اصل تربیتی برخورد غیر‌مستقیم با جوان

یکی از دغدغه‌های جدید خانواده‌ها در عصر امروز، تربیت و نحوه برخورد با نوجوان و جوان در محیط خانواده و جامعه است. گاهی برخورد‌هایی از سر دلسوزی و با دغدغه تربیت، اما به‌صورت نابجا باعث می‌شود که جوان و نوجوان ما واکنش منفی داشته باشد. در‌واقع این برخورد به‌اصطلاح اصلاحی موجب عدم اصلاح و بلکه افساد و واکنش‌های منفی و ناراحت‌کننده می‌شود.

بهترین راه حل در این‌زمینه، مثل هر موضوع دیگری، توجه به الگوی اهل‌بیت (ع) است و باید دید که قرآن و اهل بیت (ع) در این موضوع چه چیزی را پیشنهاد می‌کند و به چه موضوعی رهنمون می‌شود. یکی از آیات قرآن کریم که معمولا درباره اهمیت نماز و جایگاه نماز به آن پرداخته می‌شود، این آیه شریفه است: وَأْمُرْ أَهْلَکَ بِالصَّلَاةِ وَاصْطَبِرْ عَلَیْهَا لَا‌نَسْأَلُکَ رِزْقًا نَحْنُ نَرْزُقُکَ وَالْعَاقِبَةُ لِلتَّقْوَىٰ؛ و خانواده‌ات را به نماز فرمان بده و خود نیز بر آن شکیبایی ورز؛ از تو رزقی نمی‌طلبیم، ما به تو روزی می‌دهیم و عاقبت نیک برای پرهیزکاری است.

این آیه شریفه ضمن بیان اهمیت این عبادت بزرگ، یک نکته تربیتی مهم را گوشزد می‌کند و آن اینکه بین هزاران دستور و واجبات و محرمات بسیاری که وجود دارد، خداوند تبارک و تعالی تنها در یک مورد دستور داده که پیامبر خدا خانواده‌اش را امر کند و درباره آن سخت‌گیری نماید و آن موضوع نماز است.

یکی از موضوعاتی که در بحث تربیتی و نحوه برخورد با نوجوان و جوان در خانواده‌های مذهبی تبدیل به معضل می‌شود، امر و نهی‌کردن درباره رفتار‌های مختلف نوجوان و جوان و به اصطلاح امروزی گیر‌دادن‌های متعدد به جزئیات رفتاری آنهاست، در‌حالی‌که این مدل رفتار می‌تواند موجب کلافگی و سرکشی فرد شود و این امر توصیه قرآن نیست. قرآن می‌گوید باید یک اصل مهم را انتخاب کرد و روی آن پافشاری نمود؛ اصلی که بتواند سایر خوبی‌ها را در پی داشته باشد که «چون صد آمد نود هم پیش ماست!» روایت شریفی از پیامبر خدا (ص) وجود دارد که بر همین برخورد غیر‌مستقیم با جوان و نوجوان تأکید می‌کند:

رُوىَ: أَنَّ فَتىً مِنَ اْلأَنْصارِکانَ یُصَلِّى الصَّلاةَ مَعَ رَسُولِ اللّه صلی‌الله علیه و آله وَیَرْتَـکِبُ الفَواحِـشَ. فَوُصِـفَ ذلِکَ لِرَسُـولِ اللّه ِ صلی‌الله علیه و آله فَقـالَ: إِنَّ صـَلاتَهُ تَنْهاهُ یَوْما ما فـَلَمْ یـَلْبَثْ أَنْ تـابَ. (بحار‌الانوار، ج۸۲، ص ۱۹۸)

جوانى از انصار، نماز جماعت را با پیامبر خدا (ص) مى‌خواند و کارهاى زشت مرتکب مى‌شد. به حضرت رسول (ص) خبر دادند. حضرت فرمود: بالاخره نمازش، روزى او را نجات می‌دهد و از کارهاى زشت بازش مى‌دارد. پس مدتى نگذشت که آن جوان توبه کرد.

در این روایت شریف به پیامبر خدا خبر می‌دهند که جوانی که هر‌روز پشت سر شما نماز می‌خواند، گرفتار فحشا و اعمال زشت است، اما هیچ‌گاه این موضوع موجب نمی‌شود که پیامبر خدا با آن شخص برخورد مستقیم داشته باشند؛ حتی به دیگران توصیه نمی‌کنند که با آن جوان مستقیم برخورد کنند، بلکه پیامبر گوشزد می‌کنند اینکه این جوان اهل نماز است، نویدبخش اصلاح او در آینده است. البته در متن این روایت آمده است که پیش‌بینی پیامبر خدا محقق می‌شود و آن جوان پس‌از مدتی به مسیر درست بازمی‌گردد. این روایت درس‌های مختلف مهمی برای ما دارد؛ اینکه درباره موضوعات تربیتی، اصل را باید در برخورد غیر‌مستقیم قرار بدهیم و طوری زمینه‌سازی کنیم که جوان و نوجوان بتواند خودش مسیر درست را انتخاب کند و در‌معرض اصلاح و تربیت و کار‌های صحیح قرار گیرد...