روزگار‌ سال‌خورده کوچه صدساله مشهد

لیلی رحمانی - آن زمان که شهر کوچک بود و بسیاری از محدوده‌های امروزی، خارج از محدوده شهر محسوب می‌شدند، حاج حسین باشی زاده‌کوره آجرپزی اش را در ابتدای خیابان حسین باشی امروزی بنا کرد. بقیه فضای آن محدوده هم باغ‌های انگور بود که حاج حسین یکی یکی آن‌ها را خرید و خانه‌های مسکونی اعیانی‌ای با متراژ وسیع ساخت. بعد از پیوستن این محدوده به شهر، کوره حاج حسین هم به محلی دورتر منتقل شد، اما دفتر کار او در این محله باقی ماند، تا سال‌ها بعد هم نوادگان این ملاک بزرگ در همین محله حضور داشتند. بعضی از خانه‌های بزرگ بالاتر از ۵۰۰ متر در دل کوچه‌های باریک باقی مانده ساخت و ساز‌های دهه ۳۰ هستند، هرچند برخی هم جایشان را به ساختمان‌های جدیدتر چند طبقه داده اند. نام «حسین باشی» از ۱۰۰ سال پیش تا کنون نام جاافتاده طولانی‌ترین کوچه مستقیم مشهد با ۵/۲ متر طول است. این خیابان از خیابان اصلی آیت ا... عبادی شروع می‌شود و تا مطهری شمالی ادامه دارد.

هویت ماندگار
رنگ و بوی قدیم هنوز هم -بیشتر در کوچه‌های ابتدایی- حس می‌شود، خیابان کشی منظمی وجود ندارد، پیاده رویی نیست، سقف بعضی خانه‌ها هم شیروانی است و عقب نشینی بعضی ساختمان‌ها باعث شده عرض خیابان در همه جا یکسان نباشد، ترکیب و ظاهر برخی مغازه‌ها هنوز هم رنگ و بوی قدیمی دارد، مثل لبنیات فروشی‌ای که عشق و علاقه اش به محله در صحبت هایش موج می‌زند. نمی‌گذارد از او عکس بگیریم، حتی نمی‌خواهد نامش را بدانیم. می‌گوید:‌در این محله همه در حد توان سعی مــی کـنیم مشکلاتمان را خودمان حل کنیم. این ساختمان‌ها و کوچه‌های قدیمی مشکل دارند، اما هویت ما هستند و ما این هویت را دوست داریم.

بازمانده متروکه از موقوفات حاجی عابدزاده
اوایل خیابان حسین باشی ساختمان بزرگ قدیمی ای، از موقوفات حاجی عابدزاده، که از خیران بزرگ مشهدی بوده جا خوش کرده است. روی تابلوی رنگ و رورفته آن نوشته شده است «بنای سجادیه» و سال تأسیس آن به ۵۰ سال پیش بازمی گردد. همان سال‌هایی که حاج علی اصغرچراغچی که بین مردم به حاجی عابد زاده شهره بود ۱۴ بنا را به نیت ۱۴ معصوم در شهر بنا کرد که گویا معروف‌ترین آن‌ها همین مدرسه سجادیه خیابان حسین باشی بود. اهالی محل می‌گویند این مکان سال هاست بدون استفاده باقی مانده و متروک شده است، زمینی که به گفته آن‌ها نزدیک به ۲۰۰۰ متر است و هیچ کس به فکر احیای آن نیست. اکبری، یکی از اهالی محل، می‌گوید:‌چند سال است که اینجا را به حال خود رها کرده اند. بار‌ها دیده ایم که افراد بی خانمان مخفیانه وارد ساختمان می‌شوند. به ورودی آن نگاه کنید. تبدیل به محل جمع آوری زباله شده است. اهالی زباله هایشان را آنجا رها می‌کنند. هرچند تا چند وقت پیش یک سطل زباله وجود داشت که آن را هم برداشتند و بردند.

از کانال پرسروصدا تا عقب نشینی‌های یکی در میان
بیشتر کوچه‌های حسین باشی جوی آب ندارند و سیستم آب‌های سطحی آن‌ها از طریق کانال زیر زمینی جمع آوری می‌شود، موضوعی که به گفته بسیاری از اهالی سروصدای زیادی ایجاد کرده است، صادقی دراین باره می‌گوید: صدای دریچه‌های کانال در زمان رفت و آمد ماشین‌ها زیاد است. به ویژه ساعات پایانی شب این صدا بسیار آزاردهنده می‌شود.
فروشنده یکی از سوپرمارکت‌های محله که پسر جوانی است نیز از انجام نشدن طرح عقب نشینی در این کوچه گله می‌کند و می‌گوید ما در ملکمان عقب نشینی کردیم، اما نمی‌دانم چرا برخی این کار را نمی‌کنند و باعث شده اند ظاهر خیابان این طور شود. اگر قرار است عقب نشینی انجام شود، باید همه انجام دهند تا کوچه این طور بی نظم نباشد.

معضل زباله‌های رها شده
در پیچ و خم این کوچه قدیمی و بزرگ به میانه آن می‌رسیم. شادکام که چندسالی است ساکن یکی از فرعی‌های این قسمت خیابان است به موضوع رفت و روب اشاره می‌کند و می‌گوید: بحث نظافت در اینجا کمی نامنظم انجام می‌شود، خیلی وقت‌ها زباله‌ها در جا‌های مختلف تلنبار می‌شوند و آلودگی‌های زیادی ایجاد می‌کنند.
این موضوعی است که یکی از کسبه کوچه‌های انتهایی خیابان هم به آن اشاره می‌کند. این خانم کاسب گله اش را از نبود سطل‌های زباله در کوچه‌ها شروع می‌کند و می‌گوید: تقریبا در کل خیابان فقط یک یا ۲ سطل زباله وجود دارد و همین مسئله باعث شده است همیشه تعداد زیادی کیسه زباله در کوچه‌ها بماند، من نگران سلامت فرزندانم هستم و امیدوارم دست کم چند سطل زباله در اینجا اضافه کنند.
«سطل زباله بماند، درباره این زمین‌های خالی بنویسید که نه می‌دانیم مالک آن چه کسی است و نه می‌توانیم از کسی پیگیری کنیم.» این‌ها را ذوالفقاری، یکی از دیگر ساکنان، می‌گوید و از ما می‌خواهد به داخل حسین باشی ۲۳ برویم و متکدیانی را ببینیم که هرروز در ۲ زمین خالی کوچه رفت و آمد می‌کنند. می‌گوید: چندین بار با ۱۳۷ تماس گرفتیم، اما هنوز هم وضع همین است.

طولانی‌ترین خیابان مشهد بدون پارکینگ
نبود پارکینگ مسئله دیگر ساکنان این خیابان است. یکی از اهالی می‌گوید: خیلی از اهالی ملک هایشان را تخریب کرده و به جای آن آپارتمان ساخته اند، اما خیابان‌های کوچک اینجا برای این همه ماشین جا ندارد، داخل فرعی‌ها که بروید خواهید دید که هرکسی در هر جایی که توانسته ماشینش را پارک کرده است. نمی‌دانم چرا فضای سبز یا پارکینگ موقت در این محل‌ها احداث نمی‌کنند تا بعضی از کمبود‌ها برای مدتی هم که شده حل شود.

سر و صدای کانال زیرزمینی قطع می‌شود
در رابطه با مسائل مطرح شده در محله حسین باشی به سراغ رئیس ناحیه ۱ شهرداری منطقه ۲ می‌ر ویم. پرهام جلیلی تقویان درباره مسئله نظافت این کوچه با تأکید بر اینکه بی توجهی اهالی به ساعت زباله گیری مشکلاتی را به وجود می‌آورد می‌گوید:‌جمع آوری زباله و رفت و روب این خیابان به صورت روزانه و منظم انجام می‌شود و ما بار‌ها از ساکنان خواسته ایم تا به ساعت جمع آوری زباله توجه و با ما همکاری کنند.
به گفته جلیلی تقویان، امکان جای گذاری گاری‌های زباله در تعداد زیاد نیز میسر نیست، چراکه این گاری‌ها مشکلاتی، چون جمع شدن حشرات موذی و همچنین تولید سروصدا در زمان تخلیه را به همراه خواهند داشت، ضمن آنکه کاربرد این گاری‌ها برای جمع آوری زباله اهالی نیست.
در گذشته تعدادی از این گاری‌ها جلوی در مسجد قرار داده شده بود که بعد از شکایت شهروندان انتقال پیدا کرد.
او در باره بنای سجادیه نیز بیان می‌کند: شهرداری مالک این فضا نیست و امکان دخل و تصرف شهرداری وجود ندارد، ضمن آنکه این فضا متروکه است و فعال نیز نیست تا بتواند مانند برخی از مساجد سطح شهر کمکی را برای بازسازی از شهرداری دریافت کند.
به گفته جلیلی تقویان معبر حسین باشی جزو معابر فرعی است و عقب نشینی آن در اولویت قرار ندارد؛ بنابراین هر زمان که خود مالکان با شهرداری توافق کنند، این کار انجام خواهد شد.
او درباره زمین‌های رها شده در محل نیز می‌گوید: به تمامی اراضی رها شده منطقه نیز اخطاریه صادر شده است و مالکان موظف به انجام دیوار کشی هستند. او درباره نبود پارکینگ در این خیابان هم از نبود فضابی مناسب برای احداث پارکینگ عمومی خبر می‌دهد و می‌گوید چنین امکانی فعلا وجود ندارد.
رئیس ناحیه ۱ شهرداری منطقه‌۲ همچنین از اصلاح سیستم کانال کشی این خیابان خبر می‌دهد و می‌گوید:‌مشکل ایجاد سروصدای کانال جمع آوری آب‌های سطحی که در حسین باشی ۹ قرار دارد به زودی به وسیله استفاده از دریچه‌های نانو کامپوزیت حل خواهد. در ادامه پیگیر وضعیت بنای سجادیه می‌شویم که به وسیله انجمن پیروان قرآن اداره می‌شود. با اینکه موفق به گفتگو با مسئولان انجمن نمی‌شویم، اما اطلاعاتی در این‌باره به دست‌مان می‌رسد حاکی از اینکه این بنا قرار است بازسازی و احیا شود.