لزوم خرید دین در تأمین مالی شهرداری

دِین به معنای بدهی یا وامی است که در زمانی معین باید پرداخت شود. خرید دین، یکی از ابزار‌ها و منابع تامین مالی در قرارداد‌های اعتباری شهرداری‌ها به شمار می‌رود که در معاملات از اهمیت خاصی برخوردار است.

دستورالعمل اجرایی اعتبار در حساب جاری در قالب خرید دین در هزاروشصت وهشتمین جلسه مورخ٤/٦/١٣٨٥ شورای پول واعتبار به تصویب رسیده که در بند یک و ۲ آن آمده است: «بانک‌ها حسب تقاضا برای مشتریان خـود، بـاتوجـه بـه تـوان مـالی و اعتبارسـنجی انجام شده درمورد آنان، حد اعتباری مشخصی را براسـاس ضـوابط و مقـررات ذیـربط تعیین می‌نمایند. تسهیلات اعطایی در چارچوب حداعتباری فوق، درقالب عقد خرید دین و پس از احـراز حقیقی بودن دین توسط بانک انجام می‌شود و به دفعـات، قابـل اسـتفاده اسـت. ایـن تسهیلات قابل اعطا به واحد‌های تولیدی، بازرگانی و خدماتی می‌باشد.»

خرید دین یک اصطلاح اقتصادی است؛ به این معنا که اوراق و اسناد تجاری به مبلغی کمتر از مبلغ اسمی آن خریداری می‌شود، با این تفاوت که پول پرداختی آن کاملا نقد است. «خرید دین» آن است که ﺑﺎﻧﮏ اﺳﻨﺎد ﻃﻠﺐ ﻣﺪت دار واﻗﻌﯽ شهرداری‌ها ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﻔﺘﻪ، ﺑﺮات، ﭼﮏ و... را با کسر مبلغی توافقی (درصدی) خریداری کند.

منظور از اوراق و اسناد تجاری، آن دسته از اوراق و اسناد بهادار است که مفاد آن حاکی از بدهی ناشی از معاملات تجاری باشد و منظور از مبلغ اسمی، مبلغی است که در متن اسناد و اوراق تجاری ذکر شده است و نشان دهنده میزان دین یا بدهی است که متعهد باید در سررسید پرداخت کند.

خرید دین، قراردادی است که به موجب آن، بانک، دین مدت دار بدهکار را به کمتر از مبلغ اسمی آن به صورت نقدی از شهرداری‌ها خریداری می‌کند. مبلغ اسمی، رقمی است که در متن اسناد و اوراق تجاری ذکر شده است و نشان دهنده میزان دین است.

دین باید واقعی و حقیقی باشد، لذا اگر قرار است اسناد و اوراق تجاری مورد خرید دین قرار بگیرند، مفاد آن باید از طلب واقعی (و نه صوری) متقاضی حکایت داشته باشد. طبق دستورالعمل، بانک‌ها مکلفند در این زمینه از حقیقی بودن دین و نقدشوندگی آن در سررسید، اطمینان پیدا کنند، لذا می‌توانند در این باره تحقیقات لازم را هم انجام دهند.

از طرف دیگر، بانک مکلف است از معتبر بودن متعهد دین نیز اطمینان پیدا کند، پس هم خود طلب، هم متقاضی و هم متعهد، باید شناسایی و راستی آزمایی شوند.

تسهیلات خرید دین، تسهیلاتی است که در آن بانک با اعطای تسهیلات، به خرید اسناد و اوراق تجاری صادرشده ازسوی اشخاص حقیقی و حقوقی (بدهکار) از شهرداری‌ها به قیمتی کمتر از مبلغ اسمی آن‌ها اقدام و در سررسید اسناد وجه، آن‌ها را از بدهکار وصول می‌کند.

تسهیلات خرید دین به بنگاه‌های اقتصادی نظیر شهرداری‌ها که اسناد و اوراق تجاری و اعتباری، بابت فروش کالا یا خدمات دارند، طبق مقررات با رعایت آیین نامه‌ها و دستورالعمل‌های مربوط با سررسید یک سال پرداخت می‌شود.

تسهیلات خرید دین در شهرداری‌ها با درنظر گرفتن حجم حساب‌ها و اسناد دریافتی شهرداری‌ها در صورت‌های مالی حسابرسی شده و یا اظهارنامه‌های مالیاتی، ملاک تعیین سقف پرداخت تسهیلات خرید دین است.

هدف از تسهیلات خرید دین، تامین نیاز مالی کوتاه مدت شهرداری هاست که درمقابل خدمات دهی، اسناد تجاری دراختیار دارند و با رعایت ضوابط اعتباری ابلاغی ازسوی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران می‌توانند به خرید و تنزیل این گونه اسناد و اوراق در حدود اختیارات مجاز اقدام کنند.