کرامت برای همه

«احدی را ننگرد، مگر اینکه بگوید او از من بهتر و پرهیزگارتر است.» این دهمین و آخرین فراز از حدیث انسان‌ساز رضوی است. در روایتی برای کامل شدن عقل مؤمن بیان می‌فرمایند. تأمل در آن ما را به این فهم می‌رساند که این جمله، فقط یک توصیه اخلاقی نیست، یک انقلاب در نگاه انسان به انسان است. حرف از امامی است که در دل سیاست و قدرت، از دل حرم تا عمق حریم دل‌ها، چراغ روشنی برای دیده‌ها و دل‌ها برمی‌افروزد. سخنی به میان می‌آورد که، چون بذر در دل‌های بارور به شکوفه بنشیند.

در این کلام، امام رضا (ع) معیار نگاه را دگرگون می‌کند. به‌جای آنکه خود را تراز دیگران بدانیم، باید دیگران را ترازتر از خویش ببینیم. این یعنی فروتنی در نگاه، تواضع در داوری و ادب در برخورد. انگار که امام می‌خواهد نخستین گام اخلاق، اصلاح‌دیدگان باشد. این از ضروری‌ترین آموختنی‌های تربیت‌دهنده امروز است.

 در روزگاری که گاه از سر ظاهر، قضاوت می‌کنیم و با یک پُست، یک شایعه، یک خطای کوچک، آدم‌ها را برمی‌داریم و بر زمین می‌زنیم، این حدیث، صدایی است برای ایستادن و تأمل کردن؛ شاید آنکه پیش‌رویت نشسته، در پنهان‌خانه دل، به خدا نزدیک‌تر از تو باشد. بالاتر از این؛ امام، نمی‌فرماید «شاید بهتر باشد»، بلکه می‌فرماید بگو که بهتر است. یعنی زبانت را در خدمت تربیت دلت بگذار.

با تکرار این جمله، جانت آرام‌آرام یاد می‌گیرد از قضاوت دست بکشد و از نردبانِ تکبر فرو آید. جامعه‌ای که مردمش با این نگاه زندگی کنند، جامعه‌ای امن‌تر، مهربان‌تر و سالم‌تر خواهد بود. چشم‌ها، کمتر به دنبال ضعف دیگران می‌گردند. دل‌ها بیشتر برای بازکردن پنجره به روی هم می‌کوشند. دست‌ها راحت‌تر همدیگر را در آغوش می‌گیرند. پاک شدنِ غبار خودبرتربینی، از لوح دیده و دل انسان، خاکسترِ تکبر را که نتیجه سوختنِ شخصیت ایمانی و الهی انسان است، فرصت برانگیختگی نخواهد داد. 

ما به زیستی چنین و کنشی چنان نیاز داریم. برای حراست از انقلاب که میراث شهیدان است. برای پاسداری از ایران عزیز، باید کبر را و غرور را قربانی کنیم تا بتوانیم در کنار هم بایستیم. اگر نتوانیم، غرور ما را قربانی خواهد کرد. کم نمی‌بینیم در میان خودمان کسانی که خود را مسلمان‌تر، انقلابی‌تر و صاحب کلی صفات تفضیلی‌تر می‌دانند. مردم را از بالا به پایین می‌نگرند. نتیجه این نگاه، تحقیر مقام انسان است. کنشی ناسزاست که شوریدن بر آن سزا و مؤمنانه است. 

باری، در دهه کرامت همه را به دیده تکریم بنگریم. این به توسعه و تعمیق کرامت در جامعه می‌انجامد. با جامعه اهل کرامت است که برکت هم روزی همه می‌شود. خود را به این تراز، اصلاح کنیم تا صلاحیت‌های ایمانی در افزایش باشد. این رضوی‌ترین رفتار است. بدانیم حرم امام رضا (ع)، فقط گنبد و گلدسته نیست. حریمِ حرمت انسانی هم حرم است. اگر دلمان، به این نگاه رضوی آراسته شود، حرم را در کوچه‌ها و بازار‌ها و اداره‌ها هم می‌توان ساخت؛ جایی که هیچ‌کس، خودش را برتر از دیگری نبیند و همه، آینه‌ای متکثر از احترام و ادب باشند.