به گزارش شهرآرانیوز، در قرن نهم هجری قمری دختری زاده شد به نام فاطمه خاتون که نام پدرش امیر شمسالدین محمد بود. بعدها پیشوند ستی به نام وی افزوده و اینچنین به ستی فاطمه خاتون مشهور شد. لغت ستی از واژه سات در زبان سانسکریت گرفته شده است و کمکم وارد زبان فارسی شد و معنای زن عفیف و پاکدامن را القا میکند.
در اسناد آمده است که ستی فاطمه خاتون نسبت خواهری با گوهرشادآغا، همسر شاهرخ میرزای تیموری، نیز داشته است. بانو فاطمه خاتون چون به سن ازدواج رسید، به همسری امیر جلالالدین چخماق شامی درآمد و از آن به بعد، بزرگی و منش وی هویدا گشت و سر زبانها افتاد.
امیر جلالالدین چون حاکم یزد شد و مدام در حال جنگ با مخالفان بود، به همسرش ستی فاطمه خاتون اعتماد کرد و در زمان جنگ، زمام حکومت را به وی میسپرد. بانو نیز بینش سیاسی خود را در مسیر آبادانی و آرامش شهر یزد به کار میبرد. از طرفی خود امیر جلالالدین چخماق نیز همسر را در این راه همراهی و از وی حمایت لازم را میکرد.
از جمله کارهای ستی فاطمه خاتون احداث مسجد جامع امیر چخماق معروف به مسجد جامع نو است که هماکنون از جاذبههای گردشگری یزد شناخته میشود.
کاربری مسجد در آن زمان تنها به مکانی برای انجام وظایف دینی ختم نمیشد بلکه جایگاه و پایگاه علمی، سیاسی و ... بود. از دیگر امور ماندگار از ستیفاطمه خاتون، ساخت خانقاه، زورخانه، آبانبار، حمام و میدان تکیه نیز هست.
بانو علاوه بر بینش سیاسی و تأثیرگذارش در شهر یزد به امور اقتصادی نیز اهمیت ویژهای میداد. در این خصوص وی فعالیتهای بسیاری کرده که میتوان به احداث حجرهها و بازارها با حمایت وی اشاره کرد.
بازار بزرگ یزد در آن دوره با ۹۰ حجره ساخته شد که شریان بزرگ اقتصادی در یزد به شمار میآمد. عایدی امور یادشده همه برای سکونت مسلمانان بهویژه سادات و فقرای مؤمن و بزرگان دین که مسافر یزد میشدند خرج میشد.
بانو در کنار موارد یادشده به مذهب اسلام نیز اهمیت بسیار میداد چنانچه به دستور وی کتیبهای مزین به سوره مبارکه سجده بر صفه و گنبد مسجد امیرچخماق نوشته شد. همچنین مسجد جامع یزد را نیز به امر بانو به سنگ مرمر، فرش کردند. ۲ ستون مرمرین نیز ۲ طرف صفه ساخته شد. همچنین منبر چوبی مسجد جامع را با منبری کاشیکاریشده تعویض کرد. طبق اسناد خاک مورد نیاز ساخت کاشی و آجر منبر جدید را از کربلای معلی به یزد آورده بودند.
ستی فاطمه خاتون گرچه شهبانوی یزد بود و از مال دنیا بینیاز اما غرق در عالم مادیت نشد و به مرگ به چشم وصال به حقتعالی مینگریست. به همین منظور، در زمان زنده بودن بقعهای برای جسم خاکی خویش ساخت و سنگ قبر خویشتن را منقوش به نقش تک درخت سروی کرد زیرا سرو نمادی از معاد است و زندگی پس ازمرگ.
درکنار بقعه نیز یک آب انبار و ۵ بادگیر به دستور ستی فاطمه خاتون ساخته شد که هماکنون نیز به آب انبار ستیفاطمه مشهور است. جالب توجه است که نمای بیرون بقعه ستیفاطمه گلی رنگ و آجری است که با چراغ سبزی خودنمایی میکند. شاید رنگ خاکی گنبد نمادی از جسم خاکی باشد که روح آن را رها میکند و به گنبد مینایی پر میکشد.
شکل گنبد به فرم خیارهای است و نشانی از ذوق هنری بانو که مشابه آن تنها در مسجدگوهرشاد هرات دیده میشود و نمودی از هنر تیموریان است. کالبد ستی فاطمه خاتون در همان بقعه ساختهشده به خاک سپرده شد اما نامش همچون چراغی سبز در یزد میدرخشد.