشش برای اصلاح اخلاق خویش، نشان‌دهنده درستی نظریه امکان تربیت است.

امام رضا (ع) از پدران خویش و از پیامبرخدا (ص) درباره ظرفیت‌ها و امتیاز‌های ماه رمضان چنین نقل کرده‌اند: «ای‌ها الناس من حسن منکم فی هذا الشهر خلقه، کان له جوازاً علی الصراط یوم تزل فیه الاقدام:‌ای مردم! هر کس از شما در این ماه خلقش را نیکو کند، تلاش او در راه تحصیل حسن‌خلق، جواز عبور او از پل صراط در روزی است که قدم‌ها در آن می‌لغزد». (بحارالانوار، ج ۹۶، ص ۳۵۷) در این حدیث نبوی‌رضوی، کوشش برای تحصیل اخلاق زیبا و نیکوسازی اخلاق فردی و اجتماعی خویش در ماه مبارک رمضان، ارزش و پاداش بی‌نظیری دارد و مدرک گذر به‌سلامتی از گذرگاه صراط در روز قیامت است.

اقدام‌ها و طرح و برنامه انسان برای تحصیل حسن‌خلق و تبدیل سوءخلق به حسن‌خلق، آن‌قدر در سرنوشت وی سودمند و مؤثر است که او را به خوشبختی و سعادت و رهایی از آتش جهنم و گذر از پل صراط و ورود به بهشت می‌رساند.

در حدیث دیگری، امام‌رضا (ع) فرموده‌اند که پیامبرخدا (ص) درباره اهمیت و اثر تلاش در راه تحصیل حسن‌خلق در ماه رمضان فرمودند: «و من حسن فیه خلقه غفرا... له: هرکه در ماه رمضان خلقش را نیکو سازد، خداوند او را بیامرزد». (بحارالانوار، ج ۹۶، ص ۳۶۱).

در این حدیث نیز ظرفیت ماه رمضان و روزه برای تحصیل حسن‌خلق، یادآوری شده و پاداش تلاش در راستای تحسین خلق در ماه رمضان، غفران و آمرزش الهی معرفی شده است، بنابراین روزه‌داری در ماه رمضان که روزه در آن واجب است، می‌تواند باعث تحصیل حسن‌خلق شود.

روزه و ماه رمضان، ظرفیت و استعداد پالایش اخلاق انسان‌ها و رهایی آنان از رذایل اخلاقی و سوءخلق و آراستگی آنان به مکارم و فضایل اخلاقی و حسن خلق را دارد و سزاوار است روزه‌داران در ماه رمضان که در آن شرایط تحصیل حسن‌خلق فراهم است و پاداش سرنوشت‌ساز دارد، بااراده و برنامه در راه تحصیل حسن‌خلق و اصلاح اخلاق خویش گام بردارند.