به گزارش شهرآرانیوز؛ قرار بود در قالب طرحی به اسم «پزشک خانواده»، همه اعضای یک خانواده به‌ویژه در بافت‌های مسکونی زیر ۲۰هزار نفر، از پزشک معتمدی برخوردار شوند. طرحی که اساس آن این‌گونه برنامه‌ریزی شده بود که دست‌کم پرونده پزشکی این افراد زیر نظر یک پزشک معتمد قرار گیرد. نکته دیگر دسترسی به پزشک بود. به عبارت دیگر با هر نوع کسالت، اعضای یک خانواده می‌توانستند در کمترین زمان ممکن و با طی کردن کمترین مسافت ممکن، خودشان را به طبیب برسانند. اما چه می‌شود که این طرح همه‌جانبه که قرار بود در گام دوم اجرا برای کلان‌شهر‌ها و به‌ویژه مشهد نیز اجرایی شود، نصفه‌نیمه رها می‌شود و به تعبیری، نافرجام باقی می‌ماند؟
«پزشک خانواده ایده خوبی است، اما ظاهرا با توجه به کمبود پزشک و جمعیت زیاد شهر مشهد این طرح برای شهر ما جنبه عملی پیدا نکرده است. لطفا مسئولان پیگیر باشند که این طرح در شهر مشهد نیز تحقق پیدا کند تا برای همه خانواده‌ها امکان دسترسی به پزشک در همه ساعات وجود داشته باشد. باید هر خانواده یک پزشک معتمد داشته باشد تا در همه موارد بتوانند با پزشک خانواده مشورت کنند و با راهنمایی وی حتی به پزشکان متخصص ارجاع شوند.»
«اصل طرح پزشک خانواده خوب است ولی باید ایرادات آن رفع شود. باید طرح پزشک خانواده زیر نظر پزشک معین برای همه خانواده‌ها اجرا شود. بیمه تکمیلی هم باید برای این نوع طرح‌ها اجرا شود، زیرا ماهیت این نوع طرح‌ها تسهیل درمان است.»
«طرح پزشک خانواده در برخی شهرستان‌ها به درستی اجرا نمی‌شود، فقط باید دوبار هزینه ویزیت بدهیم. ساعت۱۲ شب هیچ پزشک خانواده‌ای وجود ندارد. اگر فرزندمان مریض شود یا حالمان مساعد نباشد چه کنیم؟ این طرح مشکلات و نقایص زیادی دارد. در طرح پزشک خانواده باید یک پزشک برای تمام اعضای خانواده باشد و هر لحظه قابل دسترسی باشد، نه اینکه هر کدام از افراد خانواده یک پزشک آن هم در نقاط مختلف و فقط در روز‌های اداری، سه‌ساعت صبح و سه‌ساعت بعد از ظهر در دسترس باشد.»
طرح بیمه درمانی مبتنی بر پزشک خانواده در دهه۷۰ مطرح شد. پیش‌نویس‌های پزشک خانواده و نظام ارجاع طی سال‌های ۱۳۷۸ تا ۱۳۸۳ در وزارت بهداشت، تکامل یافت و نسخه نهایی آن در سال۱۳۸۳ عملیاتی شد و به عنوان پشتوانه علمی و اجرایی پیشنهاد‌های بخش سلامت در لایحه برنامه چهارم توسعه ورود پیدا کرد.
در ماده۹۰ قانون برنامه چهارم توسعه تصریح شد که «به منظور ارتقای عدالت توزیعی در دسترسی عادلانه مردم به خدمات بهداشتی و درمانی و در جهت کاهش سهم خانوار‌های کم‌درآمد و آسیب‌پذیر از هزینه‌های بهداشتی و درمانی آنها، توزیع منابع و امکانات بهداشتی و درمانی باید به‌نحوی صورت گیرد که سهم مردم از هزینه‌های سلامت حداکثر از ۳۰درصد افزایش نیابد و میزان خانوار‌های آسیب‌پذیر از هزینه‌های غیرقابل تحمل سلامت به یک‌درصد کاهش یابد.»
پس از گذشت نزدیک به سه سال از اجرای برنامه پزشک خانواده در سال۱۳۸۷ و بر اساس الزامات قانونی با آنکه پزشک خانواده و بیمه روستایی هنوز به‌خوبی نهادینه و ارزشیابی نشده و چالش‌های آن مرتفع نشده بود، اجرای طرح پزشک خانواده شهری از سوی دولت وقت مورد توجه قرار گرفت. ابتدا قرار بود فقط در شهر‌های کمتر از ۵۰هزار نفر جمعیت اجرا شود، اما به‌تدریج به شهر‌هایی با جمعیت بیشتر تسری داده شد.
برنامه پزشک خانواده شهری در سال۱۳۸۹، در سه‌استان سیستان و بلوچستان، خوزستان و چهارمحال‌و‌بختیاری پایه‌گذاری شد، بعد از آن هم به طور رسمی استقرار نسخه ۰۲ در سه استان فارس، مازندران و سیستان و بلوچستان اعلام شد. در دی۱۳۹۱، نسخه ۰۲ بازنگری شد و ۸ استان سیستان و بلوچستان، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، اردبیل، خوزستان، یزد، قزوین و خراسان جنوبی برای اجرای برنامه، مد نظر قرار گرفتند.
کمی بعد در تیر سال۱۳۹۵ معاون بهداشتی وقت دانشگاه علوم پزشکی مشهد از آمادگی استان برای اجرای طرح پزشک خانواده خبر داد و گفت: دانشگاه علوم پزشکی مشهد جزو۱۰ دانشگاهی است که نسخه جدید طرح پزشک خانواده به آنها ابلاغ شده، اما ما زیرساخت‌های اجرای این طرح را آماده می‌کنیم تا زمانی که به ما ابلاغ شد طرح را اجرا کنیم.
آن زمان رضا سعیدی گفته بود: ما باید حدود ۴میلیون نفر را در استان تحت پوشش قرار بدهیم. در نسخه ۰۲ به‌ازای هر ۲ هزارو ۵۰۰ نفر یک پزشک را در نظر گرفتیم که اگر این نسبت را برای ۴ میلیون نفر حساب کنیم ما به هزارو ۷۰۰ پزشک عمومی نیاز داریم.
سرانجام در آبان۱۴۰۲ سرپرست مدیریت توسعه و ارتقای شبکه دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: بیش از ۶۲۱ هزار نفر در ۱۰شهر بالای ۲۰هزار نفر جمعیت این دانشگاه، زیر پوشش طرح سلامت خانواده شهری در خراسان رضوی قرار گرفتند.
حسن عبدا... زاده در گفت‌و‌گو با ایرنا گفته بود: مرحله اول طرح نظام ارجاع سلامت خانواده شهری، از اردیبهشت امسال (۱۴۰۲) در سه شهر قوچان، بردسکن و کاشمر خراسان رضوی آغاز شده که در مرحله دوم این تعداد از سه به ۱۰ شهر افزایش یافته است.
وی بیان کرد: طرح سلامت خانواده شهری در گذشته تحت عنوان پزشک خانواده در شهر‌های زیر ۲۰هزار نفر جمعیت اجرا می‌شد و از اردیبهشت امسال در شهر‌های بیشتر از ۲۰هزار نفر در حال اجراست. در مرحله دوم اجرای طرح سلامت خانواده شهری هفت‌شهر درگز، چناران، گلبهار، سرخس، فریمان، خواف و تایباد هم مشمول اجرای این طرح شدند.
اما چه می‌شود که هنوز بعد از گذشت حدود سه دهه از زمان شروع طرح سلامت‌محور، کلان‌شهر مشهد با جمعیتی بیشتر از یک میلیون نفر در حاشیه شهر همچنان از اجرای طرح پزشک خانواده بی‌بهره مانده است؟ این موضوع سؤالی است که در کنار همه درخواست‌ها و مطالبات مردمی در گفت‌و‌گو با مدیر توسعه شبکه و ارتقای سلامت دانشگاه علوم پزشکی مشهد از حسن عبدا... زاده می‌پرسیم.
برنامه پزشک خانواده شهری، تحت عنوان برنامه سلامت خانواده و نظام ارجاع از اسفند سال۱۴۰۱ با هدف تحت پوشش قرار دادن شهر‌های بالای ۲۰هزار نفر در دانشگاه علوم پزشکی مشهد کلید خورد. اردیبهشت۱۴۰۲ در سه شهر قوچان، کاشمر و بردسکن با جمعیت ۲۶۳ هزارو ۱۲۸ نفر رسما آغاز شد و در مرحله دوم نیز در مرداد همان سال با تحت پوشش قرار دادن ۳۶۷ هزارو ۵۵۱ نفر در هفت‌شهر درگز، چناران، خواف، تایباد، گلبهار، سرخس و فریمان برنامه ادامه پیدا کرد.
هنوز مجوز اجرای برنامه پزشک خانواده شهری در کلان‌شهر‌ها از جمله شهر مشهد داده نشده و احتمالا از سال آینده این برنامه در مشهد نیز اجرایی شود. البته این برنامه جدا از برنامه پزشک خانواده روستایی است که در روستا‌ها و شهر‌های زیر۲۰هزار نفر در حال اجراست.
با توجه به کمبود نیروی انسانی مطابق ضوابط برنامه سلامت خانواده با اولویت تأمین مراقبان سلامت مورد نیاز و پیگیری‌های صورت گرفته ۱۱۵ نفر از مشمولان طرح و لایحه پس از گذراندن دوره‌های آموزشی، مقدماتی و تکمیلی، در مراکز بهداشت مجری برنامه به‌کارگیری شدند و در حال حاضر در واحد‌های مجری برنامه، در حال ارائه خدمت هستند.
بدیهی است تأمین نیروی انسانی شامل پزشک و مراقب سلامت و همچنین تجهیزات مورد نیاز یکی از الزامات ارائه خدمات سلامت است که برای جبران برخی از کمبود‌های موجود، انعقاد قرارداد خرید خدمت از بخش خصوصی شامل پزشک، مراقب سلامت، کارشناس تغذیه، روان‌شناس و ماما یکی از مواردی است که به‌طور جدی از سوی دانشگاه علوم پزشکی در حال پیگیری است.
طرح پزشک خانواده شهری در راستای تقویت نظام شبکه بهداشت است. همه پزشکانی که در قالب این طرح وارد می‌شوند به همراه دو مراقب سلامت با عنوان یک پایگاه سلامت زیر مجموعه مرکز خدمات جامع سلامت ارائه خدمت خواهند کرد. به‌ازای هر هزارو ۵۰۰ نفر یک مراقب سلامت و به ازای هر ۳ هزار نفر یک پزشک، خدمات سلامت را ارائه می‌دهد.