عراق یکی از کشور‌های جنوب غرب آسیاست که با کشورهای ایران، کویت، سوریه، ترکیه، اردن و عربستان سعودی مرز مشترک دارد. در این کشور جمعیتی بیش از ۳۷میلیون نفر زندگی می‌کنند که ۷۵ تا ۸۰ درصد آن‌ها عرب، ۱۵ تا ۲۰درصد کرد، ترکمن و آشوری و ۵درصد را قومیت‌های دیگر تشکیل می‌دهند.

جغرافیا

مساحت تقریبی کشور عراق ۴۳۸هزار و ۳۱۷کیلومترمربع است که این مساحت تقریبا یک‌چهارم مساحت ایران است و کشور عراق را از این لحاظ در رده پنجاه‌وهشتمین کشور پهناور جهان قرار داده است. به‌لحاظ جغرافیایی بیشتر سرزمین عراق پست و هموار و گرمسیری است. غرب عراق کویر است و شرق آن جلگه‌های حاصلخیز، ولی بخشی از کردستان عراق (شمال شرق) کوهستانی و سردسیر است. همچنین عراق از بزرگ‌ترین کشور‌های دارای منابع نفت است. این کشور ۱۴۳میلیارد بشکه ذخایر تأییدشده نفتی دارد. کرد‌ها در نواحی شمال و شمال شرقی عراق، که به کردستان عراق مشهور است، زندگی می‌کنند و از لحاظ فرهنگی، زبانی و پوشش با عرب‌ها متفاوت‌‌اند.

کشور عراق از نظر ساختار اجتماعی‌فرهنگی به ۳حوزه کاملا متفاوت تقسیم می‌شود؛ در حوزه مرکزی عراق اعراب سنی، در شمال کرد‌ها و در جنوب شیعیان سکونت دارند و هرکدام از این گروه‌ها دارای شاخصه‌های فرهنگی و اجتماعی خاص خود هستند. البته در کنار این ۳گروه اصلی، هویت‌های فرهنگی‌اجتماعی کوچک‌تری مانند ترکمن‌ها، آشوری‌ها و یزیدی‌ها نیز وجود دارند که دارای فرهنگ و عقاید متمایزی هستند.

مردم

شهروندان عراقی را از نظر مذهبی باید به ۲گروه بزرگ اسلامی شیعه و سنی تقسیم کرد که به‌لحاظ ترکیبی حدود ۶۰درصد مردم عراق شیعه، ۳۷درصد سنی و ۳درصد پیروان ادیان دیگرند ازجمله مسیحیان، یهودیان، آشوریان و... . شیعیان که اکثریت جمعیت عراق را تشکیل می‌دهند، بیشتر در مناطق جنوبی و مرکزی عراق ساکن‌اند.

وجود مقبره امامان شیعی در شهر‌های مقدس عراق همچون کربلا و نجف و همچنین وجود حوزه علمیه نجف و درنتیجه حضور دائمی علمای شیعی در این شهر‌ها باعث تقویت فرهنگ شیعی شده و این امر شیعیان عراق را از نظر فرهنگی به ایرانیان شیعی‌مذهب نزدیک کرده است. بعد از سرنگونی حکومت صدام، شیعیان عراق قدرت و نفوذ بیشتری پیدا کرده‌اند و می‌تواند خیلی آزادانه‌تر راجع به هویت مذهبی خود صحبت کنند.

در کنار مسلمانان شیعی‌مذهب، اعراب سنی بخش دیگری از ساختار فرهنگی‌اجتماعی عراق را تشکیل می‌دهند که براساس قومیت عربی و مذهب سنی ایجاد شده و به‌دلیل حاکمیت اقلیت اعراب سنی در طول دهه‌های گذشته در عراق تقویت شده است. عربی و کردی زبان‌های رسمی مردم عراق است. البته زبان‌های دیگری مانند ترکی آذربایجانی (ترکمن‌های عراق)، فارسی، لری فیلی، کلدانی نو (از زبان‌های آرامی)، ارمنی، آشوری، دوماری (زبان کولی‌ها)، گورانی (از شاخه شمال غربی زبان‌های کردی) و... نیز در این کشور صحبت می‌شود.

نظام سیاسی

دولت مرکزی عراق که پیش از انقلاب اسلامی ایران و به‌واسطه قرارداد الجزایر با ایران اختلافاتی داشت، درنهایت پس از انقلاب اسلامی و در شهریورماه۱۳۵۹ به مرز‌های غربی ایران حمله کرد؛ اقدامی که مقدمه جنگ طولانی و تمام‌عیار ۲کشور همسایه شد و صد‌ها هزار نفر در این جنگ هشت‌ساله جان خود را از دست دادند.

حضور صدام در رأس هرم قدرتی عراق که در دهه۷۰ میلادی قدرت را از نخسین رئیس‌جمهور عراق، یعنی احمد حسن‌البکر، گرفت، مقدمه ناامنی‌های فراوانی در عراق شد که جنگ هشت‌ساله علیه ایران فقط یک نمونه آن بود. با پذیرش قطعنامه۵۹۸ از سوی ایران و عراق و بازگشت ۲کشور به مرز‌های مندرج در قرارداد الجرایز، صدام به کویت حمله و مقدمه آغاز جنگ خلیج‌فارس را فراهم کرد.

نوع حکومت‌داری صدام در عراق درنهایت سبب شد دولت آمریکا در اواخر زمستان۱۳۸۱ به این کشور حمله نظامی کند و مقدمه سقوط دولت صدام را فراهم کند. یک روز بیشتر به نوروز۱۳۸۲ (۲۰ مارس۲۰۰۳) نمانده بود که آمریکا با تشکیل یک ائتلاف به عراق حمله کرد. این کشور دست‌نکشیدن عراق از برنامه سلاح‌های کشتار جمعی را که خلاف قطعنامه۶۸۷ شورای امنیت بود، به‌عنوان دلیل این تهاجم اعلام کرد.

درگیری‌ها در سال۲۰۰۸ در عراق ادامه پیدا کرد و نیرو‌های مسلح تازه‌آموزش‌دیده عراقی با شبه‌نظامیان درگیر شدند. دولت عراق توافقی را با آمریکا امضا کرد که نیرو‌های مسلح آمریکا را ملزم به خروج از شهر‌های عراق تا ۹تیر۱۳۸۸ و خروج از کل خاک عراق تا ۱۰دی۱۳۹۰ می‌کرد.

جنگ داخلی

با خروج نیرو‌های آمریکایی در سال۱۳۹۰ ناآرامی‌ها ادامه یافت و عراق دچار بی‌ثباتی سیاسی شد. بهار عربی در بهمن۱۳۸۹ به عراق رسید و مخالفت‌ها در شهر‌ها گسترش یافت، اما مخالفت‌های ابتدایی نتوانستند دولت را ساقط کنند. ائتلاف میهنی عراق که گفته می‌شود بزرگ‌ترین مجموعه سنیان عراق است، به‌دلیل آنکه دولت عراق را تحت‌سیطره شیعیانی می‌دانست که می‌خواهند سنی‌ها را کنار بزنند، مجلس عراق را به‌مدت چند هفته در ماه‌های پایانی سال۱۳۹۰ تحریم کرد.

گروه‌های شبه‌نظامی سنی در سال۲۰۱۳ حملات زیادی را علیه اکثریت شیعه عراق انجام دادند تا اعتماد عمومی به دولت نوری المالکی را زیر سؤال ببرند. جنگ‌طلبان عضو دولت اسلامی عراق و شام در سال۱۳۹۳ کنترل بخش‌های وسیعی از عراق ازجمله شهر‌های بزرگی مانند تکریت، فلوجه و موصل را به‌دست آوردند و باعث شدند صد‌ها هزار نفر از خانه و کاشانه خود فرار کنند و در ادامه این گروه‌ها که اقدامات تروریستی خود را گسترش دادند، به شکل‌گیری گروه تروریستی داعش کمک کردند؛ گروهی تروریستی که زمینه جنگ‌های داخلی طولانی در عراق را فراهم کرد و درنهایت با کمک‌های ایران و دیگر کشور‌های متحد از پا در آمد.

مدیریت سیاسی عراق به‌شکل فدرالی است و دولت فدرال عراق تحت قانون اساسی فعلی به‌شکل یک جمهوری فدرالی دمکراتیک پارلمانی اسلامی تعریف می‌شود. دولت فدرال شامل قوای مجریه، مقننه و قضائیه و کمیسیون‌های مستقل متعدد دیگر است. جدا از دولت فدرال مناطق (مشتمل بر چند استان)، استان‌ها و بخش‌هایی وجود دارند که طبق قانون دارای اختیاراتی هستند.