رنگِ زندگی بر تار و پودِ «بازارفرش» مشهد

محمد کاملان | شهرآرانیوز؛ بازار فرش تنها تکه باقی مانده از بازار بزرگ مشهد است که با دستور شاهرخ تیموری ساخته شده بود و در جریان احداث خیابان خسروی و دیگر طرح‌های توسعه و بازپیرایی حرم مطهر رضوی و اطراف آن بخش‌های زیادی از آن تخریب شد و فقط همین یک بخش از آن بازار که از خیابان سرشور آغاز و تا صحن گوهرشاد ادامه داشت، باقی ماند.

میراث فرهنگی در سال ۱۳۸۵ با واجد ارزش شناختن بازار فرش مشهد آن را وارد فهرست آثار ملی کرد و از همان زمان پرونده مرمت این بازار قدیمی روی میز میراث و شهرداری قرار گرفت و به دلیل توافق نکردن دو اداره، موضوع مرمت بازار منتفی شد.

فرسودگی شدید تیر‌های چوبی سقف بازار و امکان فروریختن آن در هر لحظه و اخطار‌های متعدد آتش نشانی مبنی بر ناایمن بودن بازار فرش مشهد و در خطر بودن جان مردم و کسبه، سرانجام باعث شد تا پرونده مرمت بازار یک بار دیگر در سال ۱۳۹۷ باز شود و این بار میراث فرهنگی و شهرداری بر سر مرمت بازار به توافق برسند.

عملیات مرمت و بهسازی بازار فرش مشهد دو سال بعد از آن توافق آغاز شد و آن طور که شهرداری منطقه ثامن اعلام کرده است، این پروژه اکنون بیش از ۳۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارد و احتمالا تا مهر امسال عملیات بهسازی و مرمت بازار فرش مشهد با سبک و سیاق اصل خود یعنی معماری دوران قاجاری به بهره برداری می‌رسد.

نماینده شهرداری منطقه ثامن در امور بازار فرش مشهد در گفتگو با خبرنگار شهرآرا، با اشاره به آخرین وضعیت عملیات اجرایی این بازار در چند ماه گذشته، گفت: در ماه‌های اخیر اخیر عملیات احیا و مرمت بازار فرش از سرعت قابل قبولی برخوردار بوده و نزدیک به ۳۵ درصد پیشرفت فیزیکی داشته است.

از ۲۲دهانه بازار، ۲ دهانه به صورت کامل پایان یافته و همچنین شمع‌ها اجرا شده است. آجرچینی پایه ها، لنگه طاق‌ها و کتیبه‌ها با وجود پیچیدگی‌های آن به جز دهانه‌هایی که دارای معارض هستند، در بقیه دهانه‌ها با سرعت و کیفیت قابل قبولی در حال انجام است.

دو معضل اساسی بر سر راه مرمت بازار فرش

علی عابدزاده با بیان اینکه در جریان احیا و مرمت بازار فرش با دو معضل اساسی روبه رو هستیم، تصریح کرد: اولین معضل همراهی نکردن چند تن از کسبه بازار است. در حال گفتگو و مذاکره با مالکان مغازه‌ها هستیم و امیدوارم با پیشرفت عملیات اجرایی بازار و مشاهده آثار و نتایج مثبت آن، برای انجام کار مرمت پیش قدم شوند. معضل بعدی کمبود نیروی انسانی ماهر برای این پروژه است. مرمت و بازسازی بازار فرش نیاز به استادکار سنتی ماهر دارد که در مشهد با کمبود نیرو‌هایی از این دست روبه رو هستیم.

وی ادامه داد: اکنون شش گروه استادکار در کارگاه در حال کار هستند که این تعداد با توجه به جبهه‌های کاری موجود در کارگاه، کافی نیست و برای حل این مسئله در کنار آموزش استادکاران محلی، با رایزنی‌های صورت گرفته گروه‌هایی از استادکاران سنتی شهر‌های طبس، یزد و تبریز در اوایل سال جدید به استادکاران موجود اضافه خواهند شد.

تأمین نیروی انسانی، پیش شرط پایان زودتر کار

عابدزاده در پاسخ به اینکه مرمت بازار چه زمانی به سرانجام می‌رسد، بیان کرد: براساس برنامه زمان بندی، پیش بینی می‌شود تا ابتدای مهرماه امسال کار مرمت و بازسازی بازار فرش به پایان برسد، اما درصورتی که بتوانیم نیروی انسانی را افزایش بدهیم، می‌توانیم بازار فرش را زودتر از برنامه زمان بندی در اختیار زائران و مجاوران قرار دهیم.

البته با توجه به اینکه نوروزامسال میزبان زائران بسیاری از سراسر ایران بودیم، در مدت تعطیلات نوروز عملیات اجرایی به صورت موقت متوقف شد تا زائران و مجاوران ضمن عبور از بازار و تشرف به حرم مطهر حضرت رضا (ع)، با عکس‌های قدیمی، تاریخچه بازار و عملیات مرمت و احیای آن آشنا شوند.

طرح مرمتی آب انبار بازار آماده است، اگر....

اما آب انبار حوض چهل پایه یا مؤتمن السلطنه یکی از ارزشمندترین بنا‌های داخل بازار فرش است که در زمان ناصرالدین شاه همراه با مسجد هم جوارش ساخته و وقف شده است و آن طور که گفته می‌شود، این بنا یکی از قدیمی‌ترین آب انبار‌های استان است.

آب انبار ارزشمند بازار فرش یک بار در سال ۱۳۹۱ مرمت و بازسازی شد و میراث فرهنگی مشهد همان زمان وعده داد که این آب انبار بعد از حدود ۵۰ سال بازگشایی خواهد شد و متناسب با نیاز زائران کاربری آن تغییر می‌کند، امااین اتفاق نیفتاد و این بنای تاریخی به دلیل سرگردانی مدیریت میان اوقاف و میراث، بلاتکلیف ماند و در‌های آن به روی مردم باز نشد و حتی به زباله دانی هم تبدیل شد.

با این همه، عابدزاده از تهیه طرح مرمتی برای آب انبار بازار فرش خبر داد و گفت: برای بنا‌های عمومی داخل بازار مثل آب انباری که موجود است، طرح مرمتی وجود دارد که امیدواریم با همکاری اوقاف این طرح برای آب انبار بازار فرش به سرانجام برسد تا با تغییر کاربری به چرخه حیات بازار برگردد.