نگاهی به طرح جنجالی مجلس درباره استفاده بهینه از اشیای باستانی

سیدزاده | شهرآرانیوز؛ استفاده بهینه از اشیای باستانی و گنج ها؛ این عنوان طرحی است که از سوی شماری از نمایندگان مجلس شورای اسلامی پیشنهاد شده تا بررسی، تصویب و اجرا شود و حالا به یکی از جنجالی‌ترین و بحث برانگیزترین مسائل در شبکه‌های اجتماعی و کانال‌های خبری تبدیل شده است.

آن هم درست در شرایطی که در روزگار اخیر هرازگاهی، خبر حفاری‌های قاچاق و غیرمجاز به گواه یگان حفاظت میراث فرهنگی، بار‌ها حاشیه ساز شده است. این طرح به امضای ۴۶ نفر از نمایندگان مجلس رسیده است و برای آن مزایای بی شماری هم برشمرده اند؛ مزایایی نظیر حفظ گنجینه تمدنی و میراث باستانی از تخریب‌ها و کاوش‌های غیرکارشناسی، اشتغال زایی فراوان برای دانش آموختگان رشته‌های مرتبط با تاریخ، گوهرشناسی و باستان شناسی، تبدیل شدن ایران به هاب منطقه‌ای خرید و فروش آثار باستانی و ورود ارز به کشور، ایجاد ردیف درآمدی جدید برای وزارت گردشگری و میراث فرهنگی برای خرید و حفظ آثار باستانی، حفظ گنجینه تمدنی از فروش به ثمن بخس به دلالان و قاچاقچیان.

کارشناسان حوزه میراث فرهنگی و متخصصان باستان شناسی؛ اما همزمان، فعالان فرهنگی به مخالفت با این طرح پرداخته و معتقد هستند؛ این طرح به حفاری‌ها و قاچاق‌های غیرمجاز، رسمیت و وجاهت قانونی می‌بخشد.

این مخالفت‌ها تا جایی پیش رفته که باعث شده است گروهی از باستان شناسان خطاب به رئیس مجلس شورای اسلامی نامه‌ای بنویسند و این نکته را گوشزد کنند که این طرح، قانونی کردن و رسمیت بخشیدن به حفاری قاچاق در کشور است و محوطه‌های باستانی به مثابه شناسنامه‌ها و نوامیس این ملت بزرگ هستند که برای شناسایی آن‌ها فقط و فقط باستان شناسان مجرب و صاحب صلاحیت علمی حق کاوش و مطالعه روی آن‌ها را دارند.

دکتر سیامک سرلک، هیئت علمی بازنشسته پژوهشکده باستان شناسی هم در واکنش به طرح مجلس نکات زیادی را مطرح کرده که در صدر آن از این گفته است که بر اساس قوانین، ضوابط و کنوانسیون‌های داخلی و بین المللی، در هیچ کشوری در جهان، مواریث فرهنگی آن کشور با هدف ارزآوری به حراج گذاشته نمی‌شود و خرید و فروش مواریث فرهنگی و خروج آن از کشور مبدأ، غیرقانونی است.

اگر توجه شود حتی در حراجی‌های اشیای عتیقه که در کشور‌های اروپایی و در مواردی در کشور‌های عربی جنوب خلیج فارس برگزار می‌شود، همه اشیای به حراج گذاشته شده مربوط به دیگر کشور‌ها هستند و چنانچه شی یا اشیایی مربوط به کشور برگزارکننده، در حراجی ارائه شود؛ طبق قوانین مصوب آن کشور خروج آن از مرز‌های سیاسی آن کشور ممنوع و مشمول پیگرد قانونی است.

این استاد باستان شناسی همچنین به این نکته اشاره کرده است که ارائه چنین طرح هایی، حتی اگر به مرحله اجرا گذاشته نشوند، بازخورد آن به ویژه در سطح بین المللی تبعات بسیار منفی برای کشور خواهد داشت و از منظر بین المللی به ویژه نهاد‌های علمی و فرهنگی جهان، سیستم دولتی و سیاسی کشور در سطح قاچاقچیان و چپاول گران مواریث فرهنگی تنزل خواهند یافت.

بد نیست بدانید که این طرح، با زبان و بیانی دیگر در اواخر دولت محمود احمدی نژاد و از سوی حمید بقایی، رئیس وقت سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، مطرح شده بود. روزنامه ابتکار در گزارش تازه‌ای که درباره این موضوع کار کرده از این نوشته است که: همان «طرح بقایی» حالا روی میز مجلس است. روزنامه «پیام ما» هم از این گفته که این طرح همان زمان، در بدو مطرح شدن «قاچاق در روز روشن» لقب گرفت و قاطعانه رد شد.