دانش بنیان یا مونتاژکار؛ مسئله این است!

محسن موسوی زاده | شهرآرانیوز؛ در سال‌های اخیر لزوم توجه به بنگاه‌های اقتصادی دانش بنیان و حمایت از آن‌ها سبب شده است دولت و مجلس امتیاز‌هایی را مانند اختصاص تسهیلات بانکی و معافیت‌های مالیاتی برای آن‌ها درنظر بگیرند. این اقدامات با هدف کاهش هزینه‌های تمام شده واحد‌های دانش بنیان و افزایش قدرت رقابت آن‌ها در بازار داخلی و خارجی انجام گرفته است.

ولی در این میان برخی شرکت‌ها باوجودی که دانش بنیان نیستند، تلاش می‌کنند با انواع شگرد‌ها و دور زدن قانون، مجوز دانش بنیان بگیرند و از مزایای این شرکت‌ها بهره‌مند شوند. به گفته کارشناسان، برخی از این شرکت‌ها صرفا از مهندسی معکوس بهره برداری می‌کنند و فقط قطعاتی از دستگاه‌های مشابه خارجی را کپی برداری و به عنوان محصول دانش بنیان عرضه می‌کنند.

این مسئله توجه رهبر معظم انقلاب را هم جلب کرده است، به طوری که ایشان در دیدار روز سه شنبه همین هفته با مسئولان نظام تاکید کردند: «شرکت دانش بنیان باید به معنای واقعی کلمه نوآوری داشته باشد. شرکت‌های مونتاژکننده، دانش بنیان نیستند. مونتاژ همان واردات بی رویه است، اما با یک شکل دیگر. این تولید و آفرینندگی محصول نیست.» تاکید ایشان بهانه‌ای شد تا این مسئله را با حسن حسینی، رئیس خانه صنعت و معدن و تجارت خراسان رضوی، احسان خانه آباد، رئیس سازمان بسیج مهندسین صنعت ومعدن خراسان رضوی و حسین اختراعی، رئیس انجمن تحقیق وتوسعه خراسان رضوی، درمیان بگذاریم و دیدگاه‌های آن‌ها را در این باره جویا شویم.

ایراد‌ها باید برطرف شود

اختراعی با بیان اینکه اکنون وضعیت مشوق‌های درنظر گرفته شده برای شرکت‌های دانش بنیان به گونه‌ای است که بیشتر واحد‌های اقتصادی بزرگ از آن‌ها نفع می‌برند، می‌گوید: یک شرکت برای دانش بنیان شدن باید هزینه زیادی بپردازد؛ به عنوان نمونه یک شرکت ممکن است ۵۰ میلیون تومان هزینه دانش بنیان شدنش بشود، اما همین شرکت که در سال، ۵ تا ۱۰ میلیون تومان مالیات می‌دهد، اصلا برایش صرف ندارد که بخواهد دانش بنیان شود.

ازسوی دیگر شرکت‌های بزرگی هستند که در سال میلیارد‌ها تومان مالیات می‌دهند، برای این‌ها صرف دارد که ۲۰۰ میلیون تومان هم صرف هزینه مهندسی معکوس یک محصول از میان محصولات خود کنند و مجوز دانش بنیان بگیرند تا از معافیت مالیاتی برخوردار شوند. وی می‌افزاید: گاهی هم شرکت‌های کوچک باید مشاور به کار بگیرند تا بتوانند از معافیت مالیاتی بهره‌مند شوند. ولی اگر هزینه مشاور زیاد باشد، در عمل دنبال معافیت مالیاتی رفتن فایده‌ای ندارد.

وی بیان می‌کند: همچنین گاهی دیده می‌شود که شرکتی می‌آید و با بازی با اسم محصول خود سعی می‌کند خودش را دانش بنیان جلوه دهد. در عمل نیز، چون برای دستگاه مالیاتی نظارت بر تمام بازار میسر نیست، این شرکت از معافیت مالیاتی برخوردار می‌شود.

اختراعی با اشاره به مشکلات دانش بنیان شدن شرکت‌ها می‌گوید: اکنون به جای اینکه ساختار یک شرکت را دانش بنیان کنند، محصولاتش را دانش بنیان می‌کنند. به منزله این است که هر محصولی که تولید می‌شود، باید کلی دوندگی کرد تا به عنوان دانش بنیان ثبت شود، از این رو برخی شرکت‌ها ترجیح می‌دهند دانش بنیان نشوند.

رئیس انجمن تحقیق وتوسعه خراسان رضوی با اشاره به مشکلات دانش بنیان‌ها برای دریافت وام می‌گوید: در همین خراسان رضوی یک شرکت هزارمیلیارد تومان وام گرفته است، اما بانک‌ها برای وام دادن به دانش بنیان‌ها اذیت می‌کنند. خودم برای خرید زمین به منظور استقرار شرکت به بانک‌ها مراجعه کردم، اما آن‌ها گفتند که برای زمین وام نمی‌دهیم و اگر می‌خواهی، برای شرکت وام بگیر و بعد خودت برو و زمین بخر. اختراعی بهترین راه حمایت از دانش بنیان‌ها را دادن اعتبار به آن‌ها بیان می‌کند و می‌گوید: باید به شرکت‌های دانش بنیان اعتبار داد تا از این طریق، آن‌ها بتوانند در فضای کسب وکار جابیفتند و تثبیت شوند.

مونتاژکاری تولید نیست

خانه آباد هم در گفتگو با شهرآرا تاکید می‌کند که مونتاژکاری تولید نیست و در این باره می‌گوید: هشدار بجای رهبر معظم انقلاب نشان می‌دهد که باید از همین ابتدا سعی کنیم نقشه راه حمایت از دانش بنیان‌ها را دقیق ترسیم کنیم. در همین مشهد شرکتی که اکنون تعطیل شده است، با مونتاژ خودرو تولید می‌کرد. اما اسم این کار را نمی‌توان تولید گذاشت؛ چون در عمل ارزش افزوده‌ای تولید نمی‌کند.

وی با بیان مثال دیگری ادامه می‌دهد: در مشهد برای تولید دستگاه کنترل کولر‌های آبی با یکی از شرکت‌های خارج از استان که مدعی صددرصد داخلی بودن محصولاتش بود، وارد تعامل شدیم و برای نمونه قطعاتی را دریافت کنیم.

آن‌ها به ما گفتند قطعه مدنظر از چین وارد می‌شود و فعلا آن را ندارند. وی می‌افزاید: البته در این میان، کار‌های خوبی هم برای حرکت به سمت دانش بنیان شدن انجام شده است؛ به عنوان نمونه خراسان رضوی و مشهد از قطب‌های مهم صنایع غذایی در کشور محسوب می‌شوند. براساس اطلاعی که داریم، در حوزه تولید قطعات موردنیاز برای واحد‌های صنایع غذایی در مشهد گام‌های خوبی برداشته شده است.

وی بیان می‌کند: در حوزه لوازم خانگی و خودروسازی نیز همین دغدغه وجود دارد. شرکت‌هایی هستند که لوازم خانگی را مونتاژ و بعد به اسم تولید داخل عرضه می‌کنند. البته باید اشاره کرد که در همین خراسان رضوی شرکت‌هایی هم داریم که توانسته اند ۶۰ درصد و حتی بیشتر از این میزان، تولیدات لوازم خانگی را داخلی سازی کنند. رئیس سازمان بسیج مهندسین صنعت ومعدن خراسان رضوی تاکید می‌کند: باید سازوکار‌های حمایت از دانش بنیان‌ها به سویی برود که شرکت‌های واقعی فعال در این حوزه حمایت شوند.

هشدار به موقع

حسینی نیز در گفتگو با شهرآرا، با بیان اینکه هشدار رهبر معظم انقلاب بسیار به موقع بود، می‌گوید: هنوز در ابتدای سال هستیم و این نکته که نباید از وضعیت دانش بنیان‌ها سوءاستفاده شود، می‌تواند به ریل گذاری درست مسیر حمایت از دانش بنیان‌ها کمک بکند.

وی در توضیح وضعیت تولید و نسبت آن با دانش بنیان بودن، به صنعت فرش اشاره می‌کند و می‌گوید: به عنوان نمونه صنعت فرش دستباف در خراسان رضوی و مشهد کاملا بومی است و می‌بینیم که افرادی با سطوح سواد مختلف در این حوزه فعالیت می‌کنند و تولیدات آن‌ها به حدی کیفی است که افرادی که از خارج کشور محصولات آن‌ها را می‌بینند، دچار شگفت زدگی می‌شوند. اما از آن طرف، صنعت فرش ماشینی متکی به ماشین آلات وارداتی است و درعمل نتوانسته ایم آن را بومی سازی کنیم.

رئیس خانه صنعت و معدن و تجارت خراسان رضوی با بیان اینکه تقویت واحد‌های دانش بنیان در استان، مستلزم ورود دانشگاه‌ها به عنوان تولیدکننده علم به این حوزه است، می‌گوید: اکنون پایان نامه‌های زیادی در حوزه تولید در دانشگاه‌ها نوشته می‌شود، اما تعداد خیلی اندکی از آن‌ها وارد حوزه عملی می‌شود.

اگر می‌خواهیم تولید به سمت دانش بنیان شدن برود و از حالت مونتاژ خارج شود، باید دانشگاه‌ها را در حوزه تولید دانش بنیان، فعال‌تر و ارتباط آن‌ها را با تولید بیشتر کنیم.

او تاکید می‌کند: یکی از هدف‌های مهم خانه صمت استان برای امسال، حمایت از شرکت‌ها و واحد‌های تولیدی دانش بنیان است. امسال سعی می‌کنیم فضای کسب و کار استان و مشهد برای پیشرفت این شرکت‌ها فراهم شود.