مشهد، بهشت مستندسازان

محسن جهانی | مستندساز | شهرآرانیوز - محسن جهانی، مستندساز جوان و خوش ذوق طبسی، سیزده سال پیش و از دوران دانشجویی مقیم مشهدالرضا (ع) شده و افتخارات بسیاری را در کارنامه خود به ثبت رسانده است؛ ازجمله مستند «آنجا سپیده دم» که سال ۱۳۹۹ در جشنواره حقیقت، بهترین مستند بخش کرونا شناخته شد و هفته گذشته نیز جایزه بهترین مستند جشن سینمای خراسان را به خود اختصاص داد. به همین بهانه گفت وگویی درباره جایگاه، ظرفیت‌ها و آینده مستندسازی مشهد با او داشته ایم که در ادامه می‌خوانید.

او با بیان اینکه در یکی دو دهه گذشته مستندسازان خوبی در مشهد رشد کرده و به موفقیت‌های درخور توجهی نیز از لحاظ کمی و کیفی در سطح ملی (ازجمله جشنواره حقیقت) رسیده اند، اضافه می‌کند: حضور مستندسازان مشهد در سطح جهان و جشنواره‌های درجه الف، به صورت موردی و با تعداد آثار کمتر است؛ بنابراین پس از فتح قله ملی، گام بعدی مستندسازان مشهد، فتح قله‌های جهانی است که نیازمند صبر، تربیت و حمایت نیرو‌های حاذق و افزایش کیفیت تولیدات است. زیرا در این سطح، هم رقیبان و هم انتظارات بیشتر است.

مستند، قالبی نخبگانی و مناسب برای گفتمان سازی است

جهانی درباره مزایای قالب مستند نسبت به دیگر قالب‌های رسانه ای، بیان می‌کند: می‌توان گفت مستند قالبی نخبگانی است (گرچه گاهی مخاطب عام هم ممکن است پای آن بنشیند) و شناخت خود ما از شهر‌ها و کشور‌های دیگر هم بیشتر از فیلم‌ها و مستند‌ها نشئت گرفته است؛ بنابراین اگر می‌خواهیم در سطح جهان نیز با فضای نخبگانی و صاحبان اندیشه، گفتمان داشته باشیم (ازجمله در زمینه تبیین هویت و معرفی شهر‌ها ازجمله مشهد)، قالب مستند بهترین گزینه به شمار می‌رود.

از سوی دیگر، فیلم داستانی با همه جذابیت هایش، در نظر مخاطب، غیرواقعی و داستان است، درحالی که مستند کاملا برخاسته از واقعیت است و کاملا اعتماد مخاطب را جلب و شناخت عمیق برای او ایجاد می‌کند. بر این اساس در تولید مستند درباره واقعیت‌های تاریخی و هویتی شهر باید دقت لازم در پژوهش صورت گیرد تا ذهنیت اشتباهی برای مخاطب ایجاد نشود.

جای خالی حمایت مسئولان؛ عامل نبود جریان سازی جهانی مستند درباره مشهد

این مستندساز جوان در ارزیابی مستند‌های تولیدشده برای معرفی شهر مشهد در ابعاد جهانی نیز معتقد است: کار‌های انگشت شماری مانند «شفاخانه» انجام شده است، اما نسبت به ظرفیت‌های متعدد محتوایی و موضوعی موجود در مشهد، اصلا کافی نیست و نمی‌شود به این‌ها بسنده کرد. زیرا لازمه اثربخشی آن هم در سطح جهانی، وجود جریان قوی و مستمر است، نه کار‌های انگشت شمار و گهگاهی. اینکه تاکنون شاهد جریان سازی حوزه مستند نبوده ایم، بیشتر به مسئولان برمی گردد.

زیرا خواست مستندساز یک بخش است و حمایت مسئولان بخشی دیگر و این دو مکمل یکدیگر هستند. درحالی که حتی برای مقدمات ساخت مستند مانند مجوز تصویربرداری و منابع مطالعاتی دچار محدودیت و بی مهری مسئولان هستیم، نمی‌توان به جریان سازبودن امیدوار بود. درمجموع مشهد نیرو‌های خبره و مستعد برای شروع حرکت و جریان سازی و نقش آفرینی در سطح بین الملل دارد، اما جای حمایت مسئولان خالی است.

تکثر بوم‌ها و فراوانی قصه‌ها

به باور او، مشهد به دلیل تکثر بوم‌ها (که تکثر قصه‌ها را فراهم می‌آورد)، بهشت مستندسازی است و مستندسازان اگر بنای حضور در سطح جهان را دارند، نباید از موضوع‌های مهم و خاص مشهد غفلت کنند و سراغ موضوع‌های عام بروند که در هر شهری می‌شود بدان پرداخت. زیرا برد مستند‌های ایرانی بیشتر در حوزه محتواست و جشنواره‌های بین المللی یا دنبال محتوای جدید یا نگاه جدید هستند.

جهانی در ادامه یادآور می‌شود: یکی از موضوع‌های خاص که متأسفانه حتی پس از انقلاب اسلامی مغفول مانده، معرفی امام رضا (ع) به عنوان شخصیتی بین المللی و فراتر از جهان اسلام و مسلمین است. به فرموده خود حضرت، اندیشه‌های اهل بیت (ع)، چون برگرفته از فطرت انسانی است، با استقبال انسان‌ها همراه می‌شود و ما فقط باید این‌ها را معرفی و تبیین کنیم.

همچنین تاریخ و هویت شهری مشهد هنوز شناخته شده نیست. فرهنگ مردم از لحاظ جامعه شناختی، جامعه بومی جذاب در کنار جامعه مهاجر (که تقریبا عصاره‌ای از شهر‌های مختلف ایران را دارد) و... ظرفیت چندین مستند را دارد. هم نشینی و ترکیب بافت سنتی و مدرن در مشهد نیز می‌تواند از موضوع‌های جالب توجه برای مستندسازان بومی و بین المللی باشد.