راهبرد‌هایی برای «تولید؛ دانش‌بنیان، اشتغال‌آفرین»

امین عظیمی‌زاده | شهرآرانیوز؛ اکنون که سال «تولید، پشتیبانی‌ها و مانع زدایی ها» به پایان رسیده و با ورود به هزاره جدید، اقتضائات و نیاز‌های جدیدی مطرح شده است، بانگ آغاز سال ۱۴۰۱ با تعیین نام «تولید؛ دانش بنیان، اشتغال آفرین» به صدا درآمده است. شهرآرا نیز به همین مناسبت در میزگردی اینترنتی با حضور علی اکبر لبافی، رئیس دبیرخانه شورای گفت وگوی دولت و بخش خصوصی خراسان رضوی، حسین اختراعی، رئیس انجمن تحقیق و توسعه خراسان رضوی و از فعالان تولید دانش بنیان، و دکتر وحید ارشدی، استاد اقتصاد دانشگاه فردوسی مشهد، به اصلی‌ترین موانع و عوامل تحقق یافتن شعار سال جاری پرداخته است.

اهمیت اقتصاد دانش بنیان

لبافی در ابتدای این نشست، درباره الزامات تحقق شعار سال ۱۴۰۱ اظهار کرد: رهبر معظم انقلاب در طول سال‌های گذشته، بیشترین توجه آحاد ملت را به اقتصاد و افزایش تولید جلب کرده اند، اما در شعار سال جدید علاوه بر تولید، به نظر می‌رسد که پرداختن به شرکت‌های دانش بنیان محوریت یافته است. درباره الزامات تحقق شعار سال جاری نیز باید گفت: در ابتدا لازم است برنامه‌ای اجرایی برای این راهبرد کلی ترسیم شود.

تاکید صرف بر راهبرد کلان، ما را به مقصد مشخصی نمی‌رساند و اگر این راهبرد برنامه اجرایی نداشته باشد، ما نمی‌دانیم که چگونه باید حرکت کنیم، لذا یکی از اشکالاتی که از گذشته وجود داشته است و همچنان نیز وجود دارد، نبود برنامه‌ای اجرایی برای تحقق راهبرد‌های کلان حاکمیتی است. درکنار این‌ها لازم است در سطوح استانی نیز تیم‌های قوی متشکل از افراد باتجربه بخش خصوصی، دولتی و تعاونی تشکیل شود تا وظایف برپایه تجربیات افراد تقسیم شود.

رئیس دبیرخانه شورای گفت وگوی دولت و بخش خصوصی استان خراسان رضوی افزود: نکته دیگری که باید در راستای تحقق این برنامه اجرایی درنظر گرفته شود، هماهنگی همه ارکان حاکمیت با بخش خصوصی و مردم است؛ زیرا همه ارکان حاکمیت، بخش خصوصی، تعاونی و مردم مورد خطاب قرار گرفته اند و همگی بسترساز توسعه اقتصادی هستند. به عنوان مثال ما مهم‌ترین چالش‌هایی که در خراسان رضوی داریم، زیرساختی است و این مهم جز با هماهنگی همه ارکان حاکمیت انجام نخواهد شد و پس از حل چالش‌های زیرساختی است که بخش خصوصی نیز به سرمایه گذاری‌های هدفمند گرایش پیدا می‌کند. در این میان، نقش شرکت‌های دانش بنیان محوریت می‌یابد؛ زیرا آن‌ها می‌توانند نیاز‌های اساسی سایر تولیدکننده‌ها را فراهم کنند.

شناسایی موانع

در ادامه، اختراعی نیز درباره اصلی‌ترین موانع بر سر راه تحقق شعار سال ۱۴۰۱ اظهار کرد: من فکر می‌کنم موانع بر سر راه تحقق شعار سال ۱۴۰۱ و اکثر شعار‌های اقتصادی که نتیجه نمی‌گیرند، نخست محصول نبود همکاری میان گروه‌های مختلف مرتبط با تولید اعم از بخش دولتی، خصوصی، علمی دانشگاهی و کارگاهی و سپس قوانین دست وپا گیر است.

علاوه بر این ها، محدود شدن فعالیت شرکت‌های دانش بنیان با عناوین و دسته بندی‌های خاص در این امر دخیل است؛ به این معنا که صرفا بخشی از فعالیت‌ها دانش بنیان شناخته می‌شود، درحالی که ممکن است برخی حوزه‌های جدید هم وجود داشته باشد که به لحاظ علمی، دانش بنیان محسوب می‌شوند، اما چون دسته بندی‌های محدودی وجود دارد، آن‌ها امکان بروز و ظهور به عنوان شرکت‌های دانش بنیان را پیدا نمی‌کنند، لذا لازم است در تعریف قانونی و اداری از فعالیت شرکت‌های دانش بنیان یک جامعیتی وجود داشته باشد؛ چون در غیر این صورت برای ثبت شرکت‌های دانش بنیان، مراحل و زمان بندی طولانی سپری خواهد شد که عملا فعالیت این شرکت‌ها را به نتیجه مطلوب نمی‌رساند.

رئیس انجمن تحقیق و توسعه خراسان رضوی افزود: در سال جدید لازم است نقش سازمان‌های مردم نهاد برای پیوند دادن دانشگاه و صنعت بیشتر شود. همچنین لازم است پارک‌های علم وفناوری، خانه صنعت ومعدن و اتاق‌های بازرگانی به موازات آن‌ها همکاری کنند. اختراعی در پاسخ به این پرسش که چرا در شعار سال جدید بر نقش شرکت‌های دانش بنیان تاکید شده است درحالی که در سال‌های گذشته بیشتر بر تولید تاکید می‌شد، اظهار کرد: من فکر می‌کنم علت اصلی محوریت یافتن شرکت‌های دانش بنیان در شعار سال ۱۴۰۱، افزایش بیکاری درمیان فارغ التحصیلان دانشگاهی بوده است؛ زیرا معمولا کار برای اقشار غیردانشگاهی پیدا می‌شود، اما این دانش آموختگان دانشگاهی هستند که برای یافتن شغل متناسب با رشته تحصیلی خود با چالش‌های متعددی مواجهند؛ به همین دلیل نقش شرکت‌های دانش بنیان اهمیت می‌یابد؛ زیرا آن‌ها هستند که می‌توانند محل جذب این دانش آموختگان دانشگاهی قرار گیرند.

علاوه بر این، نقش شرکت‌های دانش بنیان در دنیای امروز به قدری افزایش یافته است که اگر به آن‌ها توجه نکنیم، محکوم به نابودی خواهیم بود. امروز جایگاه تحقیق و توسعه در تولید جهانی بسیار محوریت پیدا کرده است و بستر مناسب این مهم در قالب شرکت‌های دانش بنیان قابل فهم خواهد بود.

قابلیت تمدن سازی شعار سال

در ادامه، ارشدی درباره اصلی‌ترین موانع و الزامات تحقق شعار سال ۱۴۰۱ گفت: به نظر این جانب اگرچه نام گذاری سال‌ها که عالی‌ترین مقام کشور آن را برعهده گرفته اند، هدفمند و جهت دهنده سیاست‌های کشور است و قابلیت تمدن سازی دارد، مهم‌ترین موانع برای تحقق شعار‌های سال، پای بند نبودن تأثیرگذار نهاد‌های دولتی، تقنینی، قضایی و مردم حرکت در مسیر عملیاتی شدن شعار‌های سال قبل است و حافظه تاریخی مردم نشان می‌دهد که تناسبی بین خروجی‌های اقتصادی و فرهنگی با شعار‌های ارزشمند سال‌های گذشته وجود ندارد. نیازی نیست که به جای حل مسئله، صورت مسئله پاک شود، بلکه همان طور که رهبر فرزانه و تمدن ساز انقلاب فرمودند، شعار‌ها باید از نقش بستن در بالای سربرگ‌ها به نقش بستن در بهبود شاخص‌های مرتبط با شعار‌های سال و احساس تأثیرگذاری در زندگی مردم تغییر یابد.

استاد اقتصاد دانشگاه فردوسی مشهد افزود: دومین نکته همگرا شدن نهاد‌های اجرایی، تقنینی و قضایی در فهم دانش بنیان بودن اقتصاد است. نداشتن شناخت و فهم مناسب از مفهوم دانش بنیان بودن اقتصاد، حداکثر منجر به ایستادن در نقطه شعار می‌شود و منجر به عملیاتی شدن نخواهد شد. در صورت فهم نادرست از دانش بنیان بودن اقتصاد، هر کار درست و غلطی را به نام اقتصاد دانش بنیان جا می‌زنند و گزارش می‌دهند و مردم هم هیچ احساسی دربرابرتحقق شعار سال پیدا نمی‌کنند.

دکتر ارشدی درباره اهمیت شرکت‌های دانش بنیان نیز بیان کرد: اولین نهاد‌های مؤثر در اقتصاد دانش بنیان، نهاد‌های آموزشی هستند که باید فارغ التحصیلان خود را آن قدر توانمند کنند که قدرت خلق ثروت از دانش خود را داشته باشند. باید مطالعه دقیقی درباره وضعیت کسانی که الان در شرکت‌های دانش بنیان هستند، انجام داد تا بفهمیم افرادی که در این شرکت‌ها فعالیت می‌کنند، تا چه حد دانش خود را از نظام آموزش وپرورش و آموزش عالی گرفته اند و تا چه حد به علائق و استعداد‌ها و روحیه کنجکاوی و درون زایی شخصیتی خود وابسته بوده اند. هم زمان باتوجه به نظام‌های آموزشی باید وضعیت موجود شرکت‌های دانش بنیان رصد شود که تا چه حد محصولات آن‌ها در بازار‌های داخلی و خارجی خریدار دارد و موانع پیش روی آن‌ها چیست.

استاد اقتصاد دانشگاه فردوسی مشهد اظهار کرد: اگر اقتصاد دانش بنیان پربازده باشد، قدرت جذب اشتغال فراوانی دارد و نمی‌توان بدون بازدهی بالا برای شرکت‌های دانش بنیان و تحمیل هزینه‌های هنگفت مبادلاتی بر آن‌ها قدرت اشتغال آفرینی فراوان داشت. رفع موانع تولید و بهبود شاخص‌های فضای کسب وکار و جلوگیری از واردات توسط دستگاه‌های دولتی و نهاد‌های عمومی و انحصارگران، راه را برای توسعه شرکت‌های دانش بنیان نوپا فراهم می‌سازد.

ارشدی همچنین گفت: امروز رشد پایدار اقتصادی کشور‌های پیشرفته، وابسته به شرکت‌های دانش بنیان است و این نیازمند نهادسازی‌های درست و حمایت‌های مؤثر و البته با زمان بندی مشخص برای روی پای خود ایستادن شرکت‌های دانش بنیان است. البته معتقدم علوم انسانی همراه با علوم پزشکی و مهندسی باید به صورت هم افزا در خدمت یکدیگر برای تولید محصولات دانش بنیان باشند که در جای خود باید به این مسئله پرداخت که علوم انسانی چگونه می‌تواند پشتوانه اقتصاد دانش بنیان در حوزه‌های پزشکی و مهندسی باشد. علوم انسانی باید هم قدرت خلق ثروت و هم مولد بودن داشته باشد؛ البته امروز شاهد شروع این مسیر و تحول جدی در اثرگذاری علوم انسانی در شرکت‌های دانش بنیان هستیم.