دنیای مجازی، جان نمایشگاه کتاب را می‌گیرد؟

شکیبا افخمی‌راد | شهرآرانیوز؛ سی‌و‌سومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران از روز گذشته آغاز به کار کرده است و تا سی‌و‌یکم اردیبهشت‌۱۴۰۱ ادامه خواهد داشت. این نمایشگاه پس‌از دو سال تعطیلی به دلیل شیوع کرونا به‌صورت حضوری در مصلای امام‌خمینی (ره) برگزار می‌شود؛ همچنین مانند روال دو سال گذشته شرایطی فراهم شده است تا علاقه‌مندان به‌صورت مجازی از سامانه ketab.ir هم کتاب‌های مورد‌نظرشان را تهیه‌کنند؛ اتفاقی که موافقان و مخالفان خود را دارد.

عده‌ای بر این باور هستند که برگزاری مجازی به نمایشگاه حضوری ضربه می‌زند و گروهی دیگری معتقدند که دو شیوه برگزاری می‌توانند مکمل یکدیگر باشند. در سی‌و‌سومین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران برخی ناشران مشهدی هم حضور دارند؛ البته تلاش‌های شهرآرا برای کسب اطلاعات بیشتر درباره این رویداد از مسئولان اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان بی نتیجه ماند.

در گزارش پیش رو با سه ناشر مشهدی درباره شیوه جدید برگزاری نمایشگاه کتاب که برای اولین‌بار هم‌زمان به‌صورت مجازی و حضوری پذیرای علاقه‌مندان است، به گفتگو نشسته ایم که در ادامه می‌خوانید.

ضربه نمایشگاه مجازی به نمایشگاه فیزیکی

عابس قدسی، مدیر انتشارات «سپیده باوران» و «تگ» که فقط به صورت مجازی در نمایشگاه امسال حضور دارد، می‌گوید: تداخل نمایشگاه حضوری و مجازی برایم سؤال برانگیز بود و می‌خواستم نتیجه جشنواره امسال را ببینیم تا در سال بعد با چشم بازتری شرکت کنیم.

او یادآور می‌شود: به نظرم نمایشگاه مجازی و حضوری روی یکدیگر اثر منفی می‌گذارند؛ حداقلش این است که نمایشگاه مجازی به نمایشگاه حضوری ضربه خواهد زد.

قدسی بر این باور است که بودجه‌های درنظرگرفته شده برای نمایشگاه کتاب بهتر است به طرح‌های فصلی فروش کتاب اختصاص یابد.

او یارانه اختصاص یافته به طرح‌های فصلی را هدفمندانه‌تر و عادلانه‌تر می‌داند و تصریح می‌کند: در آن طرح‌ها هر سه بخش شبکه توزیع، فروش کتاب و مخاطب نفع می‌برند؛ از این رو اثرات فرهنگی آن هم بیشتر است.

به نظر مدیر انتشارات «سپیده باوران» معمولا کتاب فروشی‌ها نسبت به نمایشگا ه ها، مکان‌های کامل تری برای عرضه کتاب هستند. درواقع بسیاری مواقع کتاب‌های خوب به دلیل ازدحام و شلوغی در نمایشگاه دیده نمی‌شود. باوجوداین وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از برنامه‌های خودش عقب نشینی نمی‌کند و همان رویه قبلی را در پیش می‌گیرد.

برگزاری هم زمان نمایشگاه مجازی و حضوری اتفاق خوبی است

مهدی نصیرزاده، مدیر انتشارات «مرندیز» که عهده دار سمت مدیرعاملی تعاونی ناشران خراسان رضوی است و در نمایشگاه امسال حضور دارد، تصریح می‌کند: برگزاری نمایشگاه کتاب به صورت مجازی و حضوری اتفاق خوبی است؛ چون نمایشگاه مجازی به برخی ناشران که امکان حضور در تهران را ندارند، فرصت می‌دهد که اثرشان را ارائه کنند.

از سوی دیگر، مردمی که در شهر‌های دیگر هستند هم نمی‌توانند از نمایشگاه حضوری بهره ببرند، بنابراین نمایشگاه مجازی برای آن‌ها اتفاق خوبی است.

او یادآور می‌شود: با افزایش تبلیغات برای برگزاری نمایشگاه در رسانه ها، مردم شهرستان‌ها هم رغبت پیدا می‌کنند که به صورت مجازی خریدهایشان را انجام دهند. به نظر من برگزاری هم زمان نمایشگاه مجازی و حضوری، فروش ناشران را بیشتر می‌کند.

نصیرزاده بر این باور است که نمایشگاه مجازی، نمایشگاه فیزیکی را از رونق نمی‌اندازد و لطمه‌ای به کتاب و ناشر وارد نمی‌شود.

مدیرعامل تعاونی ناشران خراسان رضوی درباره میزان حضور ناشران استان در نمایشگاه امسال نیز می‌گوید: در دور ه‌های قبل می‌توانستیم چنین اطلاعاتی دریافت کنیم، ولی امسال این اطلاعات در اختیار وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است و ما آماری در دست نداریم.

نصیرزاده حضور ناشران مشهدی در نمایشگاه امسال را خوب پیش بینی می‌کند و می‌افزاید: برای ناشرانی که می‌خواستند بار به تهران بفرستند، ازسوی تعاونی، تسهیلاتی فراهم کردیم و حدود ۶۰ تا ۷۰ ناشر به ما مراجعه کردند که غرفه حضوری به آن‌ها اختصاص پیدا کرده است.

کفش آهنین، دیدار چهره به چهره و اکسیر گفتگو

یوسف بینا، مدیر انتشارات «آزاد سرو» از مخالفان برگزاری مجازی نمایشگاه کتاب است، او دراین‌باره می‌گوید: مهم‌ترین شاخصه نمایشگاه کتاب که سال‌هاست در ایران برگزار می‌شود این است که سالی یک‌بار عمده نویسندگان، شاعران، پژوهشگران، کتاب‌خوان‌های حرفه‌ای و ناشران کوچک و بزرگ را در یک مجمع بزرگ و محیط محصور در کنار هم جمع می‌کند.

حتی در سال‌های گذشته صحبت از این بود که هرکسی از شهرستانی‌های تازه‌کار در حوزه کتاب و فرهنگ می‌خواهد نویسندگان و شاعران بزرگی ببیند و از نزدیک با آن‌ها هم‌کلام شود باید به نمایشگاه کتاب تهران برود.

مدیر انتشارات «آزاد سرو» با یادآوری دیدار‌های رودررویی که میان بسیاری از شاعران، نویسندگان و ناشران و ... در نمایشگاه شکل می‌گرفته است، می‌گوید: نویسندگان و ناشران در آن دیدار‌ها انتقاد‌ها و پیشنهادهایشان را می‌گفتند و در بیشتر موارد این مشکلات حل می‌شد درحالی که ما اگر در خانه بنشینیم و تنها با مسئولان مکاتبه بکنیم شاید آن قدر در روند حل مشکلات تأثیرگذار نباشد.

به گفته او، حضور و رویارویی چهره به چهره افراد مختلف باعث رشد فرهنگی می‌شود. رشدی که متأسفانه کرونا در دو سال گذشته آن را از ما گرفت.

بینا بیان می‌کند: فضای مجازی شاید ارتباطات را سهل کرده و دوری‌ها را تا حدی نزدیک کرده باشد، اما در حقیقت نزدیکی‌ها هم مجازی است و با ارتباطات حضوری خیلی فرق می‌کند. این حس ارتباط حقیقی و انسانی که در این رویارویی‌ها بود پس از برگزاری نمایشگاه به صورت مجازی از بین رفت.

او یادآور می‌شود: برای خرید مجازی کتاب مخاطب باید صددرصد انگیزه داشته باشد، اما مخاطب در نمایشگاه شاید با ۵۰ درصد انگیزه و با یک دور زدن در غرفه‌ها، کتاب‌های زیادی خریداری کند.

مدیر انتشارات «آزاد سرو» تصریح می‌کند: زمانی که کرونا در کشور بیداد می‌کرد مطمئنا نمایشگاه حضوری باید لغو می‌شد، اما حالا که کرونا کم و انگیزه‌ها زیاد شده، باید اراده‌ای وجود داشته باشد که در عین رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی نمایشگاه به صورت حضوری برگزار شود و درکنار آن گفتگو‌های چهره به چهره شکل بگیرد.

بینا تأکید می‌کند: ما نباید بگوییم برگزاری مجازی نمایشگاه کتاب در دوران کرونا خوب بوده و باید آن را ادامه دهیم. ما باید کفش آهنین پایمان کنیم در غرفه‌های نمایشگاه بگردیم، گفتگو کنیم، کتاب ببینیم و لمس کنیم. شاید در این صورت حتی کتاب‌هایی که به آن‌ها علاقه‌مند هم نبودیم را خریداری کنیم.

به نظر او، مهم‌ترین گسست‌های فرهنگی بین اصناف و اقشار جامعه به علت نبودن گفت‌وگوی رو‌در‌رو، متقابل، نزدیک و همدلانه اتفاق می‌افتد و برگزاری حقیقی نمایشگاه گام بزرگی برای حل بخش بزرگی از این گسست‌های فرهنگی است.

بینا تأکید می‌کند: به نظرم برگزاری نمایشگاه مجازی بر روی نمایشگاه حضوری تأثیر می‌گذارد و باید تعطیل یا به زمان دیگری موکول شود.

این مدرس دانشگاه همچنین با اشاره به برگزاری همایش‌های جانبی و امضای قرارداد‌های کاری مختلف در نمایشگاه کتاب می‌گوید: نمایشگاه کتاب باید ویترین چشم‌انداز فرهنگی سال پیش‌رو باشد. سالی یک بار اهالی کتاب دورهم جمع شوند و برای مسائل و دغدغه‌هایشان فکری بکنند. تا این اتفاق نیفتد بسیاری از مسائل حل نمی‌شود.