همه چیز درباره جنگ بلخاب و «مولوی مهدی مجاهد»

محمد زمان حسینی | شهرآرانیوز؛ شهرستان «بلخاب»، مرکز استان سرپل، در روز‌های گذشته صحنه جنگ میان طالبان و شبه‌نظامیان فرمانده ناراضی طالبان بود. گفته می‌شود حالا این شهرستان تحت کنترل نیرو‌های طالبان است و «مهدی مجاهد»، فرمانده ناراضی طالبان، بعد از شکست نیروهایش از طالبان به کوه‌های منطقه فرار کرده است.

موقعیت جغرافیایی بلخاب

شهرستان بلخاب در ولایت سرپل در شمال افغانستان قرار دارد. براساس آمار منتشرشده در سال ۱۳۹۶ این ولسوالی (شهرستان) بیش ۱۰۰ هزار نفر جمعیت دارد.

ترکیب جمعیتی و زبانی بلخاب

ترکیب جمعیتی این منطقه عمدتا از سه قوم هزاره، تاجیک و سادات تشکیل شده است. از دهه ۵۰ شمسی به این طرف سرشماری دقیق از میزان جمیعت افغانستان انجام نشده است، اما طبق آمار رسمی ریاست احصاییه افغانستان، در این منطقه شیعیان متشکل از سادات و هزاره در اکثریت قرار دارند و به زبان فارسی سخن می‌گویند.

وضعیت سیاسی و اجتماعی بلخاب

بلخاب از جمله مناطقی است که در تاریخ افغانستان نقشی ویژه داشته است. علت آن هم عمدتا عالمان دینی و چهره‌های سیاسی بوده‌اند که در این منطقه متولد شده و زیسته‌اند.

بلخاب در دوره جمهوریت

در دوره جمهوریت چهره‌های مطرحی در عرصه‌های سیاسی و اجتماعی از منطقه بلخاب ظهور کردند، اما این منطقه در این دوره شاهد رشد چندانی نبود و مانند سایر مناطق مرکزی و هزاره‌نشین افغانستان از توسعه باز ماند.

مولوی مهدی مجاهد و بلخاب

مولوی مهدی مجاهد از جمله فرماندهان هزاره طالبان و غیرپشتون است. با سقوط حکومت اشرف غنی، طالبان او را به‌عنوان رئیس اداره استخبارات ولایت بامیان که ولایتی هزاره‌نشین است، انتخاب کردند.

مجاهد تا قبل از سقوط حکومت اشرف غنی به‌عنوان ولسوال (فرماندار) نام‌نهاد طالبان برای منطقه بلخاب فعالیت می‌کرد. مردم محلی می‌گویند که مهدی مجاهد در زمان جمهوریت در این منطقه اقدام به گرفتن مالیات از معدن‌کاران در این منطقه و ربودن افراد محلی‌ای می‌کرد که در ساختار دولت بودند.

اختلاف مولوی مهدی مجاهد زمانی با طالبان آغاز شد که طالبان او را به کابل فراخواندند و در واقع از ریاست اداره استخبارات بامیان کنار گذاشته شد.

افراد نزدیک به مهدی مجاهد ادعا می‌کنند که تأمین حقوق هزاره‌ها و شیعیان دلیل اختلاف مجاهد با حکومت طالبان است، اما گفته می‌شود روحانیان سندی را امضا کرده‌اند که از او به‌عنوان مسئول عمومی شیعیان افغانستان و هزاره‌ها یاد شده و این ادعا از علل اصلی اختلاف وی با حکومت طالبان است؛ عنوانی که بنا به تعبیر دیگر می‌تواند امیر شیعیان افغانستان تلقی شود.

علت اختلاف دیگر مجاهد ظاهرا حمایت او از آموزش دختران بوده است، به نحوی که وی ادعا کرده بود هیچ‌کس حق مخالفت و جلوگیری از آموزش دختران را ندارد. این در حالی است که طالبان هنوز پس از گذشت ۱۱ ماه از تصرف کابل مانع بازگشایی مدارس دخترانه شده‌اند؛ اقدامی که با انتقاد‌های جدی کشور‌های همسایه و جامعه بین‌المللی همراه شده است. به نحوی که به‌تازگی وزیر تحصیلات عالی طالبان و یک مقام دیگرشان از فهرست معافیت سفر‌های بین‌المللی مقامات طالبان حذف شده‌اند.

در همین حال، اما منابع نزدیک به مهدی مجاهد گفته‌اند که حقوق هزاره‌ها در گفتگو‌های اخیر او و طالبان مطرح شده است و طالبان بحث مشارکت را نپذیرفته‌اند. گفته می‌شود طالبان از مهدی مجاهد خواسته‌اند که بنا بر ساختار حکومتی، امیر و مأمور طالبان باید به‌عنوان یک فرد عضو طالبان در این چهارچوب فعالیت کند.

ظاهرا معاونت وزارت شهرسازی پیشنهاد طالبان به او برای پایان‌دادن به غائله بلخاب بوده که با مخالفت او روبه‌رو شده است. مهدی مجاهد از حمایت چهره‌هایی مثل ملا برادر، معاون دولت طالبان، برخوردار است، اما ظاهرا جریان دیگر این گروه یعنی شبکه حقانی با افراد غیرپشتون طالبان چندان میانه مناسبی ندارند و در تلاش‌اند آنان را از بدنه طالبان حذف کنند.

بعد از شکست مذاکرات مهدی مجاهد با هیئت‌های طالبان که از کابل به بلخاب آمده بودند، او از سوی حکومت طالبان به‌عنوان فردی که از دستورات حکومت طالبان تمرد کرده، یاد شده و از وی و افرادش با تعابیری مانند باغی نبر یاد شده است.

عملیات نظامی در بلخاب

طالبان در نهایت روز پنجشنبه ۲ تیر عملیات نظامی را به فرماندهی «قاری فصیح الدین فطرت»، رئیس ستاد ارتش، علیه مهدی مجاهد آغاز کرد و پس از سه روز پایان یافت. آمار دقیقی از تلفات جنگ بلخاب در دست نیست، اما منابع میدانی تلفات ساکنان بلخاب را نزدیک به ۶۰ تن اعلام کرده‌اند که از سوی طالبان کشته شده‌اند.

سرانجام بعد از دو ماه کشمکش‌های مهدی مجاهد در بلخاب با طالبان، این اختلاف ظاهرا با عملیات نظامی طالبان پایان یافت، اما مسئله‌ای که در این بین مهم است، این است که مهدی مجاهد اولین فرمانده غیرپشتون طالبان نیست که مورد غضب حکومت طالبان قرار گرفته است.

در زمستان سال گذشته نیز مخدوم عالم، از فرماندهان ازبک‌تبار این جریان، با حکومت طالبان اختلاف پیدا کرد که به دستگیری وی از سوی طالبان منجر شد. جریانی که بیانگر این نکته است که هرچه از روز‌های استقرار حکومت طالبان می‌گذرد، این گروه از تشکیل دولت و حکومت فراگیر فاصله بیشتری می‌گیرد و ماجرای مهدی مجاهد آخرین اتفاق از این دست نخواهد بود.