گفتگو با سینماگران مطرح سینمای ایران به بهانه اکران فیلم «بدون قرار قبلی»

به گزارش شهرآرانیوز؛ «بدون قرار قبلی» را وقتی بدون قرار قبلی برای اولین بار در مشهدالرضا (ع) و در جشنواره فیلم فجر هم زمان با پایتخت نشینان دیدیم، احساس کردیم که در یک مسیر ساخت تولید فیلم درباره آموزه‌های رضوی با اثری متفاوت‌تر از گذشته روبه رو هستیم که تمام حرف هایش را می‌خواهد در دل جامعه و درونی بزند. فیلمی که نقش مهمی در به نمایش گذاشتن ارادت ایرانیان در سراسر دنیا به امام رضا (ع) دارد.

بهروز شعیبی که بار‌ها در سال‌های گذشته در گفت وگوهایش با شهرآرا، از دغدغه‌های ساخت و تولید فیلم برای شهرش گفته بود، در سال ۹۹ آن را عملی کرد و «بدون قرار قبلی» را کلید زد. او بار‌ها در آثار تلویزیونی و سینمایی اش، مشهد و هنرمندانش را فراموش نکرده، همواره مفاهیم معنوی و اندیشه‌های ناب اسلامی را دست مایه آثارش قرار داده است. او نشان داده است هرجای کشور باشد، دغدغه شهرش را دارد. او فرزند مشهد است.

شعیبی که در کارنامه اش دارای آثار درخشانی، چون «سیانور»، «پرده نشین»، «دهلیز»، «روز بلوا» و «دارکوب» است، هفته گذشته در یادداشتی که با عنوان «نقش ارادت» عکس یک روزنامه شهرآرا شد، نوشته است: «بیش از هزار سال از حضور حرم مطهر امام رضا (ع) در این سرزمین می‌گذرد و ما ایرانیان رابطه عمیق عاطفی با امام هشتم داریم. اینجا جایی است که ما به عنوان انسان اعتقادات فردی، ملی و میهنی و روابط انسانی مان را از هم جدا نمی‌کنیم و این مضمون دغدغه «بدون قرار قبلی» بوده است. ما انسانیم و می‌توانیم وجوه زیبای زندگی را از هم تفکیک کنیم.

من به عنوان یک انسان، نمی‌خواهم باور‌های فردی و نیز عشق و علاقه ام به ایران و وابستگی‌های عاطفی ام به همه کسانی را که دوستشان دارم، از هم جدا کنم و بی گمان برای گفتن این‌ها خودم را سانسور نمی‌کنم.» او در بخشی دیگر از یادداشت خود بیان کرده است: «سینما تبدیل کلمه و داستان به تصویر است، اما زمانی که یک موضوع و مسئله حسی مانند رابطه ما با امام رضا (ع) قرار است به تصویر کشیده شود، برای من تبدیل یک رایحه به تصویر است. برای من تبدیل مهر و محبت است که باید به تصویر کشیده شود. به طورحتم تصویر کشیدن این مهر و محبت در ساختار سینمایی، کاری سخت‌تر از تولید آثار در گونه‌های دیگر سینماست.»

فیلم سینمایی «بدون قرار قبلی» در زمان خودش، هم زمان با ولادت حضرت رضا (ع)، اکران عمومی خود را از مشهد آغاز کرد و مراسم افتتاحیه خود را با حضور برخی از بازیگران برجسته تئاتر و سینما، چون حامد بهداد و نیز با تقدیر و تجلیل از رضا صابری، هنرمند برجسته تئاتر و سینمای کشور و بازیگر فیلم برگزار کرد تا مخاطبان زیادی که به سینما هویزه آمده بودند با به یک رویداد ملی با مضمون مشهدی روبه رو شوند. اما در هفته گذشته و در زمان اکران «بدون قرار قبلی» عوامل این فیلم رضوی به همراه برخی از سینماگران مطرح و شناخته شده سینمای ایران در حرم مطهر امام هشتم (ع) حضور پیدا کردند و ارادت خود را به آقایشان نشان دادند.
«شهرآرانیوز» هم به صورت مکتوب و هم تصویری حضور آن‌ها را ارج گذاشت و با برخی از این بزرگان سینمای کشورمان گفتگو کرد که در ادامه می‌خوانید:

بهروز شعیبی، کارگردان فیلم «بدون قرار قبلی»: فصلی مشترک بین دغدغه‌های مردم

یک قصه درونی

بهروز شعیبی، کارگردان و بازیگر مشهدی و کارگردان فیلم «بدون قرار قبلی» در گفتگو با «شهرآرا» گفت: بسیاری از فیلم‌ها با یک قصه و ماجرا کلید می‌خورد، اما این فیلم با یک احساس و دغدغه آغاز شد، یعنی به نکات مختلفی فکر می‌کردیم تا بتوانیم به داستانی بپردازیم که فصلی مشترک بین دغدغه‌های ما باشد.

او افزود: وقتی در فیلم نامه به اتفاقات بیرونی می‌پردازیم شاید روند قصه و ساختار فیلم بسیار برای رویارویی با مخاطب راحت‌تر و قابل حدس‌تر باشد، اما وقتی به سراغ یک قصه درونی می‌رویم قطعا ماجرا سخت‌تر می‌شود و این سختی خودنمایی می‌کند. این اتفاق برای ما نیز رخ داد و با ایده ریشه ها، سرزمین و چیز‌هایی که به آن‌ها علاقه داریم کار را شروع کردیم که مسیر آن سخت شد.

پرداختن به ریشه‌ها

شعیبی، دغدغه فیلم «بدون قرار قبلی» را پرداختن به ریشه‌ها بیان کرد و ادامه داد: ما در حال فراموش کردن چیز‌هایی هستیم که می‌تواند روز به روز علاقه مندی ما را به این سرزمین بیشتر کند، اما بر ضد خویش عمل می‌کند، یعنی پرهیز از ارتباط با پیشینه و گذشته خودمان. ما در سرزمینی هستیم و پیشینه‌ای داریم که اگر ذره‌ای واکاوی کنیم می‌بینیم بی نظیر است، یا روابطی انسانی داریم که منحصربه فرد است.

او در باره ایده گرفتن از فضای حرم برای ساخت فیلم‌ها بیان کرد: حرم برای ما شامل دوبخش است؛ یکی معماری، کالبد و نمای آن که ما معتقدیم یکی از معماری‌های زیبای دنیاست و از سوی افرادی که بسیار با دقت آن را کار کرده اند ساخته شده و بخش دیگر قسمت درونی آن است، که در ظاهر نمود بیرونی ندارد، اما برای ما بسیار لمس شدنی است، یعنی ارتباط هر فرد با امام رضا (ع). ما سعی کردیم تا در قصه پردازی این دو بخش را بزرگ نمایی نکنیم، یعنی بدانیم که یک معماری زیباست پس آن را به شیوه نمایش و بدون بزرگ نمایی به تصویر بکشیم. بخش بعدی آن نیز همین بود یعنی از یک مرحله جلوتر نرویم، زیرا هر مقوله معنوی تا زمانی که در درون ماست عاری از هرگونه ریا و نمایش بیرونی است.

پرداختن به وجوه مشترک انسان‌ها

این کارگردان بیان کرد: میزان فعالیت در حوزه رضوی نه زیاد است و نه کم. زیرا امری خاص و تصمیمی قلبی است، همان طور که حرم دو بخش درونی و بیرونی دارد، رابطه ما با امام رضا (ع) نیز این گونه است و تبدیل این احساس به یک متن نمایشی از کاری که شاید زیاد مشترک نباشد سخت‌تر است.

او یادآور شد: برخی چیز‌ها بین ما انسان‌ها مشترک است و لازم نیست ترجمه شود که یکی از مهم‌ترین نمود‌های آن مسائل اعتقادی است. منظور یک مذهب یا دین خاصی نیست. ما وقتی نمایی از یک مکان مقدس یا ارتباط حسی یک فرد با خداوند یا یک فرد مقدس را می‌بینیم برایمان لمس شدنی است و ربطی به شناخت یا نشناختن ما از آن فرد یا دین ندارد.

یک زبان جهانی مشترک

شعیبی اظهار کرد: گروه ما به دنبال یک زبان جهانی مشترک بود و فکر کردیم تعریفی که از امام رضا (ع) ارائه می‌دهیم برای تمام کسانی باشد که او را نمی‌شناسند، به همین دلیل فکر می‌کنم ساختن فیلم برای ایشان که یکی از نماد‌های سرزمین ما هستند بعد از گذشت بیش از هزار سال کار سخت تری است. در قصه‌ای که بین همه مشترک است دست سازنده زیاد باز نیست، یعنی مجبور است تا از زاویه‌ای به ماجرا نگاه کند که بقیه آن را می‌شناسند و تجربه کرده اند و اگر کمی زیاده روی یا کم کاری صورت بگیرد مخاطب زود متوجه می‌شود، یعنی در این مورد خاص از فیلم ساز آگاه‌تر است.

او با بیان اینکه فیلم برای من تعریف یک موجود زنده را دارد که حیات آن از زمان نمایش شروع شده و تا زمانی که دیده شود ادامه دارد، ابراز کرد: هر کسی که به صورت درونی به موضوعی علاقه دارد و در هر هنری به خصوص هنر نمایش ابزاری در دست دارد، باید حداقل یک بار بتواند علاقه خود را نشان دهد.

مشهد شهر زیبایی است

این هنرمند در باره هم زمانی فیلم «بدون قرار قبلی» با «عنکبوت مقدس» و اتفاقاتی که در این باره رخ داد بیان کرد: شاید به لحاظ تبلیغات و از دید کسانی که نگاه تبلیغاتی دارند هم زمانی این دو فیلم بحث برانگیز باشد، اما برای من این گونه نبود.

ما از قبل برای نمایش این فیلم در دهه کرامت تصمیم گرفته بودیم و خوشبختانه نزدیک به ولادت امام رضا (ع) اکران شد. هر فیلمی دنیای خود را دارد من در روز اکران این فیلم آن را ندیدم و فیلم‌های دیگری که آمده را نیز تماشا نکرده ام، پس زیاد نمی‌توانم ماجرا را بگویم. اما هم زمانی این دو با یکدیگر باعث شده که تصور شود دو نگاه با یک مضمون شکل گرفته که شاید جالب باشد.

بهروز شعیبی، درباره احساس خود نسبت به ساخت فیلم در مشهد مطرح کرد: من معتقدم دو نگاه به هر سرزمین، مکان و شهر وجود دارد؛ اول نگاه توریستی است. بدین معنا که شما از مکان‌هایی خاص تصویری دارید. کسانی که در شهر‌های مختلف هستند یک وجوه و زیبایی از شهرشان سراغ دارند که باعث می‌شود تصویر متفاوتی از آن داشته باشند. بیشترین انگیزه و علاقه من از کار کردن در مشهد این بود که تصویر واقعی که از زیبایی‌های مشهد سراغ دارم را به نمایش بگذارم. مشهد شهر زیبایی است، شهرسازی زیبایی دارد و امیدوارم این یکنواختی شکل شهری در ساختمان سازی و معماری حفظ شود.

علیرضا رضاداد، مدیر پروژه فیلم «بدون قرار قبلی»:
ظرفیت‌های ناشناخته سینما در حوزه معارف رضوی

علیرضا رضاداد، مدیر پروژه فیلم «بدون قرار قبلی» گفت: وقتی می‌گوییم سینما منظورمان مجموعه ظرفیت‌های بصری کشور اعم از سریال ها، فیلم‌های سینمایی، کار‌های مستند و فیلم کوتاه است. اکنون بخشی از ظرفیت‌های سینما در حوزه معارف رضوی تحقق پیدا کرده، اما بخش‌های زیادی از آن کشف نشده و ناشناخته باقی مانده است.

او افزود: شاید بتوانیم بگوییم بعد از انقلاب در دو حوزه دفاع مقدس و معارف رضوی فعالیت‌های بسیار چشمگیری انجام شده و حدود پنجاه اثر در حوزه فیلم‌های داستانی اعم از سریال، سینمایی، تله فیلم و مستند قابل نام بردن است که ارزش زیادی دارد.
در سال‌هایی که جشنواره فیلم رضوی تأسیس شد گمان می‌کردیم بهانه‌ای برای گسترش پیدا کردن فعالیت‌های مربوط به معارف رضوی باشد، زیرا این فعالیت‌ها با کشور ایران و معارف ملی ما پیوند بسیار دیرینه‌ای دارد و از یکدیگر جدایی ناپذیر هستند.

رضا داد لازمه استمرار تولید آثار مربوط به معارف رضوی را تلاش متولیان امر فرهنگ در کشور، استان و آستان قدس رضوی دانست و بیان کرد: ظرفیت‌های زیادی در سطح کشور فراهم است، در برخی از دوره‌های جشنواره فیلم رضوی آثاری از استان‌های مختلف تولید شد که بحث اصلی آن معارف رضوی بود، بنابراین اگر این اقدام تبدیل به جریانی مستمر شود و نهادی در مشهد بتواند متولی این امر باشد، اتفاقات بسیار خوبی در سال‌های آینده در کشور رخ می‌دهد.

فرهاد توحیدی فیلم نامه نویس و نویسنده فیلم «بدون قرار قبلی»:
پیوند فرهنگ رضوی با هویت ملی

فرهاد توحیدی، فیلم نامه نویس و نویسنده فیلم «بدون قرار قبلی» گفت: پدیده‌های فرهنگی از جمله امر دین و دینداری را نمی‌توان از سایر وجوه زندگی جدا کرد، این وجوه هم مادی است و هم غیر مادی که این امور تفکیک ناپذیر هستند.
او دین را پیوند خورده با تمام میراث تشیع از جمله میراث رضوی بر شمرد و اظهار کرد: محبت امام رضا (ع) بود که ایشان را به اینجا کشاند، اینجا همواره پناهگاه بوده و در قلب مردم جا داشته است. دین جزئی از زندگی مردم است.

توحیدی بر این باور است که تولید آثار در حوزه رضوی باید به صورت طبیعی رخ دهد، اگر با دل همراه نشود و اراده معطوف به قدرت شود، کار از بین خواهد رفت.
او یادآور شد: کار کردن در حرم مطهر امام رضا (ع) آدابی دارد و نمی‌توان برای هرکسی فرش قرمز پهن کرد. من ۹ مستند با مرحوم «کیومرث درمبخش» کار کرده و حدود یک ماه به کتابخانه آستان قدس مراجعه می‌کردم، اما باید در این حوزه تسهیلگری اتفاق بیفتد و زمینه انجام کار‌ها فراهم شود، تا دین و فرهنگ رضوی را در پیوند با هویت ملی ببینیم، زیرا این دو از یکدیگر جدایی ناپذیرند.

محمدعلی باشه آهنگر نویسنده و کارگردان سینما:
دل بسته تولید اثر درباره امام رضا (ع) هستیم

محمدعلی باشه آهنگر، نویسنده و کارگردان مطرح سینما و تلویزیون است که در کارنامه اش فیلم‌های مطرح سینمایی با اهمیتی، چون «سرو زیر آب»، «ملکه»، «بیداری رؤیاها» و «فرزند خاک» دارد.
او در ابتدا در گفتگو با «شهرآرا» گفت: من باید اعتراف کنم کار در مورد امام رضا (ع) سخت است و ایشان به تعداد افرادی که دوستش دارند مدعی دارد، وقتی می‌خواهید حرفی در مورد امام رضا (ع) بزنید همه مستقیم و دقیق به شما نگاه می‌کنند که این امر باعث ترس شما می‌شود.

او افزود: من حدود ۱۹ سال پیش فیلمی در مشهد ساختم که تولید آن حدود سه سال زمان برد، اما هنوز موفق به اکران نشده است و شاید اکنون کهنه باشد، در این فیلم دو بازیگر معلول بازی می‌کنند که فلج رفتاری و گفتاری هستند. در آن زمان به من مجوز ندادند و عوامل کار را به صورت مخفیانه جایی بردم که گنبد از دور دیده شود و گفتم سهم ما همین است.

این نویسنده با اشاره به اینکه اگر کسی بخواهد در مورد امام رضا (ع) کار کند نیاز به کمک بانیان آن دارد تصریح کرد: باید بگذارند ما با همین وسع کم خود و به اندازه‌ای که به امام رضا (ع) دل بسته ایم کار کنیم. من نمی‌توانم در مورد ایشان شاهکار تولید کنم، زیرا کاری سخت بوده و قلم و زبان از آن قاصر است.
او ادامه داد: فکر می‌کنم این امام رئوف آن قدر مشکلات ما را حل می‌کند که حقش این نیست به اندازه انگشتان یک دست کار اعتناپذیر در این حوزه داشته باشیم. امام رضا (ع) زاویه‌های زیادی دارد و برای ما کار‌های زیادی انجام داده، اما ما هنوز برای ایشان هیچ کاری نکرده ایم.

این نویسنده کار سفارشی را به مثابه بار کجی دانست که به منزل نمی‌رسد و اذعان کرد: یک نفر باید خود دغدغه این کار را داشته باشد، کار کردن در مشهد ساده نیست و با اینکه در‌های لطف امام رضا (ع) به روی همه باز است، گرفتن یک مجوز ساده گرفتاری زیادی دارد. دوستانی که اینجا هستند باید به رفع نقص‌های این اثر کمک کنند نه اینکه زاویه دیگری برای آن درست کنند. نگاه به امام رضا (ع) یک نگاه شخصی است و هرکسی دیدگاه خاصی به ایشان دارد.