حاشیه‌هایی که از کیک‌های آلوده درآمد

 ارژنگ حاتمی - بحث کیک‌های آلوده بیش از آنکه ضعف نهاد‌های نظارتی و بهداشتی را آشکار کند، ضعف اطلاع‌رسانی و شفاف‌سازی رسانه‌هایمان را به رخمان کشید. متأسفانه در این‌گونه مواقع اولین اقدامی که انجام می‌شود تکذیب است. به یاد داریم حتی در قضیه بوی بدی که در تهران راه افتاده بود، یکی از مسئولان کلیت قضیه را تکذیب کرد و گفت اصلا بوی بدی در شهر وجود ندارد!

راه‌حلی به نام تکذیب
بعد از آنکه ویدئو و تصاویری در فضای مجازی دست‌به‌دست شد که حاکی از آن بود که در آن دانش‌آموزان ۲ استان هرمزگان و سیستان‌وبلوچستان مدعی شده‌اند که در میان کیک‌های خوراکی خود انواع قرص‌های روان‌گردان و غیر روان‌گردان یافته‌اند، اولین اقدام مسئولان تکذیب بود! در کل، این یک رویه همیشگی است که وقتی اتفاقی در یک حوزه می‌افتد اولین قدم تکذیب و ادامه انداختن توپ در یک سازمان یا نهاد دیگر است. در این‌گونه مواقع، مسئولان پیش از آنکه بررسی همه‌جانبه‌ای انجام شود، فضای مجازی را به خاطر شایعه‌پراکنی‌اش مقصر می‌دانند.
در ساعت‌های ابتدایی بعد از انتشار عکس‌های کیک‌های آلوده در فضای مجازی، سرپرست معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی کردستان اظهارات جالبی داشت. ابراهیم قادری گفته بود: «ظاهرا وجود چنین کیکی در بازار‌های کشور سوریه بوده و فیلمی را که در فضای مجازی منتشر شده است به‌دروغ به بازار‌های استان کردستان نسبت داده‌اند. این چیزی جز جوسازی و ایجاد ترس و وحشت در بین مردم نیست. ضمن اینکه از مردم انتظار می‌رود به این‌گونه شایعات توجه نکنند.»
همچنین سخن‌گوی غذا و دارو در گفتگو با شبکه خبر قضیه کیک‌های آلوده را تکذیب کرد و مدعی شد این موضوع ارتباطی به تولید و پخش بیسکو‌یت و کیک و فراورده‌های غذایی ندارد و بیشتر موضوع به پلیس فتا و پلیس امنیت مربوط است. او از پلیس خواست با شایعه‌پراکنان و آن‌هایی که این به موضوع دامن زده‌اند برخورد کند. آقای جهانپور همچنین گفت: «آن‌هایی که با فرا‌یند تولید و پخش آشنا هستند می‌‎دانند چنین چیزی امکان پذیر نیست.» ایشان همچنین مدعی شد تا آن لحظه هیچ مورد مستندی که قرصی در کیکی مشاهده شده باشد دیده نشده است!

فقدان مدیریت بحران در رسانه‌ها
در این‌گونه مواقع، سلامت روانی جامعه بیش از بیش در معرض خطر قرار می‌گیرد، اما متأسفانه به نظر می‌رسد هیچ‌گونه مدیریت بحرانی در این مواقع در رسانه‌های ما وجود ندارد که بتواند افکار عمومی را قانع و آرام کند. طبیعی است وقتی افکار عمومی در ابتدا خبر تکذیب را بشنوند و بعد کم‌کم مطلع شوند چنین کیک‌هایی واقعا وجود داشته است و ... اعتماد خود را به رسانه‌ها از دست می‌دهند. گویی که خود صدا و سیما و مسئولانی که می‌خواسته‌اند در مقابله با شایعه‌سازان فضای مجازی شفاف‌سازی کنند، ناخواسته و به خاطر عجله‌ای که داشته‌اند دست به انتشار شایعات زده‌اند!
یکی دیگر از انتقاداتی که به مسئله پوشش خبری بحث کیک‌های آلوده برمی‌گردد اظهارنظرات متناقض و بعضا متضاد مسئولان با یکدیگر است. گویی در این‌گونه مواقع مشخص نیست که نهاد پاسخ‌گو چه سازمانی است، و هر شخصی و هر نهادی نظر خود را در آن خصوص بیان می‌کند و رسانه‌ها هم، چون می‌دانند مخاطب تشنه شنیدن خبر در آن حوزه است، هر خبری را بازنشر می‌دهند. این‌طور می‌شود که یک بار می‌شنویم در کیک‌ها، قرص استامینوفن و آنتی‌هیستامین بوده که عملا خطرجانی ندارند و جای دیگر می‌خوانیم که جنس قرص‌ها قرص برنج است که کشنده است و حتی مسئول دیگری مدعی می‌شود قرص‌های موجود در کیک‌ها متعلق به قاچاقچیان بوده و اکستازی است. در این میان، صداوسیما نیز خبری منتشر می‌کند و هرچند مثلا می‌خواهد آرامش به مخاطبان تزریق کند، موفق نیست. مجری اخبار شبکه ۲ می‌گوید: «یک انبار کیک‌های آلوده پلمب شده است و عوامل پخش شناسایی شده‌اند.» در ادامه، گوینده خبر می‌گوید که دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان آزمایش‌ها را روی کیک‌های آلوده آغاز کرده است. خانمی در این برنامه سه چهار دقیقه حرف می‌زند، اما دریغ از اینکه بگوید نوع قرص‌ها چگونه بوده است، خطرناک است یا بی‌خطر. فقط می‌گوید در ۳۰ کیکی که بررسی کرده‌اند ۳۰ نوع قرص مختلف وجود داشته است. در انتها افکار عمومی و خانواده‌ها خرسند از این موضوع هستند که انباری پلمب شده است و عوامل پخش شناسایی شده‌اند، اما ناگهان خبر مسمومیت ۷ دانش‌آموز در کرمان را می‌شنوند.