بهشتی و رسم جوانمردی

«جهاد تبیین» بیان مؤمنانه و تمام ساحتی است. تبیینی کارنامه‌ای است. تک ساحتی نمی‌نگرد، فقط کاستی‌ها را نمی‌بیند که سویه داشته‌ها را در نظر می‌آورد. به کارنامه مدرسه‌ای می‌ماند که نمره بیست فارسی را می‌بیند و هشت ریاضی را هم به حساب می‌آورد. پانزده علوم را هم ثبت می‌کند و... درنهایت با محاسبه همه نمره‌ها حکم به قبولی یا مردودی یک فرد یا فکر می‌دهد.

نمی‌شود تک بعدی دید و به همان هم قضاوت کرد. این با منطق اسلامی شهید آیت ا... دکتر بهشتی ناسازگار است. او به ما می‌گفت و تعلیم می‌کرد که در نقد هیچ گاه نباید از جاده انصاف خارج شد.

در تبیین، واجب است که همه جانبه نگاه کرد. این سخن اوست که پس از چهل واندی سال هنوز هم تازه و راهنمای امروز است که «مبادا زبان و قلم دیگران نسبت به آقاى بنی صدر یا اشخاص اطراف ایشان بی مهار و بى تقوا بشود و آن وقت بگویند آقای بنی صدر دیگر هیچ کمال و ارزشی ندارد. خیر، ایشان داراى کمالات و ارزش‌هایی بودند و هستند.

داراى ضدارزش‌هایی هم بودند و هستند و آنچه هست، نتیجه جمع بندى آن هاست. اگر بی انصافى و بی عدالتى حتى در این برخورد‌ها به اخلاق ما رخنه کند، آن وقت ما هم به پاکى و طهارت و نورانیت این اسلام ضربه زده ایم. در حوزه هاى تشکیلاتى هم اگر همین طور منصفانه بنشینیم و انتقاد کنیم، بسیار خوب است.

از آقاى بنی صدر باید همان گونه انتقاد بشود که فرض کنید دارید از خودمان انتقاد می‌کنید، نه بیش از آن.» این منطقی نورانی  است که ترجمان سیاسی کلام علوی است که توجه به «ما قال» را تأکید می‌کند و از پرداختن به «من قال» پرهیز می‌دهد، به این کلام حکمت آمیز که «انظر الی ما قال و لا تنظر الی من قال». نگاه تبیینی یعنی این. یعنی بیان همه ابعاد به صادقانه‌ترین روش.

کسی که تک بعدی می‌بیند، قبل از آنکه فرد نقدشونده را بکوبد، تیر در چشم خود دارد، چه توان همه جانبه دیدن را از دست داده است. بیشتر خود را تخریب می‌کند هنگامی که دیگری را بی انصافانه مورد هجوم قرار می‌دهد. از خود و معرفت خود پرده برداری می‌کند پیش از آنکه بخواهد پشت پرده دیگری را آشکار کند.

چنین کسی هرگز نمی‌تواند لباس «مجاهد» بپوشد در جبهه «تبیین»، حتی اگر هزار ادعا داشته باشد. باورمند به این جهاد به سلاح صدق، به باور مؤمنانه، به نگاه منصفانه، به صلاحیت داوری مجهز است. اینان هم پرورش یافتگان منهج روشن شهید مظلوم بهشتی اند. اویی که در دفاع از کسانی که به او ظلم آشکار روامی داشتند هم کم نمی‌گذاشت.

امروز و فردا و همیشه به این شیوه باید زیست کنیم. تربیت اسلامی چنین اقتضا می‌کند. حکم وجدان انسانی هم رفتار به قاعده انصاف است. اهل معرفت، اما مدارا را به مروت ارتقا می‌دهند. جهاد تبیین هم در رفتارشان چنان جان می‌گیرد که جهان هم به آنان ایمان می‌آورد، حتی اگر چند سال هم بگذرد. بهشتی چنین بود که جاودانه شد.