درباره اینترنت ماهواره‌ای ایلان ماسک که این هفته راهی اوکراین شد

مریم شیعه‌زاده | شهرآرانیوز؛ اگر پیگیر اخبار حمله روسیه به اوکراین باشید، تابه‌حال خبر دسترسی مردم اوکراین به اینترنت ماهواره‌ای را شنیده‌اید. ایلان ماسک چندی پیش از ایجاد شرایطی گفت که به موجب آن مردم اوکراین می‌توانند به اینترنت ماهواره‌ای دسترسی رایگان پیدا کنند. معاون نخست‌وزیر اوکراین رسما از ایلان ماسک درخواست کرد تا از قطع دسترسی مردم این کشور به اینترنت جلوگیری کند و ماسک بلافاصله اقدامات لازم را دراین‌باره انجام داد. پیش‌تر هم زمانی که در نزدیکی جزیره تونگا به‌علت سونامی و فوران آتش‌فشان، زیرساخت‌های دسترسی مردم منطقه به اینترنت از بین رفته بود، استارلینک ۵۰ ترمینال ماهواره‌ای به‌صورت رایگان برای این کشور کوچک فرستاد.

همچنین ماسک در صفحه شخصی‌اش و در توئیتر از فعال‌شدن پایانه‌های بیشتر خبر داد و در سخنرانی‌های متعدد بار‌ها و بار‌ها از توسعه سریع و پرقدرت اینترنت ماهواره‌ای گفت. اکنون ۲۸ کشور دنیا به اینترنت ماهواره‌ای استارلینک دسترسی دارند و به‌زودی این اینترنت در سراسر دنیا فعال می‌شود. علاوه بر استارلینک، سرویس‌دهنده‌های اینترنت ماهواره‌ای بیشتری در راه‌اند و اگر می‌خواهید اطلاعات کامل‌تری درباره اینترنت‌های ماهواره‌ای کسب کنید، تا انتها همراه باشید.

استارلینک وارد می‌شود

اینترنت ماهواره‌ای از انواع راه‌های دسترسی به اینترنت است که عمر چندانی ندارد، اما به‌زودی در سراسر جهان فراگیر می‌شود. روش‌های معمول دسترسی به اینترنت، از طریق کابل، فیبرنوری، دایال‌آپ، اینترنت بی‌سیم و... روش‌هایی‌اند که کم‌وبیش با همه آن‌ها آشنایی داریم. روش‌هایی که گاهی با مشکلاتی مانند قطعی و کیفیت کم روبه‌رو می‌شوند و گاهی در مناطق سخت‌گذر امکان به‌کارگیری‌شان وجود ندارد. اینترنت ماهواره‌ای، اما در مدار زمین قرار می‌گیرد و امواج را از طریق ماهواره به زمین می‌فرستد.

تجهیزات دریافت این امواج را شرکت‌های ارائه‌دهنده تأمین می‌کنند و هزینه تجهیزات استارلینک اکنون و در کشور آمریکا حدود ۵۰۰ دلار برای خرید دیش و روتر است و اشتراک ماهانه آن نیز ۹۹ دلار است. اکنون در دنیا حدود ۳ میلیارد نفر از دسترسی به اینترنت محروم‌اند و حدود ۴ میلیارد مشترک امکان دسترسی به اینترنت پرسرعت، باکیفیت و مقرون‌به‌صرفه را ندارند. به همین دلیل است که پروژه‌هایی مانند اینترنت ماهواره‌ای استارلینک تا این اندازه برای کاربران دنیا مهم‌اند و آنان را به آینده اینترنت امیدوار می‌کنند. از سال ۲۰۱۲ دو شرکت ویاست (ViaSat) و هیوزنت (HughesNet) کارشان را با ارائه اینترنت ماهواره‌ای در آمریکا آغاز کردند، اما پروژه استارلینک سه ویژگی متمایز از خدمات این دو شرکت دارد؛ اول اختصاص‌نیافتن آن به جغرافیایی خاص، دوم ماهواره، پهنای باند و کاربران بیشتر و درنهایت سرعت بسیار بیشتر نسبت به دیگر ارائه‌دهندگان اینترنت ماهواره‌ای.

میانگین سرعت استارلینک اکنون و برای کاربران آمریکایی حدود ۶۰ مگابایت‌برثانیه است و کف سرعت آن برابر با ۲/۲ مگابایت و سقف آن ۴۲۲ مگابایت اعلام شده است. اسپیس‌ایکس، شرکت ارائه‌دهنده اینترنت ماهواره‌ای استارلینک، سال ۲۰۱۸ نخستین ماهواره‌هایش را به فضا فرستاد. اواخر سال ۲۰۱۹ بود که اسپیس‌ایکس توانست اولین محموله شصت‌تایی را راهی فضا کند و اکنون این شرکت بیش از هشتصد ماهواره در مدار زمین دارد.

ماهواره‌هایی که به‌زودی بر تعدادشان افزوده می‌شود و پوشش سراسری استارلینک را محقق می‌کنند. از طرف دیگر، شرکت آمازون درحال توسعه پروژه اینترنت ماهواره‌ای کایپر است و به‌نظر می‌رسد به‌زودی رقیب جدی استارلینک به میدان پا می‌گذارد. آمازون در سال ۲۰۱۹ رسما اعلام کرد که با فرستادن هزاران ماهواره به مدار زمین به‌دنبال دسترسی همگانی به اینترنت پرسرعت است و بعد از آن هم شرکت‌های دیگری مانند اپل و سامسونگ درباره اینترنت ماهواره‌ای حرف‌هایی به میان آوردند، اما به‌نظر می‌رسد باتوجه‌به هزینه سنگین این پروژه، کایپر تنها رقیب جدی استارلینک باشد.

اینترنت ماهواره‌ای چطور کار می‌کند؟

هیچ اینترنتی وجود ندارد که به‌راحتی و بدون استفاده از تجهیزات خاص به تلفن همراه متصل شود. به‌وقوع‌پیوستن این فرضیه حتی در آینده‌ای نزدیک هم ممکن نیست و به همین دلیل برای متصل‌شدن به انواع اینترنت‌های ماهواره‌ای باید سه ابزار ماهواره، دیش و روتر وجود داشته باشند. دیش کاربران آنتن‌های نسبتا کوچکی به‌نام آرایه فازی (Phased array) هستند که ابعاد آن‌ها نزدیک به جعبه پیتزاست. دیش‌هایی که تنظیمات خاصی ندارند و کاربران اوکراینی که این روز‌ها به مخاطبان جدید آن تبدیل شده‌اند، از کاربری ساده و غیرپیچیده‌اش می‌گویند. ایلان ماسک هم پیش‌تر در توئیتی طرز استفاده از این آنتن‌ها را با این شرح آموزش داده بود: «آنتن را به برق بزنید و به‌سمت آسمان بگیرید و این دو مرحله ترتیب خاصی ندارد.» برگردیم به‌سراغ هدف اصلی این پروژه که اینترنت پرسرعت، همگانی و مقرون‌به‌صرفه بود.

به‌نظر می‌رسد این اهداف دست‌کم در کوتاه‌مدت امکان اجراشدن نداشته باشند و تحقق آن نیازمند زمان بیشتری باشد. در فهرست خدمات استارلینک نام مناطقی از ایران هم به چشم می‌خورد که هنوز این مناطق فعال نشده‌اند، اما به‌نظر می‌رسد با وجود موانعی که به‌دلیل تحریم‌ها و تعامل استارلینک با کشور‌هایی مانند ایران وجود دارد، این اینترنت با هزینه و سختی بیشتری به کشورمان برسد. اینترنت ماهواره‌ای فیلترشدنی نیست و پارازیت‌های دستگاه‌های کنونی از ایجاد اختلال در امواج آن عاجزند. روی‌هم‌رفته کار برای فراگیری استارلینک در سراسر دنیا ساده است، اما به‌نظر می‌رسد باتوجه‌به وضعیت خاص برخی کشورها، این مسیر ساده به مسیری پرپیچ‌وخم و پرحاشیه تبدیل شود.

اینترنت ماهواره‌ای در وضعیت جنگی

استفاده از اینترنت ماهواره‌ای در وضعیت جنگی امن نیست. دیش‌های کوچک دریافت‌کننده اینترنت ماهواره‌ای ردیابی می‌شوند و برخی پژوهشگران دراین‌باره هشدار داده‌اند که پوتین ممکن است استفاده از اینترنت ماهواره‌ای کاربران را برای اهداف حملات هوایی‌اش انتخاب کند. برقراری اینترنت در زمان جنگ امیدوارکننده و آگاهی‌بخش به‌نظر می‌رسد، اما از طرفی می‌تواند یار نامرئی دشمن در حمله به مردم بی‌گناه باشد و کاربران را به سوژه‌های مرگ بدل کند.

در روز‌های گذشته روسیه به‌سرعت درحال ازبین‌بردن زیرساخت‌های کشور اوکراین است و مقامات اوکراینی می‌ترسند که ارتباط این کشور با دنیا قطع شود و به‌نظر می‌رسد راه‌حل نهایی آنان برای حفظ این ارتباط، بهره‌گیری از اینترنت ماهواره‌ای است. هنوز معلوم نیست روسیه سیستمی برای ایجاد اختلال در امواج اینترنت ماهواره‌ای در اختیار دارد یا نه، اما امنیت کاربران اوکراین امروز به یکی از نگرانی‌های کارشناسان حوزه ارتباطات تبدیل شده است.