سرگذشت نافرجام بازار‌های صنایع دستی مشهد

رزان راستگو | شهرآرانیوز؛ بازار زنجیر، بازار وزیر نظام، بازار نقاره خانه، بازار سنگ تراش ها، بازار خراط‌ها و بسیاری از بازار‌های دیگر به بهانه بازسازی، نوسازی و بهسازی شهر زیر خروار‌ها خاک مدفون شدند و گرچه وعده‌های گوناگونی برای ایجاد بازارچه مخصوص صنایع دستی و سوغات در طول سال‌های اخیر مطرح شده است و حتی برخی از آن‌ها مدتی نیز برپا بوده اند، هیچ کدام دوام نداشتند. در ادامه نگاهی می‌اندازیم به فرجام بازار‌هایی که با نام صنایع دستی شروع به کار کردند، اما بعد از مدتی تعطیل شدند.

ساختمان فیروزه میدان شهدا؛ بازاری که تنها نامش به یادگار ماند

از زمانی که مشهد، شهر جهانى گوهرسنگ شد، موضوع تجمع فیروزه تراشان و فعالان این عرصه در یک بازار مطرح و حتى ساختمانى به نام «فیروزه» در میدان شهدا نام گذارى و قرار شد همه فعالان گوهرسنگ‌ها در آن مستقر شوند. رایزنى هایى نیز در این زمینه صورت گرفت، اما توافق حاصل نشد.

گذر فرهنگ و هنر برج آسمان؛ بازاری که گذرا بود

سال ۱۳۹۷ وزارتخانه فرهنگ و ارشاد اسلامی تصمیم به ایجاد گذر‌های فرهنگ و هنر در شهر‌های مختلف کشور گرفت. این گذر‌ها در ۱۲ استان ایجاد شدند. در مشهد نیز ۷۰ غرفه در مجتمع تجاری برج آسمان به هنرمندان اختصاص یافت که سهم هنرمندان صنایع دستی از این همه فقط ۱۲ غرفه بود.
این گذر، اما مدت زیادی دوام نیاورد و با شیوع ویروس کرونا در جهان و کم شدن تعداد زائران مشهد، گذر فرهنگ و هنر نیز خالی از هنرمندان شد.

مجتمع چشم و چراغ؛ وعده‌ای که خیلی زود خاموش شد

سال ۹۸ وعده ایجاد مرکز خرید سوغات و صنایع دستی مشهد در بازارچه «چشم و چراغ» گنبد سبز از زبان ناصر رسولی، نماینده معین اقتصادی شهرستان مشهد، مطرح شد، اما این وعده هیچ گاه از حرف فراتر نرفت و با خارج شدن نسبی معین اقتصادی‌ها از دستورکار استانداری، پیگیری این موضوع به فراموشی سپرده شد.
مهدی زاده، مالک مجتمع چشم و چراغ، توضیح می‌دهد: برای ساخت این مجتمع از آجر‌های ۵۰۰ خانه تخریب شده ده تا چهارصدساله مشهد، زیر نظر مرمت کاران میراث فرهنگی استفاده کردیم و از آنجایی که ظاهر مجتمع ترکیب مدرنیته و سنتی را هم زمان دارد، پیشنهاد دادیم ۳۰ مغازه این مجتمع در اختیار هنرمندان صنایع دستی مشهد قرار گیرد.

آن زمان پویا محمودیان، معاون وقت صنایع دستی وزارت میراث فرهنگی، نیز از مجتمع بازدید کرد و وعده حمایت داد، اما به محض ترک مشهد، دیگر حتی جواب تلفن ما را هم نداد. با توجه به اینکه بودجه بسیاری صرف ساخت این مجتمع شده است، دیگر نمی‌توانیم برای وعده مسئولان صبر کنیم و قصد داریم این مجتمع را به فروشندگان لوستر و روشنایی اختصاص دهیم.

خانه تاریخی ملک

استفاده از خانه‌های تاریخی به عنوان محلی برای فروش سوغات و صنایع دستی در بسیاری از شهر‌های ایران و جهان متداول است؛ زیرا فرصت خوبی است تا گردشگر ضمن بازدید از خانه تاریخی بتواند سوغات مورد نیازش را نیز تهیه کند. در مشهد نیز از سال ۱۳۸۲ خانه تاریخی ملک به عنوان مرکز آفرینش و پژوهش هنر‌های سنتی زیر نظر اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی فعالیت می‌کند و محل تجمع هنرمندان صنایع دستی است. اما از اردیبهشت امسال طبقه اول این خانه به فضای اداری اختصاص یافته است و هنرمندان تنها در فضای طبقه همکف حضور دارند.

مصلای تاریخی مشهد

مصلای مشهد که ۱۵ دی سال ۱۳۱۰ به عنوان یکی از میراث ملی ایران به ثبت رسید، در زمان ساخت، خارج از حصار شهر مشهد بوده است و با نام مصلای پایین خیابان شناخته می‌شود. این بنا که در دوران صفوی محل اقامه نمازجمعه مردم مشهد بوده است، حدود ۲۰ سال است که مرکز آفرینش و پژوهش هنر‌های سنتی اداره کل میراث فرهنگی خراسان رضوی شده است. از اسفند ۱۴۰۰ اداره میراث فرهنگی تصمیم به تغییر شیوه چیدمان هنرمندان این بنا گرفت. این تصمیم اردیبهشت ۱۴۰۱ عملی شد و با انتشار فراخوان جدید قرار است کارگاه‌های این بنا به هنر‌های بومی خراسان با اولویت هنر‌های درحال منسوخ شدن اختصاص یابد.