محمدمعین وطن‌خواه | شهرآرانیوز؛ یکی از جرایمی که در تعالیم دینی به طور مکرر به آن اشاره شده و حتی برای آن مجازات خاصی نیز در نظر گرفته شده، جرم خیانت در امانت است. از نگاه قانون، خیانت به معنای پیمان‌شکنی و نقض عهد است، و امانت در اصطلاح عبارت از مالی است که به وسیله یکی از عقود یا به حکم قانون نزد شخصی باشد.
به طور کلی حفظ امانت دیگران امری اخلاقی است که ضرورت انجام آن بر هیچ‌کس پوشیده نیست؛ از همین رو خیانت در امانت در قانون مجازات اسلامی جرم بوده و برای مرتکبان آن مجازات تعیین شده است. در این شماره ابتدا به تعریف و میزان مجازات این جرم پرداخته و سپس، نحوه شکایت و مراحل رسیدگی به آن را بررسی می‌کنیم.
نکته مهم درباره جرم خیانت در امانت این است که در این جرم فرد به دلخواه و رضایت خود فرد دیگر را امین می‌داند و اموالش را در اختیار او قرار می‌دهد و کسی که به او اعتماد شده صاحب مال را با رفتار متقلبانه فریب نمی‌دهد.
در جرم سرقت، مرتکب مال غیر را به طور مخفی می‌رباید، اما در جرم خیانت در امانت فرد به دلخواه خود مالش را در اختیار دیگری قرار می‌دهد.
تفاوت کلاهبرداری با خیانت در امانت این است که در کلاهبرداری، نتیجه جرم، بردن مال غیر است، در حالی که بهره برداری کلاهبردار از آن مال نیز شرط است، اما در جرم خیانت در امانت، فقط ورود ضرر به مالک یا متصرف شرط است.
در قانون مجازات اسلامی، خیانت در امانت دارای دو جنبه جرم است و حتی اگر شاکی پرونده رضایت دهد، مجرم باید مجازات جنبه عمومی جرم را طی کند.
مجازات جرم خیانت در امانت، در قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲، حبس از ۶ ماه تا ۳ سال، تعیین شده است. یعنی، حداقل مجازات، برای مرتکب این جرم، ۶ ماه و حداکثر میزان مجازات، ۳ سال در نظر گرفته شده است.
ارتکاب جرم خیانت در امانت می‌تواند به وسیله شخص حقیقی یا حقوقی انجام شود. اگر مجرم شخص حقیقی باشد، در صورت اثبات جرم، مجازات می‌شود، اما اگر این جرم به وسیله شخص حقوقی انجام شود، مدیر موسسه مجازات می‌شود.
مرجع ذی‌صلاح برای رسیدگی به جرم خیانت در امانت مانند دیگر جرایم عمومی در مرحله تحقیق و تعقیب دادسرای عمومی و در مرحله رسیدگی و صدور حکم، دادگاه کیفری است.
همان‌طور که بیان شد، اگر مالی از سوی مالک در اختیار شخص دیگری قرار گرفته باشد و آن فرد از مال به ضرر مالک یا به نفع خود استفاده کند، جرم خیانت در امانت را مرتکب شده است.
طبق ماده ۶۷۳ و ۶۷۴ قانون مجازات اسلامی مصادیقی برای این جرم وجود دارد. به طور مثال، امتناع شخص امین از بازگرداندن امانت یا صرف نکردن آن در راهی که خواست امانت‌دهنده بوده از مصادیق این جرم است.
از دیگر مصادیق این جرم آن است که شخص از مُهر یا چک سفید امضایی که به او سپرده شده یا به هر طریق به دست آورده است، سوء‌استفاده کند.
نکته مهم دیگر این است که در زمان اعلام جرم ابتدا باید ثابت شود که اساساً مالی به فرد موردنظر سپرده شده است یا نه. در صورتی که شاکی نتواند ثابت کند مال مورد نظر را به فرد امین سپرده است، نمی‌توان این جرم را اثبات کرد.
از آنجایی که خیانت در امانت جزو جرایم کیفری محسوب می‌شود و دادگاه صالح رسیدگی به آن نیز مراجع کیفری هستند، ابتدا باید شکایت‌نامه‌ای تنظیم شده و به دادسرا فرستاده شود.
برای تنظیم شکایت‌نامه ابتدا باید شرح مفصلی برای اثبات ادعا نوشته شود. این توضیح شامل موضوع جرم، مشخصات کامل متهم یا متهمان و زمان و مکان وقوع جرم است.
پس از طی این مرحله، دادسرا شکایت‌نامه را بررسی کرده و تحقیقات مقدماتی را انجام می‌دهد. چنانچه مدارک موردتأیید باشد، کیفرخواست برای رسیدگی به دادگاه فرستاده خواهد شد.